تحلیل نقش و الگوی مخاطب‌شناسی در اتخاذ شیوه های تربیتی بر مبنای آموزه های نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه حضرت معصومه سلام‌الله علیها

چکیده

درک صحیح شخصیت، خلق­وخوی و استعدادهای مخاطبان یکی از مهم­ترین عوامل دخیل در انتخاب شیوه­های کارآمد و اثر‌گذار تربیتی است؛ لذا شناخت مخاطب یکی از ارکان اساسی در تأثیرگذاری شیوه­های آموزشی­ـ­تربیتی به‌شمار می­رود. ‌نهج‌البلاغه به‌عنوان مجموعه­ای از سخنان بلیغ امیرمؤمنان(ع)، با تکیه بر این نگاه که رسالت امام در سمت‌وسوی تربیت صحیح جامعه، رشد و تعالی انسان است، بهترین راهنما در جهت شناسایی شیوه­های تربیتی مناسب با ویژگی­های مخاطبان است. روش این پژوهش، به لحاظ هدف، کاربردی و با روش توصیفی ـ تحلیلی است که تلاش کرده ارتباط ویژگی­های گوناگون مخاطبان همچون سنّ، میزان پذیرش، ویژگی­های اخلاقی و رفتاری، خصوصیات روحی، میزان عقلانیت، آگاهی­ها و باورهای مخاطبان در اتخاذ شیوه‌هایی تربیتی مانند همراهی گام‌به‌گام، ارائه معیار و الگو، موعظه، تنبیه و تشویق و ... موردبررسی و تحلیل قرار دهد. مربی‌ با اصلاح جایگاه آموزش و با کنار نهادن رفتار آمرانه که در پرتو شناختی صحیح از مخاطب صورت می­گیرد، راه رسیدن به تربیت شایسته را به‌صورت هموار طی نماید. یافته‌های این مقاله می‌تواند در مطالعات تربیت دینی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role Of Audience Recognition In the Adoptional Method from the Perspective Of Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Zhian
  • Mohsen Rafaat
Assistant Professor, Department of Quran Science and Hadith, Hazrat-e Maʼsoumeh University
چکیده [English]

Accurate understanding of personality, ethics and talents of the audiences are the most important factors to choose an efficient and effective educational method. So, recognition of audience is one of the basics of effectiveness of educational methods. Nahj al-Balagha emphasizing that the Imam is responsible for the proper education of society, says that he is the best guide for identifying educational methods. The method of this research is analytical-descriptive. This study tries to analyze the relationship between different properties of audiences such as age, level of acceptance, ethics and behavior properties, psychological properties, level of rationality and their beliefs, and adoption of educational methods such as Step by step companion, providing criterion and pattern, preaching, punishment and encouragement and etc. The mentor will easily achieve the proper educational method by putting aside the implicit behavior and by having complete recognition of the audience. The findings of this article can be used in studies of religious education.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagha
  • Amir Momenan (AS)
  • Audience Recognition
  • Educational Methods
  • Audience
-       قرآن کریم.
-       شهیدی،سید جعفر، ترجمه نهج‌البلاغه، ‌تهران: شرکت انتشارات علمی ‌و فرهنگی.
-       ابن­أبی­الحدید، عزالدّین­عبدالحمیدبن­هبةالله. (1378). شرح ­نهج­البلاغة، تحقیق: محمّد ابوالفضل ­ابراهیم، مصر: داراحیاءالکتب­العربیة.
-       ابن­شهرآشوب، محمدبن­علی. (1379). مناقب­آل­ابی­طالب(ع). قم: علامه.
-       ابن­منظور، محمد­بن­مکرم.‏ (1414). ‌لسان­العرب. ‌تحقیق: جمال­الدین­میردامادى. ‌بیروت: دارالفکر؛ دارصادر.
-       ابن­میثم، میثم­بن­علی­بن­میثم­بحرانی. (1362). شرح­ابن­میثم. ‌بی‌جا: دفتر نشر الکتاب.
