واکاوی مفهوم خرد و ویژگی‌های افراد خردمند در پرتو نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه روانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

خرد و خردمندی از پربسامدترین واژه‌ها در قالب‌های مختلف اشتقاقی در نهج‌البلاغه است که موضوع‌های گوناگونی چون: دانش، بینش، خودتنظیمی، انگیزش، کارکرد اجتماعی و اخلاق را در بردارند. در این میان امام علی(ع) با بهره‌مندی از دانش الهی و برای ارتقاء جایگاه انسانی، اشکال مختلف خردورزی را در سخنان خویش به‌کار گرفته است تا تصاویری اثرگذار در ذهن انسان ایجاد کند. لذا این موضوع در آموزه­های اسلامی، به‌ویژه نهج‌البلاغه مورد تأکید قرار گرفته است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف واکاوی مفهوم خرد و ویژگی‌های افراد خردمند در پرتو نهج‌البلاغه انجام شده است. نتیجه این مطالعه حاکی از آن است که دیدگاه و نگرش امـام علی(ع) به مبحث خرد و ویژگی‌های افراد خردمند کاملاً مطابق با معیارهای شناخته‌شده در این زمینه می‌باشد و تعقل، بینش، تأمل، مدیریت زندگی و یادآوری که از اهداف و موضوعات مهم خرد است، مورد اهتمام امام علی(ع) نیز واقع شده است. همچنین نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که، میانه­ روی، گشودگی به تجارب، دوستی با دانایان، مشورت کردن، دوراندیشی، بصیرت، پرهیز از بیهوده‌گویی، آگاهی، یقین و کسب دانش، بارزترین ویژگی‌های افراد خردمند از منظر نهج‌البلاغه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Concept of wisdom and Characteristics of Wise People based on Nahj Al-balagha

نویسندگان [English]

  • Abolghasem Yaghoobi 1
  • akbar orvati movaffagh 2
  • Hossein Naderipour 3
1 Professor, Dept. of Psychology, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
2 Assistant Professor, Dept. of Islamic Studies, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
3 PhD Student of Educational Psychology, Bu-Ali Sina University of, Hamedan, Iran
چکیده [English]

The wisdom andWise is one of the most common words in different derivative frameworks in Nahj Al-balagha which includes a variety of issues such as knowledge, Insight, self-regulation, motivation, social function and moral. Using the high divine knowledge and to promote the position of human being­, Imam Ali has used different forms of wisdom in speech and writing to create an impressive image in the mind of the human. This issue has been emphasized in the divine teachings, especially in Nahj Al-balagha. This research is descriptive-analytic, with the aim of exploring the Concept of wisdom and Characteristics of Wise People based on Nahj Al-balagha. The outcome of this article suggests that Imam Ali's Attitude (AS) towards the wisdom and Characteristics of Wise People, is strictly in accordance with recognized standards in this field, And Intellection, Insight, Reflection, life management and reminiscence, as the important objective of the wisdom, is Imam Ali's attention. The outcomes of this investigartion indicate that the outstanding Characteristics of Wise People derived from Nahj Al-balagha are Moderation, Openness to experience, Friendship, Consult, Insight, Awareness, Certainty and Knowledge Acquisition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali
  • Nahj Al-balagha
  • Wisdom
  • Wise
  • Reason

