مطالعه تطبیقی مفهوم عدالت در نهج‌البلاغه و نظام بین‌المللی حقوق بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق بین‌الملل عمومی، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، همدان، ایران.

چکیده

در عصر حاضر، مفهوم عدالت به‌عنوان یک اصل کلیدی در جوامع بشری به شدت مورد توجه قرار دارد. عدالت، همان‌طور که در ادبیات دینی و فلسفی بسامد زیادی دارد، از طریق متون متنوعی نیز مورد اشاره قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین متونی که درباره مفهوم عدالت سخن می گوید، نهج‌البلاغه است. نهج‌البلاغه، به‌عنوان اثر بزرگ تاریخی و دینی، نقش بسزایی در پیدایش و تکوین مفهوم عدالت در فرهنگ اسلامی ایفا کرده است. از سوی دیگر، در دیدگاه حقوق بشر، مفهوم عدالت به‌عنوان اصلی برای حفظ حقوق انسانی و توزیع منابع و فرصت‌ها در جامعه تأکید دارد. حقوق بین‌الملل بشر به دنبال ارائۀ ضمانت‌ها برای حفظ کرامت و حقوق افراد و جامعه به‌طورکلی است و عدالت اجتماعی نیز جزء این تلاش است. این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی و به شیوه تطبیقی صورت گرفته، تلاش نموده است تا به این پرسش، پاسخ دهد که چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی بین مفهوم عدالت در نهج‌البلاغه و حقوق بین‌الملل بشر وجود دارد؟ نتایج پژوهش نشان داد نهج‌البلاغه و حقوق بین‌الملل بشر، بر اهمیت کرامت انسانی، برابری، عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه ثروت تأکید دارند. عدالت در حقوق بین‌الملل بشر بیشتر بر پایه فلسفه و حقوق طبیعی استوار است، درحالی‌که عدالت در نهج‌البلاغه ریشه در دین و شریعت دارد. عدالت در نهج‌البلاغه ابعاد گسترده‌تری دارد و شامل ابعاد اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی و ... می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Concept of Justice in Nahj al-Balagha and the International Human Rights System

نویسندگان [English]

  • Meisam Norouzi 1
  • Mehdi Eskandari Khoshguo 2
1 Assistant Professor of Public International Law, Department of Law, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
2 PhD student in Public International Law, Department of Law, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

Today, the concept of justice is regarded as a key principle in human societies. Justice, as it exists in many religious and philosophical literatures, has been also mentioned in various texts. One of the most important texts related to the concept of justice is Nahj al-Balagha. Nahj al-Balagha, as a great historical and literary work, has played a significant role in the emergence and development of the concept of justice in the Islamic culture. On the other hand, from the perspective of human rights, the concept of justice is emphasized as the main principle for maintaining human rights and distributing resources and opportunities in society. The notion of human rights seeks to provide guarantees for preserving the dignity and rights of individuals and society in general, and social justice is also a part of this effort. This research, as a descriptive-analytical and comparative study, is an attempt to answer the question “What are the similarities and differences between the concept of justice in Nahj al-Balagha and human rights?” Nahj al-Balagha and human rights emphasize the importance of human dignity, equality, social justice and fair distribution of wealth. Justice in human rights is mostly based on philosophy and natural rights, while justice in Nahj al-Balagha is rooted in religion and Sharia. Justice in Nahj al-Balagha has wider dimensions including moral, social, economic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human rights
  • Islam
  • Justice
  • Justice and fairness
  • Nahj al-Balagha

