بازشناخت موانع اساسی اجرای عدالت در حکومت علوی از منظر نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

اجرای عدالت در جامعه از نیازهای اساسی و فطری و یکی از اصول بنیادین حکومت است. در نگاه امام علی(ع) حکومت کارکردی مهم جهت خدمت، تأمین رفاه و آسایش عمومی مردم، رسیدگی و حل مشکلات امور مادی و معنوی دارد. لذا در سیره حکومتی امام، عدالت جایگاهی محوری و محکم در تنظیم حیات اجتماعی انسان‌ها دارد. نهج‌البلاغه بارها روی مسئله عدالت و اجرای آن در جامعه تأکید کرده و رفتار سیاسی و تلاش‌های آن حضرت برای اجرای عدالت در جامعه، نشان از اهمیت این امر در حاکمیت سیاسی اسلام دارد. در کنار تلاش‌ها و زحمات سازنده حضرت برای اجرایی کردن عدالت در جامعه، تاریخ نشان داد این اندیشة والا و بالندة علوی در جامعه با موانعی روبه​رو است و جریانی سعی دارد تا مانع اجرای عدالت در جامعه شود. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی با بررسی بیانات امام علی(ع) در پاسخ به مانع اساسی اجرای عدالت در حکومت علوی، خودبرتربینی و خوداستکباری را علت اصلی مانعیت اجرای عدالت در جامعه می‌داند. مقاله سعی دارد این مانع را در سه حوزه فردی، اجتماعی و اقتصادی بازشناسی کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognizing the Fundamental Barriers of Enforcing Justice in Alavi Government from the Viewpoint of Nahj Al-balagheh

نویسنده [English]

  • Mohammad Sobhani Yamchi
Assistant Professor, Department of Quran and Hadith, University of Holy Quran Sciences and Education
چکیده [English]

Enforcing justice is one of the basic and intrinsic needs in society. It is also one of the fundamental principles in government. From Hazrat Ali viewpoint (pbuh), government is the most important branch for inquiring the affairs, providing services, public welfare and well-being and solving materialistic and spiritual matters. Therefore, in Imam Ali’s governmental methodology, justice had basic and determinative status in regulating social life of human beings. Nahjolbalagheh has frequently emphasized on justice and enforcing it in society and political affairs,and Hazrat’s attempts for enforcing justice in society indicates the importance of this matter in political autonomy of Islam. Besides the Hazrat’s effective attempts and endeavours for enforcing justice in society, the history indicated that the prominent and glorious thought of Alavi government encounters with some obstacles. This paper is a descriptive-analytic one which tries to answer this question that from Nahjolbalagheh viewpoint, what barriers do cause not enforcing justice in society? Surveying the statements of Hazrat Ali (pbuh) in Nahjolbalagbeh indicates that some barriers in individualistic, social and economical fields like materialistic, monopoly, discrimination, violating the rules, bribe, hoarding, insincerity, people’s cultural weakness and etc. Are the barriers which disrupt enforcing justice in society and affrays comfort and security among people

کلیدواژه‌ها [English]

  • social justice
  • discrimination
  • materialistic
  • monopoly
  • bribe
  • hoarding
  • cultural
-      قرآن کریم، ترجمه‌ ناصر مکارم شیرازی.
-      آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1410). غررالحکم و درر الکلم. قم: دارالکتاب الاسلامی. چاپ دوم.
-      آیینه­وند، صادق. (1367). قیام‌های شیعه در تاریخ اسلام. تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
-      ابن اثیر، مبارک ‌بن محمد. (1367). النهایة فی غریب الحدیث والاثر. قم: اسماعیلیان. چاپ چهارم.
-      ابن­ابی­الحدید، عبدالحمید. (1385). شرح نهج‌البلاغه. بی‌جا: دارالاحیاءالتراث العربی.
-      ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على. (1363). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین. چاپ دوم.
-      ابن‌فارس، احمد بن زکریا. (1404). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
-      احمدی، علی‌اصغر. (1390). «عدالت اجتماعی در نهج‌البلاغه زمینه‌ها موانع و دستاوردها». معرفت، شماره 17، 93-110.
-      اخلاقی، غلام‌سرور. (1389). «راهکارها و موانع تحقق عدالت در نظام سیاسی‌اسلام». کوثرمعارف، شماره 13، 175-210.
-      انصاریان، حسین. (بی تا). تفسیر حکیم. قم: دارالعرفان.
-      باقری، فردین. (1386). عدالت اجتماعی در گستره‌ جهانی. تهران: جهاد دانشگاهی.
-      جرداق، جورج. (1373). بخشی از زیبایی‌های نهج‌البلاغه. تهران: کانون انتشارات محمدی.
-      جعفری، محمدتقی. (1373). فرهنگ پیرو، پیشرو. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-      حرعاملی، محمد بن حسن. (1409). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت.
-       دشتی، محمد (1379). ترجمه نهج­البلاغه. قم: دانش.
-      راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
-      رجحان، سعید. (1384). «اندیشه: عدالت؛ ماهیت، شاخص‌ها و موانع اجرایی‌آن». کتاب نقد، شماره 37، 7-28.
-      ری‌شهری، محمد. (1388). منتخب میزان الحکمه، قم: دارالحدیث.
-      -------------. (1389). دانش‌نامه امام علی بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ. قم: دارالحدیث.
-      -------------. (1390). سیاست‌نامه امام علی(ع). قم: دارالحدیث. دوم.
-      طباطبایی، محمدحسین. (1352). المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت- لبنان: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم.
-      فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409). کتاب العین. قم: هجرت. چاپ دوم.
-      قرائتی، محسن. (بی‌تا). توحید، عدل و عدالت اجتماعی. بی‌جا: صبا.
-      قرشی، علی‌اکبر. (1371). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ ششم.
-      کلینی، محمدبن یعقوب. (1365).الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-      مجلسی، محمدباقر. (1404). بحارالانوار. بیروت: بی‌نا.
-      معین، محمد. (1353). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر. چاپ دهم.
-      مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-      -------------. (1380). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-      -------------. (1427). دایرة المعارف فقه مقارن. قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب.
-      منتظری، حسینعلی. (1383). درس‌هایی از نهج‌البلاغه. تهران: سرایی. چاپ دوم.
-      نوری، حسین. (1408). مستدرک الوسائل. قم: آل­‌البیت.
-      هاشمی شاهرودی، محمود. (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع). قم: موسسة دائرة المعارف فقه اسلامی.