مراجع

-   قرآن­کریم. (1384). ترجمه ناصرمکارم شیرازی. قم: مدرسه امام علی­ابن­ابی­طالب.
-   اسعدی، سمانه. (1394). «ویژگی­های افراد خردمند بر پایه نظریه­های ضمنی: با نگاهی بر تفاوت گروه­های سنی و جنسیتی». پژوهش­نامه روانشناسی مثبت. سال 1، شماره 1، 66-51.
-   اکبری، عباس؛ هاشمی­، سهیلا و خبازی­کناری، مهدی. (1395). «بررسی ویژگی­های روانسنجی مقیاس خردمندی». پژوهش­نامه روانشناسی مثبت. سال 2، شماره 2، 34-19.
-   الهی، فاطمه؛ مهدوی­نژاد، حسین و دلشاد­تهرانی، مصطفی. (1394). «جایگاه عقل در معرفت دینی از دیدگاه امام­علی(ع)». پژوهش­نامۀ علوی. سال 6، شماره 2، 27-1.
-   بدیعیان گورتی، راضیه؛ میرشاه جعفری، ابراهیم و لیاقتدری، محمدجواد. (1388). «خردورزی و شیوه­های خردپروری در سیرۀ امام­حسین(ع) با تأکید بر واقعه عاشورا». تربیت اسلامی. سال 4، شماره 9، 23-9.
-   پاینده، ابوالقاسم. (1382). نهج­الفصاحه: مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص) با ترجمه فارسی بانضمام فهرست موضوعی. تهران: دنیای دانش.
-   حرعاملی، محمدبن­حسن. (1414ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: موسسة أل‌البیت(ع)لاحیاء التراث.
-   دشتی، محمد. (1379). ترجمه نهج­البلاغه. قم :انتشاراتی حضور.
-   سپهریان آذر، فیروزه و ستاری، راحله. (1395). «بررسی رابطه کانونی ابعاد خرد و سبک­های هویتی». اندیشه‌های نوین تربیتی. سال12، شماره 2، 114-95.
-   سیاوشی، کرم و فاضلیان، سید­جواد. (1394). «دعوت به تعقل و نشانه­های عقل­گرایی در نهج­البلاغه». پژوهشنامه نهج البلاغه. سال 3، شماره 12، 89-71.
-   شهیدی، جعفر. (1378). ترجمه نهج البلاغه. تهران­: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-   طبرسی، حسن­بن فضل. (1425ق). مکارم الأخلاق. قم: مؤسسه نشر الاسلامی.
-   فقهی­زاده، عبدالهادی و چینی­فروشان، طاهره. (1390). «تقابل عقل و هوا در کلام امام­علی(ع)». پژوهش­نامه علوی. سال 2، شماره 2، 104-91.
-   قاسمی حامد، مرتضی و معارف، مجید. (1398). «آثار به‌کارگیری عقل در نهج‌البلاغه». پژوهش­نامه علوی. سال 10، شماره 1، 49-21.
-   کردنوقابی، رسول. (1396). روانشناسی خرد. تهران: انتشارات ارجمند.
-   کردنوقابی، رسول و نبی­زاده، صفدر. (1396). «تبیین خرد براساس هوش معنوی و جهت­گیری مذهبی». پژوهش­های روانشناختی. سال 20، شماره 1، 90-76.
-   کردنوقابی، رسول؛ نبی­زاده، صفدر و حدادی، فاطمه. (1396). «بررسی نقش تبیین­کنندگی سبک­های هویت و اعتقادات دینی در سازه خردورزی». مجله روان­شناسی و دین. سال 10، شماره 1، 158-137.
-   کریمی، محمد؛ دل­افکار، علیرضا و جعفری، رضا. (1396). «مؤلفه­های عقلانیت سیاسی مردم براساس نظام حق و تکلیف در نهج­البلاغه». پژوهشنامه نهج‌البلاغه. سال 5، شماره 17، 93-75.
-   کلینی، محمدبن یعقوب. (1387). اصول کافی. ترجمه و شرح: سیدمهدی آیت­اللهی. تهران: جهان­آرا.
-   مکارم شیرازی، ناصر. (1390). پیام امام امیرالمؤمنین(ع): شرح تازه و جامعی بر نهج­البلاغه. قم: انتشارات امام علی­بن­ابی­طالب(ع).
-  Ardelt, M. (2003). “Empirical assessment of a three-dimensional wisdom scale”. Research on Aging, 25(3), 275-324.
-  Ardelt, M. (2011). “The Measurement of Wisdom: A Commentary on Taylor, Bates, and Webster's Comparison of the SAWS and 3D-WS”. Experimental Aging Research, 37(2), 241-255.
-  Baltes, P. B., Smith, J. (2008). “The fascination of wisdom: Its nature, ontogeny, and function”. Perspectives on Psychological Science, 3(1), 56-64.
-  Baltes, P. B., Staudinger, U. M. (2000). “Wisdom: A metaheuristic (pragmatic) to or-chestrate mind and virtue toward excellence”. American Psychologist, 55(1), 122-136.
-  Bruya, B., Ardelt, M. (2018). “Wisdom can be taught: A proof-of-concept study for fostering wisdom in theclassroom”. Learning and Instruction, 58, 106-114.
-  Conley, J. J. (1984). “The hierarchy of consistency: A review and model of longitudinal findings on adult individual differences in intelligence, personality and self-opinion”. Personality and Individual Differences, 5(1), 11-25.
-  De Michelis, C., Ferrari, M., Rozin, T., Stern, B. (2015). “Teaching for wisdom in an intergenerational high-school-English class”. Educational Gerontology, 41(8), 551-566.
-  Jifa, G. (2013). “Data, Information, Knowledge, Wisdom and Meta-Synthesis of Wisdom-Comment on Wisdom Global and Wisdom Cities”. Procedia Computer Science, 17, 713-719.
-  Kramer, D. A. (2000). “Wisdom as a Classical Source of Human Strength: Conceptualization and Empirical Inquiry”. Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 83-101.
-  Kunzmann, U., Baltes, P. B. (2003). “Wisdom-related knowledge: Affective, motivational, and interpersonal correlates”. Personality and Social Psychology Bulletin, 29(9), 1104-1119.
-  Roberts, B. W., Walton, K. E., Viechtbauer, W. (2006). “Patterns of mean-level change inpersonality traits across the life course: A meta-analysis of longitudinal studies”. Psychological Bulletin, 132(1), ­1-25.
-  Staudinger, U. M., Baltes, P. (1996). “Interactive minds: A facilitative setting for wisdom-related Performance?” Journal of Personality and Social Psychology, 71(4), 746-762.
-  Staudinger, U. M., Gluck, J. (2011). “Psychological wisdom research: Commonalities and differences in a growing field”. Annual Review of Psychology, 62(1), 215-241.
-  Sternberg, R. J. (1998). “A Balance Theory of Wisdom”. Review of General Psychology, 2(4), 347-365.
-  Sternberg, R. J. (2004). “What is wisdom and how can we develop it?”. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 591(1), 164-174.
-  Webster, J. D. (2003). “An exploratory analysis of a self-assessed wisdom scale”. Journal of Adult Development, 10(1), 13-22.
-  Webster, J. D. (2007). “Measuring the character strength of wisdom”. International Journal of Aging and Human Development, 65(2), 163-183.
-  Yang, S. Y. (2013). “Wisdom and good lives: A process perspective”. New Ideas in Psychology, 31(3), 194-210.
-  Yang, S. Y. (2014). “Wisdom and learning from important and meaningful life experiences”. Journal of Adult Development, 21(3), 129-146.
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 8، شماره 32
بهمن 1399
صفحه 121-141

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار