بررسی حقوق بشردوستانه از منظر امام علی(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه قم

چکیده

حقوق بشردوستانه، از موضوعات مهم جهان معاصر بوده و ازجمله دست­آوردهای بزرگ قرون نوزدهم و بیستم در نظام حقوق بین­الملل به‌­شمار می­رود. حمایت و لازم­الاجرا شدن آن، پس از تصویب نمایندگان کشورهای مختلف در سطح جامعۀ جهانی، نهادهای مردمی و بین­المللی، صورت گرفت. حمایت از غیرنظامیان؛ همانند اسیران، مجروحان، بیماران، فراریان، زنان، کودکان، سالمندان و احترام به اجساد مردگان، ممنوعیت قحطی و گرسنگی­دادن به نظامیان و غیرنظامیان و به­کارگیری سلاح­های مخرب غیرمجاز، ازجمله قواعد و مصادیق حقوق بشردوستانه هستند که از جنگ و درگیری­ها نظامی نشأت می­گیرند. در پژوهش پیش­رو که به­روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته، موارد فوق از منظر امام علی(ع) با محوریت کتاب گرانسنگ نهج­البلاغه، مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفته است. به‌طورکلی حضرت علی(ع) چه در غزوات صدر اسلام و چه در زمان حکومت خودشان در جنگ­های جمل، صفین و نهروان، علی­رغم تفکر ایشان بر دعوت به صلح، نهایت توجه به رعایت حقوق افراد غیرنظامی حتی نظامی و توجه به عدم­ ایجاد خسارت داشتند. هرچند برخی از مسائل حقوق­ بشردوستانه که در اسناد بین­المللی تحت عناوین و اسامی مختلف یاد می­شود، صراحتاً به همان عنوان در کلام حضرت وجود ندارد، ولی با قیاس اولویت و وحدت ملاک، می­توان از برخی توصیه­ها و رفتارهای امام(ع) استنباط کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of humanitarian law in view of Imam Ali (as)

نویسندگان [English]

  • abo[fath khaleghi 1
  • mahdi nateqi 2
1 criminal law department, law faculty - Qom university
2 law faculty qom university
چکیده [English]

