بازکاوی موضوع تقوا در نهج‌البلاغه براساس اصول ادب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 استادیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

تعامل به‌عنوان یک اصطلاح در حوزة زبان­شناسی اجتماعی مترادف با رابطة کلامی است که فهم گفتگو در آن مستلزم توجه به عوامل بیرونی و درونی است. ادب راهبردی مرتبط با تعامل است که در آن از وجهة افراد و حفظ یا تهدید وجهة آن‌ها طبق اصول خاصی سخن به میان می­آید. با این تفاسیر آگاهی از چگونگی وجهة مخاطب در کنش­های گفتاری با بررسی آن‌ها بر مبنای اصول ادب امکان­پذیر است. بر همین اساس، در مقالة حاضر سخنان امام­ علی(ع) راجع به موضوع تقوا در نهج­البلاغه محور پژوهش قرار گرفت و کنش­های گفتاری موجود در آن بر مبنای اصول مذکور با روش توصیفی- تحلیلی موردبررسی واقع شد. این بررسی از آن جهت حائز اهمیت است که موضوع تقوا در کلام کسی که خود اسوة پرهیزکاران است، تاکنون با چنین رویکردی واکاوی نگردیده است. نتیجة پژوهش نشان داد که بیان مستقیم از بسامد بیشتری برخوردار است که‏این امر بیانگر وجود صراحت در کلام امام(ع) و انطباق میان کنش بیانی و کنش منظوری در بالاترین درصد از نمونه‏های موردبررسی است. با این حال، اختصاص یافتن شواهد زیاد به بیان مستقیم تأثیر منفی بر وجهة مخاطب نداشته است؛ چراکه عواملی چون شگردهای تلطیف­کننده، صمیمیت و فاصلة اجتماعی اندک، وجهۀ او را از تهدید حفظ کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Probing the Topic “Piety” in Nahj al-Balagha on the Basis of Politeness Principles

نویسندگان [English]

  • Zahra Afzali 1
  • Sepideh Abdolkarimi 2
1 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Linguistics, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Interaction as a technical term in sociolinguistics equates to verbal relationship. Interaction comprehension requires
Interaction as a technical term in sociolinguistics equates to verbal relationship. Interaction comprehension requires paying attention to internal and external factors of verbal relation. Politeness is a strategy related to interaction in which face, face protecting acts and face threatening acts, are being discussed about on the basis of certain principles. Thus face protecting acts in speech acts are investigated with regard to politeness principles. Present research is an attempt to analyze Imam Ali’s recommendations in Nahj al-Balagha about piety along with speech acts used in them on the basis of politeness principles. Investigations have revealed that direct speech acts are seen with high frequency which in its own turn shows correspondence between locutionary and illocutionary acts and frankness in Imam Ali’s words. The mentioned directness doesn’t threaten addressees’ face since politeness strategies, solidarity and short social distance cause addressees’ face not to be threatened.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sociolinguistics
  • Interaction
  • Politeness
  • Nahj al-Balagha
  • Piety
-       آقاگل‌زاده، فردوس. (1399). فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی.
-       ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمیدبن‌هبه‌الله. (بی‌تا). شرح نهج‏البلاغه، تحقیق ابراهیم محمد ابوالفضل، قم: کتابخانة آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی.
-       امینی، محمدهادی. (1359). ترجمة اعلام نهج‏البلاغه، تهران: بنیاد نهج‏البلاغه.
-       انصاریان، علی. (1357). الدلیل علی موضوعات نهج‏البلاغه، تهران: یاسر
-       بابایی آملی، ابراهیم. (بی‌تا). فرهنگ اعلام نهج‏البلاغه، قم: آیین دانش.
-       عبدالکریمی، سپیده. (1396). درآمدی بر زبان‏شناسی اجتماعی، تهران: آوای خاور.
-       ------------. (1392). فرهنگ توصیفی زبان‏شناسی اجتماعی ، تهران: انتشارات علمی.
-       عبده، محمد. (بی‌تا). شرح نهج‏البلاغه، تحقیق عبدالحمید محمد محی‌الدین، قاهره: مطبعه الاستقامه.
-       کوتلاکی، سوفیا. (1397). نظام ادب، تعارف و مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی، ترجمه زهرا فرخ‌نژاد و آذردخت جلیلیان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-       ناظم‌زاده قمی، سید اصغر. (1375). جلوه‌های حکمت، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم.
-       نجفی ایوکی، علی، حسین‌پور، معصومه و جعفرنژاد، صدیقه. (1394). «گونه‏های نزاهت در نهج‏البلاغه»، پژوهشنامة نهج‏البلاغه، شمارة 12، 109-128.
-       وارداف، رونالد. (1393). درآمدی بر جامعه‏شناسی زبان، ترجمة رضا امینی، چاپ پنجم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و بوکا.
-       یول، جورج. (1396). کاربردشناسی زبان، ترجمه محمد عموزاده مهدیرجی و منوچهر توانگر، چاپ هشتم، تهران: سمت.
-       Brown, P. & Levinson, S. (1978). Politeness; Some Universals in Language Usage, Great Britain: Cambridge University Press.
-       Hudson, R. A. (1996). Sociolinguistics, UK: Cambridge University Press.
-       Meyerhoff, M. (2006). Introducing Sociolinguistics, London & New York: Routledge.
-       Van Herk, G. (2012). What is Sociolinguistics?, UK: Wiley- Blackwell.