-       استنبرگ، رابزت. (1394). روانشناسی­شناختی. تهران: سمت.
-       امینی، ابراهیم. (1392). اسلام ­و تعلیم­وتربیت. قم: بوستان کتاب.
-       ترکاشوند، سینا؛ صالحی، اکبر؛ کشاورز، سوسن. (1398). «تبیین سیره تربیتی امام علی(ع) جهت ارائه الگویی برای سبک زندگی اسلامی-ایرانی». پژوهشنامه نهج‌البلاغه. دوره7، شماره28، ص39-56.
-       تمیمى­آمدى، عبدالواحدبن­محمد. (1410)‏. غررالحکم و دررالکلم‏. ‌تحقیق: سید مهدى رجایى. ‌قم:دارالکتاب الإسلامی.
-       حرانى‏، ابن­شعبة. (1404). ‌تحف­العقول­عن­آل­الرسول. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-       حلی، ابن فهد. (1407). عدةالداعی­ونجاح­الساعی. قم: دارالکتاب­الاسلامی.
-       حمدآبادی­آرانی، نجمه؛ محمدی، آزاد؛ جلالوند، طاهره؛ رهنما، اکبر. (1395). «نقد آرای ایمانوئل کانت و ملا احمد نراقی با تأکید بر تربیت اخلاقی». پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت. دوره24، شماره30، 31ـ54.
-       خمینى، روح‏الله‏. (امام­خمینی) (1421). الطلب و الارادة،تهران: موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی.
-       خوانسارى، محمد­بن­حسین. (1366‏). ‌شرح­غرر­الحکم ­و درر­الکلم‏.جلال­الدین­حسینى­ارموى محدث. ‌‏تهران: دانشگاه تهران‏.
-       دلشادتهرانی، مصطفی. (1385). سیره ­نبوی، منطق ­عملی، دفتر دوم: سیره ا­جتماعی، تهران: دریا.
-       --------------. (1381)‌. طایر فرخ­پی. ‌تهران: دریا.
-       --------------. (1385). ماه­ مهرپرور. تهران: دریا.
-       دهنوی، حسین. (1376). روش­ تدریس. ‌قم: یمین.
-       دیلمی، ‌احمد و آذربایجانی، مسعود. (1393). ‌اخلاق اسلامی. قم:‌دفتر نشر معارف.
-       راسل، برتراند. (1347)‌. زناشوئی و اخلاق. ‌ترجمه: ابراهیم یونسی. نشر اندیشه.
-       روسو، ژان ژاک. (1380). امیل. ترجمه: غلامحسین زیرک زاده. تهران: ناهید.
-       زهادت، عبدالمجید.(1392). تعلیم و تربیت در نهج‌البلاغه. قم: بوستان کتاب.
-       سجادیه، نرگس؛ مدنی­فر، محمدرضا؛ باقری، خسرو. (1394). «اهداف واسطی تربیت در دوران کودکی براساس رویکرد اسلامی عمل». تربیت اسلامی، سال دهم، شماره21، 29-55.
-       شجاعی، محمدصادق. (1388). ‌درآمدی ­­بر ­روانشناسی ­تنظیم­ رفتار با رویکرد اسلامی. ‌قم: دارالحدیث.
-       شریفی، عنایة‌الله. (1389). «روش های تربیت اخلاقی در نهج البلاغه». معارف قرآنی، سال اول، شماره 2، 77-100.
-       صدوق، محمدبن‌علی. (1404). من­لایحضره­الفقیه. قم: جامعه­ مدرسین.
-       طالقانی، محمود. (1374). ‌پرتوی ­از نهج­البلاغه. ‌تصحیح سید محمدمهدی جعفری. ‌تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی.
-       طبرسی، حسن­بن­فضل. (1370). مکارم الاخلاق. قم: شریف­رضی.
-       طوسى، محمدبن­حسن. (1414). ‌الأمالی. ‌تحقیق: مؤسسةالبعثة. ‌قم: دارالثقافة.
-       فرضی­شوب، منیره، فرضی­شوب، فرشته، شاه­قاسمی، زهره. (1393). «‌اصول­ مخاطب­شناسی ­از دیدگاه ­امام ­علی(ع) در نهج­البلاغه». ‌سراج منیر، سال پنجم، شماره 16، 67-85.
-       قائمی‌مقدم، محمدرضا. (1382). «‌روش­الگویی­ در تربیت ­اسلامی». ‌معرفت، شماره 69، 25-37.
-       -------------.(1391). «روش‌های تربیتی در قرآن». تهران: انتشارات سمت.
-       علیزاده، مهدی؛ عالم نوری، محمد؛ مظاهری سیف، حمیدرضا؛ احمدپور، مهدی؛ مهدوی فرید، علی؛ فلاح، محمدرضا. (1390). ‌اخلاق اسلامی مبانی و مفاهیم. ‌قم: دفتر نشر معارف.
-       غزالی، محمد. (بی‌تا). منهاج­العابدین. ترجمه: عمربن­عبدالجبار سعدی. چاپ احمد شریعتی.
-       کرم پور، زهرا؛ حسومی، ولی­الله؛ خاکپور، حسین. (1394). «اقناع مخاطب در نهج‌البلاغه»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، شماره4، دوره 3، 27-53.
-       کلینی، محمدبن­یعقوب. (1367). الکافی. تحقیق: علی­اکبر غفاری. ‌تهران: دارالکتب­الاسلامیة.
-       کوثری، ‌یدالله. (1386). ‌بهداشت روانی خانواده. قم: سپاه­پاسداران.
-       لیثى­واسطى، على­بن­محمد. (1376). ‌عیون­الحکم­والمواعظ. ‌تحقیق: حسین­ حسنى­بیرجندى. ‌قم: دارالحدیث‏.
-       لی دیویس. (1388). ‌آموزش مهارت نه­گفتن به کودکان. ‌ترجمه: علی سعیدی. ‌پیوند، شماره 361.
-       مایر، فردریک. (1374). تاریخ اندیشه‌های تربیتی. ترجمه: علی اصغر فیاض. تهران: سمت.
-       محمدی­ری­شهری، محمد. (1375). ‌میزان­الحکمة. ‌قم: دارالحدیث.
-       مرزوقی، رحمت­الله ­و اناری­نژاد، عباس. (1386). «تربیت ­اجتماعی از منظر نهج­البلاغه»، تربیت اسلامی، سال­دوم، شماره 4، 163-192.
-       مطهری، مرتضی. (1386). ‌تعلیم ­و تربیت ­در اسلام. ‌تهران: صدرا.
-       مکارم، ناصر. (1386). پیام امام(ع). تهران. دارالکتب­الاسلامیة.
-       میریان، فردوس؛ پرچم، اعظم. (1395). «تاثیر روش ­فرزندپروری ­مسئولانه­ در گسترش ­معروف ­و پیشگیری از منکر با تأکید بر محبت و مراقبت»، اسلام و پژوهش­های تربیتی، سال هشتم، شماره 16، 85-105.
-       نادری، امیر؛ آرایی، حمید رضا؛ شیرزاد نشلی، حمید رضا(1392). «شیوه­های تعلیم و تربیت از منظر امام سجاد (ع) با تکیه بر صحیفه سجادیه»، بصیرت و تربیت اسلامی، دوره 10، شماره 26، 133-161.
-       نراقی، ملااحمد. (1377). ‌معراج­السعادة. ‌قم: هجرت.
-       نجفی، محمد؛ متقی، زهره؛ نرصتی هشی، کامل (1394). «سازماندهی نظام تربیت عاطفی مبتنی بر آموزه‌های قرآنی». پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. سال بیست و سوم، دوره جدید، شماره 29، 49-82.
-       نصیریان، یدالله. (1395). ‌علوم بلاغت و اعجاز قرآن. ‌تهران: سمت. ­