Humanitarian law is one of the most important issues of the contemporary world, and is one of the great achievements of the 19th and 20th centuries in the international legal system. Its support and its promulgation, after the approval of world leaders at the global level, were popular and international institutions. Support for civilians, such as prisoners, wounded, sick, fugitives, women, children, elderly, and respect for dead bodies, and the prohibition of famine and starvation of the military and civilians and the use of illicit weapons, including the rules and practices of law They are humanitarian outbreaks of conflict and conflict. In this research, we have tried to investigate the above from the thoughts of Imam Ali (AS) with the focus of the Nahj-ol-Balagha book. In general, Imam Ali (AS), both in the early days of Islam and during his governor in the wars of Jamal, Siffin and Nehravan, despite his thought of inviting to peace, paid close attention to the observance of the rights of even civilian and non-civilians, Attention did not cause damage. Although some of the humanitarian law that is mentioned in international documents under different titles and names does not explicitly refer to the same as in the words of the imam, but with the prioritization and unity of criterion, there are some recommendations and the behaviors of Imam (AS) are inferred.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Humanitarian law
  • conflict law
  • Imam Ali
  • Nahj al-Balagheh
-       قرآن­کریم.
-      احمدی، علی. (1411). الاسیر فی الاسلام، چاپ 2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
-       ابن اعثم کوفی، محمدبن علی. (1379). فتوحات امام علی(ع) در پنج سال حکومت، مترجم؛ احمد روحانی، قم: انتشارات دارالهدی.
-      باقری، محمود. (1388). حقوق بشردوستانه در سایه مبارزه ایالات‌متحده علیه تروریسم، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
-      خالقی، ابوالفتح. (1394). حقوق بین­الملل کیفری عمومی، تهران: انتشارات مجد.
-      رزمی، محسن. (1388). «تطبیق فقهی مباحث بغات نهج‌البلاغه با قرآن و مقارنه مذاهب فقهی در آن»، فصلنامه تخصصی فقه و تاریخ تمدن، سال 6، شماره 22، 66-93.
-      رهنما، اکبر، سبحانی­نژاد، مهدی و علیین، حمید. (1387). «بررسی تحلیلی مبانی، اصول و روش‌های تربیت سیاسی از منظر امام علی(ع) در نهج‌البلاغه»، دوماهنامه دانشور رفتار، سال 15، شماره 30، 1-28.
-      سلیمی، عبدالحکیم. (1382). نقش اسلام در توسعه حقوق بین­الملل، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
-      ضیایی بیگدلی، محمدرضا. (1380). حقوق جنگ، چ 2، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
-       طاهری، ابوالقاسم (1384). «کرامت انسانی در اندیشه امام علی(ع)» (اسباب و زمینه­های کرامت)، پژوهش‌های دینی، سال 1، ش 22، 111-137.
-      طباطبایی، سید محمدحسین. (1411 ق). تفسیر المیزان، ج 2، بیروت: مؤسسه الاعلمی –للمطبوعات.
-      طبری، محمدبن جریر. (1403 ق). تاریخ الامم و الملوک، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
-      عباسی (اشقلی)، مجید. (1395). «نظریه­ای اسلامی حقوق بشردوستانه و صلح بین­المللی با تأکید بر کرامت ذاتی و ارزش انسان»، پژوهش­های سیاست اسلامی، سال 4، ش 10، 11-37.
-      عبدالفیاض جانحوری، عبدالاحمد. (1378). حقوق جنگ و صلح، تهران: انتشارات وحدت­بخش.
-      عزیزی، ستار. (1392). «مطالعه­ی تطبیقی قواعد بنیادین حقوق بشردوستانه در نهج­البلاغه و گزارش قواعد عرفی حقوق بین­الملل بشردوستانه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج­البلاغه، سال 1، ش 1، 85-95.
-      عمید زنجانی، عباسعلی؛ عسکری، پوریا؛ کیهانلو، فاطمه؛ داور، زهرا و نوروزی، حسین. (1390). حقوق بشردوستانه بین‌المللی از منظر اسلام، چ 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، مؤسسه انتشار و چاپ.
-      فاضلی، عباس. (1386). نبرد جمل، تحقیق و بازنویسی حسین فاضلی، قم: انتشارات تحسین.
-      فقیهی، علی اصغر. (1374). ترجمه نهج البلاغه، چاپ 1، تهران: انتشارات صبا.
-      کلینی رازی، ابوجعفر محمد­بن اسحاق. (1367). اصول کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-      کلینی، محمدبن یعقوب. (1431ق). فروع کافی، تحقیق محمدجواد فقیه، قم: دارالاضواء.
-      کولائی، الهه. (1385). «نقش زنان در ترویج فرهنگ صلح در جهان»، فصلنامه سیاست، ش 73، 238-256.
-      لطفی، عبدالرضا؛ فقهی، اخگری ‌بناب، محمدرضا و دستغیب، سید محمدرضا. (1395). حقوق بشردوستانه در منابع اسلامی و اسناد بین­المللی، ج 1 و 3، تهران: انتشارات میزان.
-      محقق داماد، مصطفی. (1383). حقوق بشردوستانه بین­المللی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
-      مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الاوفاء.
-      مسائلی، محمود، و ارفعی، عالیه. (1371). جنگ و صلح از دیدگاه حقوق و روابط بین­الملل، چ 1، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
-      مطهری، مرتضی. (1379). یادداشت‌های استاد مطهری، چ 1، تهران: انتشارات صدرا.
-      مهرپور، حسین. (1377). نظام بین­المللی حقوق بشر، تهران: انتشارات اطلاعات.
-      ---------. (1386). حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، چ 2، تهران: انتشارات اطلاعات.
-      مهدوی دامغانی، محمود. (1383). ترجمه کتاب الجمل، شیخ مفید، تهران: انتشارات نی.
-      منقری، نصربن­مزاحم. (1362). واقعه صفین، قم: مکتبه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.
-      مولایی، یوسف. (1384). حاکمیت و حقوق بین­الملل، چ1، تهران: نشر علم.
-      هنکر تز ژان ماری، و لوئیس دوسوالدبک. (1387). حقوق بین­المللی بشردوستانه عرفی، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، ترجمه؛ دفتر امور بین­الملل قوه قضائیه و کمیته بین­المللی صلیب سرخ، تهران: انتشارات مجد.
-       یزدی، عبدالحمید. (1383). نگاهی به مفاهیم مساوات انصاف و عدالت از دیدگاه اخلاق و حقوق اسلامی در مجموعه حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.