مراجع

  • قرآن کریم.
  • نهج‌البلاغه.
  • ادیبی، اکبر (1392). نگرشی بر مفاهیم عدالت و عدالت گرایی از دیدگاه مبانی الزام حقوق بین‌الملل در تئوری و عمل. مجله پژوهش‌های حقوقی، 12(24)، 71-124.
  • اسلامی، اسماعیل (1400). بررسی حقوق بشر در آیین زرتشت و دین اسلام. پژوهشنامه علوم انسانی اسلامی، 8(15)، 125-144.
  • اسمیت، دیوید (1381). کیفیت زندگی: رفاه انسانی و عدالت اجتماعی. ترجمه حسین حاتمی‌نژاد و حکمت شاه‌آبادی. مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 185 و 186، 160-173.
  • حسینی، سید محمد، ترابی، محمد، رضوی، سیدمحمد و حبیبی سوادکوهی، صابر (1400). مطالعه تطبیقی جایگاه اقشار آسیب‌پذیر از دیدگاه دولت علوی با حقوق بشر و جامعه بین‌الملل. پژوهش‌نامه علوی، 12(24)، 31-67.
  • جعفری، سید اصغر (1401). اصول حاکم بر نبردها در مخاصمات مسلحانه از دیدگاه نهج البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 10(39)، 1-30.
  • جهانی‌پور، یاسر (1388). عدالت اجتماعی در کلام و سیره امیر مؤمنان (ع). مجله مبلغان، شماره 119، 9-30.
  • دلشاد تهرانی، مصطفی (1377). دولت آفتاب: اندیشه سیاسی و سیره حکومتی علی (ع). چاپ 1. تهران: خانه اندیشه جوان.
  • دلشاد تهرانی، مصطفی (1390). ارباب امانت: اخلاق اداری در نهج‌البلاغه. چاپ 13. تهران: انتشارات دریا.
  • رفیعی هامانه، علی و جعفری، محمدحسین (1394). عدالت و تساوی در حقوق زن و مرد. دومین همایش ملی عدالت، اخلاق، فقه و حقوق، میبد.
  • عالم، عبدالرحمن (1376). تاریخ فلسفه سیاسی غرب. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
  • عزیزی، ستار (1385). حمایت از اقلیت هادر حقوق بین‌الملل. چاپ اول. همدان: انتشارات نور علم.
  • عزیزی، ستار و کرمی، موسی (1402). واکاوی جهات بایستگی حمایت از اقلیت‌ها در مدارس اقلیت در آلبانی: با اشاراتی به دیدگاه‌های اسلامی و نهج‌البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 11(43)، 81-106.
  • قربان‌نیا، ناصر (1380). عدالت و حقوق بشر. فصلنامه بازتاب اندیشه، (24)، 80-81.
  • --------- (1386). عدالت و حقوق بشر. مطالعات حقوق خصوصی، 37(3)، 323-331.
  • کریمی پرویز، محمد؛ شیرخانی، علی و محسنی مشتقین، علی (1401). بررسی تطبیقی حقوق بشر در آموزه‌های محافظه‌کاری و سنت‌گرایی، فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 11(2)، 51-74.
  • لاریجانی، ساره و کریمی، احمد (1401). بررسی «نظریه تبعیض مثبت» جاناتان ولف در نقد فمینیسم و رابطه آن با حقوق بشر. فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 11(2)، 29-50.
  • لطفی، حیدر (1399). تحلیل و بررسی مفهومی نقش نواحی پیرامونی در سازمان‌دهی سیاسی فضایی پایدار شهرهای ایران؛ مطالعه موردی کلان‌شهر تهران. فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 7(23)، 173-192.
  • ماکیاولی، نیکلا (1384). شهریار. ترجمه محمود محمود. چاپ 2، تهران: انتشارات عطار.
  • موحد، محمدعلی (1381). در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر. چاپ 2، تهران: کارنامه.
  • میرصانع، سید محمدرضا؛ میرعباسی، سید باقر؛ مرادی، مریم و موسوی میرکلایی، طه (1401). حقوق بشر در گفتمان دکترین مهدویت. فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 11(1)، 33-55.
  • ناطقی، محمد و باقرزاده، محمدرضا (1400). عدالت و حقوق بشر. اندیشه‌های حقوق عمومی، 11(1)، 121-138.
  • نوروزی، میثم؛ زندی، ریحانه و اسکندری خوشگو، مهدی (1401). مطالعه تطبیقی مفهوم عدالت در اسلام و اندیشه حقوق بشر معاصر. فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 11(4)، 101-124.
  • Bhat, B. A. (2019). Social Justice in Islam and Human Rights. School of Education and Behavioral Sciences.
  • Campbell, A. (2021). Social Justice and Sociological Theory. Society, vol. 58, 355-364.
  • Chen, C. W., & Gorski, P. C. (2015). Burnout in social justice and human rights activists: Symptoms, causes and implications. Journal of Human Rights Practice. Vol. 7, No. 3, 366-390.
  • Costelloe, D. (2017). Legal Consequences of Peremptory Norms in International Law. Cambridge: Cambridge University Press, 14-18.
  • Hovdestad, W.E. (2001). Seeking Justice: The Strategy of the National Social Action Program. Journal of Social Distress and the Homeless, vol. 10, 105-121.
  • Linderfalk, U. (2020). Understanding Jus Cogens in International Law and International Legal Discourse. Cheltenham: Elgar International Law series, 1.2.
  • Maurya, S. K. (2021). The Concept of Justice in Refrence with Philosophis of Plato and Aristotle: A Critical Study. Journal of Liberty and International Affairs, Vol. 7, No. 3, 23-40.
  • Miller, D. (1999). Principles of Social Justice. Harvard University Press.
  • Sabine, G. (1951). A History of Political Ttheoty, New York: Holt and co.
  • Sadurski, W. (1985). Punishment and the Theory of Justice. In: Giving Desert Its Due. Law and Philosophy Library. vol 2. Springer. Dordrecht.
  • Sheppard, S. (2012). LAW, ETHICS, AND JUSTICE. Journal University of Arkansas, 1-10.
  • Solum, L. B. (1990). Faith and Justice. Georgetown University Law Center, Rev. 1083, 1082-1106.
  • Tseloni, A. (2014). Crime, Ethnic Minorities and Procedural Justice in the Balkans. European Journal on Criminal Policy and Research, Vol. 20, 167-169.
  • Wiener, J. M. (1975). The Barrington Moore Thesis and Its Critics. Theory and Society, Vol. 2. No. 3, 301-330.
  • Yuen, M. MY. (2020). Justice and Human Dignity in Catholic Social Teaching. In: Solidarity and Reciprocity with Migrants in Asia. Religion and Global Migrations. Palgrave Macmillan, Cham.
  •  
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 11، شماره 44
زمستان 1402
اسفند 1403
صفحه 1-23

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار