اهداف و اصول تربیت معنوی بر اساس آموزه‌های امام علی (ع) در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

2 استادیار گروه علوم تربیتی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

3 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

پژوهش حاضر با تکیه بر روش تحلیل اسنادی و تحلیل مضمون، تربیت معنوی، اهداف و اصول آن را بر اساس آموزه­های امام علی (ع) در نهج­البلاغه مورد بررسی قرار داده است. هدف از این تحقیق تشریح و تبیین اهداف و اصول تربیت معنوی و مؤلفه­های آن با استناد به نهج­البلاغه بوده است. یافته­های پژوهش بیانگر آن است که تربیت معنوی در سیاق مفاهیم نهج­البلاغه، تربیت ­الهی است که دستیابی به آن مستلزم رعایت تقوای الهی است و نیاز به تعقل و تفکر و سیر در آفاق و انفس و جّد و جهد در جهت تصفیۀ نفس از رذایل و آراستگی به جمیع فضایل است که تقرب الهی، تقوا و عبودیت از مهم‌ترین اهداف تربیت معنوی می‌باشند و مهم­ترین اصول تربیت معنوی از منظر نهج­البلاغه مشتمل بر اصل کرامت، اصل محبت، اصل فروتنی و اصل تعقل است. لذا امور مهم فوق بایستی در عصر بحران معنویت در جامعه به‌ویژه در برنامه درسی مدارس در حیطه­های مختلف مورد توجه جدی قرار گیرد؛ به‌ منظور توجه ویژه به این مؤلفه­ها مسایلی هم­چون توجه به اهداف و اصول در محتوای کتب درسی بر اساس آموزه­های نهج‌البلاغه و مطالعۀ تطبیقی آن با سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی آموزش و پرورش از جمله آنها به‌شمار می­آیند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Goals and Principles of Spiritual Training based on the Teachings of Imam Ali (pbuh) in Nahjolbalagheh

نویسندگان [English]

  • Mohammadjavad yadollahifar 1
  • ali reza faghihi 2
  • Mohammad seyfi 2
  • mohammadreza yousefzadeh 3
  • faezee nateghi 2
1 Publishing Center Director of Bu- Ali Sina University
چکیده [English]

The present study aimed at investigating the goals and the principles of spiritual training based on the teachings of Imam Ali (Pbuh) in Nahjolbalagheh. Adopting document analysis and content analysis methods, the study, in fact, aims to explore what spiritual training is, and what its final goal and principles are in Nahjolbalagheh. The findings indicate that spiritual training, based on Nahjolbalagheh, is a divine training, the achievement of which is dependent upon the observance of divine piety and necessitates reasoning, thinking and serious efforts in cleansing the soul from the vices and equipping it with virtues, the final goal of which is approaching Allah. The most important principles of spiritual training from the viewpoint of Nahjolbalagheh include the principle of dignity, the principle of affection, the principle of modesty and the principle of reasoning which must be incorporated in the curricula of the schools in various areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spiritual training
  • Nahjolbalagheh
  • Imam Ali (pbuh)
  • final goal
  • training principles
قرآن کریم.
-  اشعری، زهرا. (1387). بررسیمفهوم،اصولوروش­هایتربیت معنویبراساس آراءعلامهطباطبایی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته فلسفه آموزش و پرورش دانشگاه تهران.
-  اعرافی، علیرضا؛ فقیهی، علی‌نقی و بهشتی، محمد. (1383). درآمدیبرتعلیموتربیت اسلامی، تهران: انتشارات سمت، جلد اول.
-  ایمان­زاده، علی و سلحشوری، احمد. (1389). تربیت معنوی و برنامه درسی، اولین همایش ملی تحول بنیادین در نظام برنامه درسی ایران، اردیبهشت سال 90، مشهد.
-  باقری، خسرو. (1388). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، چاپ بیستم، تهران: انتشارات مدرسه.
-  حیدری ستوده، زین‌العابدین. (1391). تربیت معنوی از دیدگاه امام علی (ع) بر مبنای نامه­های نهج‌البلاغه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ملایر.
-  دشتی، محمد. (1382)، ترجمه نهج‌البلاغه، قم: انتشارات آلی علی علیه السلام.
-  دفتر همکاری حوزه و دانشگاه. (1372). فلسفة تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات سمت.
-  رهنمایی، سید احمد. (1388). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
-  سارمی، زبیده؛ محمدی، ناصر و مولایی، برزو. (1396). «اصول، اهداف و روش‌های تربیت از دیدگاه امام علی (ع) در نهج­البلاغه»، فصل­نامه پژوهش­نامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، سال اول، شماره هفتم، 225-247.
-  سلحشوری، احمد. (1390). «حدود و ثغور تربیت اخلاقی، تربیت معنوی و تربیت دینی»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، دوره 2، شماره 2، 56-41.
-  شعبانی، حسن. (1382). روشهای پیشرفته تدریس، تهران، انشارات سمت.
-  شکوهی، غلامحسین. (1394). تعلیم و تربیت و مراحل آن، مشهد: شرکت به نشر.
-  عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخ‌زاده محمد. (1390). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده­های کیفی»، مجله اندیشه مدیریت راهبردی، سال 5، شماره دوم، 198-151.
-  فیض­الاسلام اصفهانی، علی­نقی. (1379). ترجمه و شرح نهج­البلاغه، تهران: مرکز چاپ و نشر تألیفات فیض­الاسلام.
-  کیانی، معصومه؛ مهرمحمدی، محمود؛ صادق‌زاده قمصری، علیرضا و نوذری، محمود. (1394). «تبیین رویکردهای موجود درباره تربیت معنوی کودکان و نقد آن­ها با تأکید بر آموزه­های اسلامی»، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره126، 9-30.
-  مجیدی­خوانساری، غلامحسین. (1385). نهج­الفصاحه - کلماتقصار پیامبراسلام(ص)، قم: انتشارات انصاریان.
-  مشایخی، شهاب‌الدین. (1380). «اصول تربیت از دیدگاه امام علی(ع)»، مجله حوزهودانشگاه، شماره 27، 68-49.
-  میرعرب، فرج‌الله. (1395). تربیت اعتقادی و معنوی با نگاه قرآنی، چاپ دوم، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیّه قم).
-  گروهی از نویسندگان. (1363). یادنامه دومین کنگره هزاره نهج­البلاغه. پدیدآورندگان: فخرالدین حجازی، محمدحسین مشایخ فریدونی-علی مشکینی، سید علی خامنه­ای- محمدتقی جعفری-ابوالقاسم خزعلی- حسین نوری-عباسعلی عمید زنجانی-زین العابدین قربانی- سید جواد مصطفوی- سید جمال‌الدین دین پرور-علی دوانی- محمدتقی رهبر- عبدالجواد فلاطوری- سید جعفر شهیدی- علی شریعتمداری. تهران: وزارت ارشاد اسلامی و بنیاد نهج‌البلاغه، نوبت چاپ: اول.
-  Best, K. (2008). “In defence of the concept of “spiritual education”: Areply to Roger marples”, International Journal of Children’s Spirituality, 13(4), 321-329.
-  Bigger, S. (2008). “Secular spiritual education?”, Journal of the British education studies Association, 1(1), 60-70.
-  Elkins, D. N. (2000). “Towards a humanistic Spirituality chapter,16, 201-212.
-  Hand, M (2003).”the meaning of spiritual education”. Oxford Review of education, 29(3), 391-401.
-  Wright, A. (1998). Spiritual pedgogy, A Survery, Critique and Reconstruction of contemporary Spiritual education inengland and wals (Abingdon, calhah college institute).