راهبرد حکومتی «جلب رضایت عمومی» از منظر نامه‌های نهج‌البلاغه با تأکید بر بررسی سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم

چکیده

از منظر نامه‌های نهج‌البلاغه، یکی از مهم‌ترین اصول راهبردی در عرصه حکمرانی، اصل «جلب رضایت عمومی» است و تحقق آن نیازمند طرح عملیاتی درازمدت می‌باشد. مسئله کانونی مقاله این است که: «از منظر نامه‌های نهج‌البلاغه با چه راهکارهایی می‌توان این اصل راهبردی را محقق ساخت؟» از مجموع این نامه‌ها، می‌توان برای تحقق این اصل، راهکارهای عملیاتی متعددی را با روش تحلیلی - توصیفی، استنباط کرد. این راهکارها در جنبۀ سلبی، عبارت از پنج اصل: «پرهیز از استبداد»، «پرهیز از ویژه‌خواری»، «پرهیز از بدعهدی»، «پرهیز از خشونت» و «پرهیز از اجبار مردم» بوده و در جنبه ایجابی، عبارت از هفت اصل: «لزوم حمایت از اقشار آسیب‌پذیر»، «لزوم اطلاع‌رسانی به مردم»، «لزوم همراهی با آنان در سختی‌ها»، «لزوم امنیت عمومی در بیان انتقاد»، «لزوم رعایت برابری در تعامل با آنان»، «لزوم ارتباط مستقیم» و «لزوم عذرخواهی در فرض اشتباه» می‌باشند. این نوشتار بر این باور است که اصل راهبردی «جلب رضایت عمومی»، هرچند در سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت، به‌صورت ضمنی موردتوجه است؛ اما بااین‌همه، نگاه همه‌جانبه به آن موردتوجه نبوده و برخی از راهکارهای عملیاتی فوق به‌کلی در آن مطرح نشده‌اند؛ به همین روی لازم است در تکمیل و ارتقا این سند، این اصل مورد اهتمام قرارگیرد و بر همین اساس پیشنهاد‌هایی ارائه‌ شده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The strategic principle of "general satisfaction" from the perspective of Nahj al-Balagha's letters emphasizing on the review of the Islamic Basic Document of Iran

نویسنده [English]

  • Mahdi Shajarian
PhD, Islamic Philosophy, Baqer al-Uloom University, Qom
چکیده [English]

From the point of view of Nahj al-Balagha's letters, one of the most important strategic principles in the realm of governance is the principle of "general satisfaction", which requires a long-term operational plan and successful implementation of it requires several tactics. The main issue of the paper is that from the perspective of Nahj al-Balaghah's letters, what Tactics can this strategic principle be realized? From the Nahj al-Balaghah letters, we can deduce a number of operational tactics with a descriptive analytical method to realize this strategic principle. These tactics in the aspect of negation are five principles: abstaining from autocracy, avoidance of rente, avoidance of bad promise, avoidance of violence and avoidance of coercion of the people. In a positive aspect, there are seven principles: support for the needy, informing people, accompanying them in hardship, allowing them to criticize, treating them equally, direct communication and apologizing for the wrong assumption. This paper believes that the strategy of "general satisfaction" is not fully addressed in the Islamic Basic Document of Iran, and some of the above principles have not been addressed; therefore, it is necessary to consider this principle in completing and promoting it. The basis of the proposals has been raised.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategy
  • Tactics
  • General Satisfaction
  • Imam Ali
  • Islamic Basic Document of Iran
آشوری، داریوش. (1383). دانشنامه انسانی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی). تهران: مروارید.
ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین. (1377). شرح نهج‌البلاغه. قم: کتابخانه آیه‌الله مرعشی.
اردستانی، احمد و دشتی، فرزانه. (1392). «مردم‌سالاری در حکومت امام علی». فصلنامه پژوهش‌نامه علوی، شماره 2، 39-68.
امیری، گلاره. (1397). «بررسی حقوق و جایگاه مردم در حکومت علوی به‌عنوان رویکردی از سبک زندگی امام علی». فصلنامه پویشی در علوم انسانی، شماره 1، 23-43.
انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: نشر سخن.
آخرت‌دوست، وحید. (1384). «مبانی مشارکت مردم در سیره حکومت امام علی(ع)». فصلنامه پژوهش‌های مدیریت راهبری، شماره 35، 179-202.
بحرانی، ابن‌میثم. (1362). شرح نهج‌البلاغه. بی‌جا: دفتر نشر الکتاب.
جمعی از نویسندگان. (1389). فرهنگ­نامه اصول فقه‏. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم‏.
جهان‌بین، فرزاد و نعمتی، محمد. (1394). «معیار و راهبردهای عدالت اقتصادی در نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، شماره 10، 103-122.
حسینی‌شیرازی، سیدمحمد. (بی‌تا). توضیح نهج‌البلاغه. تهران: دارالتراث الشیعه.
خویی، میرزاحبیب‌الله. (1385). منهاج‌البراعه فی شرح نهج‌البلاغه. تهران: مکتبه الاسلامیة.
رحیمی (روشن)، حسن. (1393). «نفی رانتیرسیم در نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، شماره 6، 57-73.
سبحانی، جعفر و دیگران. (1364). کاوشی در نهج‌البلاغه. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
شوشتری، محمدتقی. (1376). بهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه. تهران: امیرکبیر.
صدری افشار، غلامحسین. (1388). فرهنگنامه فارسی واژگان و اعلام. تهران: فرهنگ معاصر.
عالم‌زاده نوری، محمد. (1396). راهبرد تربیت اخلاقی در قرآن کریم. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
علیخانی، علی‌اکبر و همکاران. (1388/ب). درآمدی بر نظام سیاسی عدالت در اسلام. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
علیخانی، علی‌اکبر. (1388/الف). «نسبت حق عدالت و رضایت عمومی در اندیشه امام علی علیه‌السلام». فصلنامه پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 15، 139-160.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
محمودی، محمدباقر. (1376). نهج السعاده فی مستدرک نهج‌البلاغه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معرفت، محمدهادی. (1380). «امام علی و حقوق متقابل مردم و حکومت». فصلنامه کتاب نقد، شماره 18، 82-117.
مغنیه، محمدجواد. (1385). فی ظلال نهج‌البلاغه. بیروت: دارالعلم للملایین.
مکارم شیرازی، ناصر. (1389). پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام: شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه. قم: مدرسه الامام علی­بن­ابی‌طالب(ع).
موسوی، سید عباس. (1376). شرح نهج‌البلاغه. بیروت: دارالمحجه البیضاء.
هاشمی‌کروئی، علی‌اکبر. (1396). «توجه به افکار عمومی و رضایت مردم در حکومت علوی». مجموعه مقالات همایش بین‌المللی حکومت علوی، قم: دانشگاه مفید: 333-354.
هزاوه‌ای، سید مرتضی. (1379). «مردم‌سالاری در بینش و منش امام علی علیه‌السلام». فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، شماره 11، 45-72.