واکاوی پدیده معنا در بخش‌هایی از نهج‌البلاغه با رویکرد معناشناسی چارچوب فیلمور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان، کرمان، ایران

چکیده

در متنی چون نهج‌البلاغه که به انگیزه گردآوری سخنان بلیغ و حکیمانه امام علی علیه‌السلام شکل گرفته است، معنا به‌عنوان سازه اصلی متن بعد از الفاظ و واژگان آن قرار دارد. سازوکارهای مختلفی برای درک و شناخت فرایند تولید معنا از ناحیه معناشناسان معاصر بیان شده است که هر یک ملزومات و قواعد خاص خود را دارد. در پژوهش حاضر، به روش تحلیلی و با رویکرد معناشناسی تطبیقی، پدیده معنا در پاره­هایی از نهج‌البلاغه براساس نظریه چارچوب فیلمور بررسی گردید و این نتایج درخور توجه است که معنا نسبت به نوع مخاطبان و تنوع بافت موقعیتی در نوسان است؛ هر بخش از معنا در اثر بر هم­کنشی و دخالت ذهنیت و باورهای گوینده (امام) و مخاطبان ایشان بروز می­یابد. در تمام ساختار متن نیز این واقعیت وجود دارد که مفاهیم و تصاویر ذهنی موجود در سخنان امام علیه‌السلام، چارچوب‌های معنایی می­سازند که خاستگاه همه آن‌ها، ذهن و دانش دایره المعارفی و تجربه اجتماعی و فرهنگی امام است و این روند به‌گونه‌ای است که با ظهور یک مفهوم یا تصویر ذهنی، تمامی مفاهیم و تصاویر ذهنی مرتبط با آن متبادر می­شوند. هرگونه بی­توجهی و بی­دقتی به آن چارچوب‌های معناساز، می­تواند شارحان و مفسران سخن امام را از مراد و مقصود اصلی گوینده متن دور سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the phenomenon of Meaning In Parts of Nahj al-Balagha with the Semantic Approach of the Frame

نویسنده [English]

  • Ahmad Gharaee Soltanabadi
Assistant Professor, Department of Quran and Hadith, Valiasr University, Rafsanjan, Kerman, Iran
چکیده [English]

In a text such as Nahj al-Balagha, which is motivated by the collection of eloquent and wise sayings of Imam Ali (as), meaning is the main structure of the text after its words and vocabulary. Various mechanisms for understanding and recognizing the process of meaning production have been proposed by contemporary semantics, each of which has its own requirements and rules. In the present study, by analytical method and with a comparative semantic approach, the phenomenon of meaning in some parts of Nahj al-Balagha was studied based on Fillmore's framework theory, and these results are noteworthy that meaning fluctuates according to the type of audience and situational context diversity. Each part of the meaning is manifested as a result of the interaction and intervention of the mentality and beliefs of the speaker (Imam) and his audience. In the whole structure of the text, there is the fact that the concepts and mental images in the words of Imam PBUH form semantic frameworks, the origin of all of which is the mind and knowledge of the encyclopedia and the social and cultural experience of Imam, and this process is such that with the emergence of a concept or mental image evokes all the concepts and mental images associated with it. Any negligence and carelessness to those meaningful frameworks can divert the expositors and commentators of the Imam's words from the main purpose of the narrator of the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meaning
  • Nahj al-Balagha
  • Semantics
  • Framework Theory
  • Fillmore
−      ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید. (بی­تا).شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمدابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبة المرعشی النجفی.
−      احمدگلی، کامران و سیدجلالی، بدری. (1390). «معناشناسی چارچوبی و تأثیر اسکریپت‌های فرهنگی در ترجمه ادبی»، مجله نقد زبان و ادبیات خارجی، دوره 3، شماره 6، 134ـ150.
−      اقبال، محمد. (1346). احیای فکر دینی در اسلام، ترجمه: احمد آرام، تهران: موسسه فرهنگی منطقه­ای.
−      ایمانیان، حسین و نادری، زهره. (1392). «استعاره­های جهتی نهج­البلاغه از بعدشناختی»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، دوره 1 شماره 4، 73-92.
−      پیرچراغ، محمدرضا و فقهی‌زاده، عبدالهادی. (1397). «به‌گزینی و خلق واژگان و تعابیر خاص در نهج‌البلاغه»، مجله پژوهش­های نهج‌البلاغه، سال هفدهم، شماره 57، 139-166.
−      تاگارد، پاول. (1396). ذهن: درآمدی بر علوم­شناختی، ترجمه رامین گلشائی، تهران: انتشارات سمت.
−      جیمز، ویلیام. (1393). تنوع تجربه دینی، ترجمه حسین کیانی، تهران: انتشارات حکمت.
−      خندان، سید علی‌اصغر. (1379). منطق کاربردی، تهران: انتشارات سمت.
−      راسخ مهند، محمد.(1392). درآمدی بر زبان­شناسی­‌شناختی، نظریه‌ها و مفاهیم، تهران: انتشارات سمت.
−      سیدجلالی، بدری. (1395). «معنی­شناسی چارچوبی: بررسی معنی در سایه چارچوب‌های گریزناپذیر فرهنگی و اجتماعی»، قابل‌دسترسی در http://anthropology.ir/article/25660.
−      صفوی، کورش. (1392). درآمدی بر معنی­شناسی، تهران: نشر سوره مهر.
−      قائمی­نیا، علیرضا. (1390). معناشناسی شناختی قرآن، تهران: سازمان انتشارت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
−      لیکاف، جورج. ( 1396 الف). قلمرو تازه علوم شناختی، انچه مقوله­ها درباره ذهن فاش می­کنند، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، تهران: مؤسسه انتشارات آگاه.
−      --------. (1395 ب). علوم اجتماعی عصب­شناختی، ترجمه وفا مهرآیین، برگرفته از https://sedanet.ir
−      مقیاسی،حسن. (1395)، «نقد و بررسی طرح­واره­های تصوری قرآن در نهج البلاغه»، مجله پژوهشنامه نهج البلاغه، سال چهارم ، شماره 14، 93-108.
−      موسوی بفرویی، سیدمحمد و توکل­نیا، مریم. (1398). «بررسی استعاره­های مفهومی و طرح­واره­های تصویری ظرف (فوق) در زبان نهج‌البلاغه»، مجله زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا(س)، سال یازدهم، شماره 32، 49-76.
−      نورمحمدی، مهتاب، آقا­گل­زاده، فردوس، گلفام، ارسلان. (1391). «تحلیل مفهومی استعاره‌های نهج­البلاغه (رویکرد زبانشناسی شناختی)»، مجله­ی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 22، 155-192.
−     Evans, V. (2015). The crucible of language : how language and mind create meaning, Cambridge University Press.
−     Fillmore, Ch. (2006). Frame Semantics, in Cognitive Linguestics; BasicRedings, ed. By Drik Geeraerts, Walter de Gruyter, Language Arts & Disciplines.
−     Lakoff, G. and Johnson, M.) 1980(. Metaphors We Live By, University of Chicago Press.