تأثیرپذیری شرح نهج ‏البلاغه ابن ابی‏الحدید از قطب‏الدین راوندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی رشته علوم و معارف نهج‌البلاغه، دانشگاه قرآن و حدیث (قم)

2 استادیار پژوهشکده علوم اسلامی، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی

چکیده

یکی از روش‌های کارآمد در سنجش ارزش یک اثر علمی، بررسی میزان تأثیرپذیری آثار پسین از آن است. این تأثیرپذیری هم به جهت شخصیت مؤلف و هم به جهت محتوای تألیف قابل‌پیگیری است. منهاج‏البراعه فی شرح نهج‏البلاغه اثر قطب‏الدین راوندی، شرحی کهن و روشمند است و از مهم‏ترین شروح نهج‏‏البلاغه محسوب می‌شود. مطالعه شروحی که پس‌ازاین شرح نگاشته شده است روشن می‌سازد که جایگاه علمی مؤلف و تألیف، بر شارحان پسین نهج‏البلاغه تأثیر فراوانی داشته است. ازجمله شروحی که این تأثیرپذیری در آن بسامد بالایی داشته است، شرح نهج‏البلاغه ابن ابی‏الحدید معتزلی است که ضمن تأثیرپذیری از شخصیت علمی قطب‏الدین راوندی، از روش و محتوای شرح‌نگاری وی نیز متأثّر بوده است. این تأثیرپذیری به دو گونه تائید آرای راوندی و نقد نظرات وی در شرح ابن ابی‏الحدید انعکاس یافته و بیشتر در دامنه موضوعاتی نظیر ادبی، تاریخی و تحلیلی ظهور داشته است. اصلی‏ترین زمینه‏های رویکرد انتقادی شارح معتزلی نیز روحیه نقدگرایی در عصر شارح، مذهب و باورهای کلامی وی و نیز تخصص و توانایی علمی او بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Impact of Nahj al-Balaghah's commentary on Ibn Abi Al-Hadid from Qutb al-Din Rawandi

نویسندگان [English]

  • sayyed hamid mousavi 1
  • mahdi mardani 2
چکیده [English]

One of the most effective ways to measure the value of a scientific work is to examine the impact of its late effects. This impact can be traced both to the author's character and to the content of the compilation. Mukhaj al-Baraa Phay Description of Nahj al-Balaghah The work of Qutb al-Din Rawandi is an old and systematic description of the Nahj al-Balaghah. The study of the aftermath of this narrative makes it clear that the author's and author's scientific position has had a great influence on the late writers of Nahj al-Balaghah. One of the reasons that this influence has been high is the description of Nahj al-Balaghah Ibn Abi al-Haid Mu'tazilian, influenced by the scientific character of Qutbuddin Ravandi, also influenced his narrative methodology and content. This influence has been reflected in two types of confirmation of Ravandi's opinions and critique of his views in the description of Ibn Abi al-Haidat, and appeared more in the field of literary, historical and analytical subjects. The main areas of Sharif Motazali's critical approach were the morality of critique in his age, his religion and his verbal beliefs, as well as his scientific expertise and abilities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manhaj al-Baraa Ravandi
  • Ibn Abi Al-Hadid
  • Explanation of Nahj al-Balaghah
  • critical approach
  • influence
-       ابن­ابی‏الحدید، عزالدین ابوحامد. (1337). شرح نهج‏البلاغة. مصحح: محمّد ابوالفضل ابراهیم. قم: مکتبة آیة­الله المرعشی العامة.
-       ابن­اثیر، علی بن محمد. (1409ق). أُسد الغابه فی معرفه الصحابه. بیروت: دارالفکر.
-       ابن­اثیر، مبارک بن محمد. (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
-       ابن شبّه النمیری، ابوزید عمر. (1410ق). تاریخ المدینه المنوره. تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم: دارالفکر.
-       ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله. (1412ق). الإستیعاب فی معرفه الأصحاب. تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت: دارالجیل.
-       ابن فارس، احمد بن فارس. (1404 ق). مقاییس اللغه. تصحیح محمد عبدالسلام هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
-       ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم. (1410 ق). الإمامه و السیاسه. تحقیق علی شیری، بیروت: دارالأضواء.
-       ابن‌ کثیر الدمشقی، اسماعیل بن عمر. (1407 ق). البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر.
-       ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب. بیروت: دارصادر.
-       ابن میثم، میثم بن علی. (1362). مصباح السالکین. بی‌جا، تهران: نشر الکتاب.
-       ابو نعیم، احمد بن عبدالله. (1422 ق). معرفه الصحابه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
-       ازهری، محمد بن احمد. (1421 ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-       آصف فکرت، محمد. (1416 ق). «ابن­ابی‌الحدید». دائره المعارف الإسلامیه الکبری، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
-       بلاذری، احمد بن یحیی. (1417 ق). أنساب الأشراف. تحقیق سهیل زرکار و ریاض زرکلی، بیروت: دارالفکر.
-       جوهری، اسماعیل بن‌‌حماد. (1376). تاج اللغة و صحاح العربیة. محقق احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دارالعلم للملایین.
-       خویی، میرزا حبیب الله. (1358). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة. چاپ چهارم. تهران: مکتبة الإسلامیة.
-       راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
-       راوندی، قطب­الدین. (1406 ق). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة. قم: مکتبة آیة الله المرعشی العامة.
-       سید رضی، محمّد بن‌‌حسین. (بی‌‌تا). نهجالبلاغة. تصحیح: صبحی صالح. قم: مؤسسة دارالهجره.
-       شوشتری، محمدتقی. (1376). بهج الصباغه. تهران: انتشارات امیرکبیر.
-       طباطبایی، عبدالعزیز. (1414 ق). «فی رحاب نهج‏البلاغة: نهج‏البلاغة عبر القرون». تراثنا، السنة التاسعة، العددان 2 و 3، 154-188.
-       طبری، محمدبن­جریر. (1387 ق). تاریخ الأمم و الملوک. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث.
-       فاخوری، حنا. ( 1383ق). تاریخ الأدب العربی. تهران: انتشارات توس.
-       فؤادیان، محمدحسن و علی‏اکبر فراتی. (1387). «النقد اللغوی فی شرح ابن ابی‌الحدید لنهج‌البلاغه». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ش 3-185، 65-85.
-       فیّومی، احمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: مؤسسه دارالهجره.
-       مجلسی، محمدباقر. (1366). شرح نهج‌البلاغه المقتطف من بحارالأنوار. تهران: سازمان چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.