نقد تاریخی اختلاس عبدالله‌بن‌عباس (با تأکید بر نهج‌البلاغه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از معیارهای امام علی(ع) در گزینش کارگزاران حکومتی امانتداری و پرهیزگاری آنان بود. با این حال، برخی از نامه‌های نهج‌البلاغه در توبیخ و استیضاح عملکرد مسئولان خاطی نگاشته شده است؛ از جمله مکاتبۀ امام با عبدالله ابن‌عباس که در دورة استانداری بصره، به تملک بخشی از بیت‌المال متهم گردیده است. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا ابن‌عباس به‌عنوان یک فرهیخته علمی و نخبه سیاسی، مرتکب چنین تخلفی شده است؟ بررسی آراء محققان نتیجه می‌دهد، عده‌ای مانند شوشتری این اتهام را نپذیرفته‌اند، برخی چون ابن‌ابی‌الحدید از اظهارنظر قطعی در این باره خودداری کرده‌ و گروهی مثل ابن‌جـوزی آن را تأیید نموده‌اند. پـژوهش حاضر قصد دارد با روش استـنادی – تحلیلی، ادلۀ موافقان و مخالفان این اختلاس را مورد بررسی و نقد قرار دهد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که براساس دلایلی چون گزارش­های تاریخی، اعتراف ابن‌عباس و نامه‌های نهج‌البلاغه، انتقال اموال دولتی بصره اتفاق افتاده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Historical Criticism of the Abduction of Abdullah bin Abbas (Batkiah Bhnhah Al-Balaghah)

نویسندگان [English]

  • tahereh rahimpoor 1
  • syed mohammad mortazavi 2
1 Department of Islamic Education, Faculty of Theology, Ferdows i University ofmashhad
2 گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده [English]

The government of Imam Ali (as) was a religious government and its officials should be lovers of humanity, but in some cases it was not the case, including the governor of Basra, Abdullah Ibn Abbas, the cousin of Imam, who was accused of transferring part of theof Basra to Mecca for He has denied this accusation by a number of researchers, some have declined definitively in this regard, and a group has accepted it as a justification. According to historical reports such as Tabari, the words of the agents of the Imam's government, such as, Ibn Abbas's confession regarding the transfer and justification of it, the confessions of the defenders of Ibn Abbas, such as the Abbasid Muhammad, the Islamic narrations, including the Nahj al-Balaghah letters and The weakness of the arguments of the deniers is to investigate the embezzlement of this issue. The research findings indicate that the transfer of Basra property has taken place.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali's agents
  • Abdullah bin Abbas
  • Beit al-ul-Al Basra
  • embezzlement
- آرنولد، تامس. (1972 م). تراث الاسلام. بیروت: دار الطبیعه.
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله. (1962 م). شرح نهجالبلاغه. بیروت: دارالکتب العلمیة.
- ابن اثیر، عزالدین. (بی‌تا). اسدالغابة فی معرفة الصحابة. تحقیق الشیخ علی‌محمد معوض. بیروت: دار‌الکتب العلمیة.
- ابن­تمیمه. (1391 ق). مقدمه فی اصول التفسیر. الکویت: دارالقرآن الکریم.
- ابن­جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن. (1358 ق). المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک. حیدرآباد دکن: دایرة المعارف العثمانیه.
- ابن حجر العسقلانی، احمد بن علی. (1424 ق). فتح الباری بشرح صحیح البخاری. تحقیق: عبدالعزیز بن عبدالله بن باز. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ابن­حنبل، ابوعبدالله احمد بن محمد. (1415 ق). مسند احمد بن حنبل. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
- ابن سعد، محمدبن سعد. (1408). الطبقات الکبری. تحقیق: عبدالقادر عطا. بیروت: مؤسسة الأعلمی. الطبعة الاولی.
- ابن­عبد ربه، احمد بن محمد. (1373). العقد الفرید، القاهره، المکتبة التجاریه الکبری.
- ابن­عساکر، علی بن الحسن. (1417 هـ). تاریخ مدینة دمشق. تحقیق: على شیری. بیروت: دارالفکر.
- ابن قتیبه دینوری. (1334). عیون الأخبار. قاهره: الخانجی.
- ابن مزاحم. (1382). وقعة صفین. تحقیق عبدالسلام. الطبعة الثانی. قم: منشورات مکتبة المرعشی.
- ابن­منظور. (1405). لسان‌العرب. قم: نشر ادب.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین بن محمد. (1385). مقاتل الطالبین. نجف: منشورات المکتبة الحیدریة.
- ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله. (بی‌تا). حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء. بیروت. دارالکتب العلمیة.
- احمدی میانجی، علی. (1426 ق). مکاتیب الائمه. تحقیق: مجتبی فرجی. قم: دارالحدیث.
- الدجیلی، شاکر. (1379). بیت‌المال (پیدایش و تحولات). ترجمه محمدصادق عارف. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
- امین، محسن. (بی‌تا) اعیان الشیعه. بیروت: دارالتعارف.
- بلاذری، ابوالحسن احمدبن یحیی. (1417 ق). انساب الاشراف. حققه سهیل رکار. ریاض. بیروت: دار الفکر. الطبعة الأولی.
- ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال. (بی‌تا). الغارات. تحقیق السید جلال الدین حسینی. بیروت: مطبعة الحیدری
- جعفریان، رسول. (1379). تاریخ خلفا. قم: دلیل.
- حر عاملی، محمدحسن. (1409). وسایل الشیعه. قم: موسسه ال البیت.
- خطیب بغدادی، ابوبکر. (بی‌تا). تاریخ بغداد. بیروت: دارالفکر.
- خویی، ابوالقاسم. (1403). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. قم: منشورات مدینة العلم.
- دهخدا، علی‌اکبر. (1385). لغت‌نامه، تهران: موسسه دهخدا.
- دینوری، ابوحنیفه احمدبن داود. (1960 م). الأخبار الطوال. قم: منشورات الرضی.
- ذاکری، علی‌اکبر. (1385). سیمای کارگزاران علی بن ابی‌طالب امیرالمومنین(ع). قم: بوستان کتاب.
- ذهبی، شمس الدین. محمد بن احمد. (1419). سیر أعلام النبلاء. بیروت: مؤسسة الرسالة.
- --------------------. (1374). تاریخ الإسلام. تحقیق: الدکتور عمرو عبدالسلام. بیروت: دارالکتاب العربی.
- الرازی، ابن‌أبی حاتم. (1271 هـ). الجرح و التعدیل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- رمضانی، احمد. (1382). اختلاس. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- سبط ابن‌جوزی، یوسف بن قزاوغلی. (بی‌تا) تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمه. قم: منشورات الرضی.
- سزگین، فؤاد. (1379). تاریخ نگارشهای عربی. ترجمه: مؤسسه نشر فهرستگان. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- شامبیاتی، هوشنگ. (1375). جرایم علیه اموال و مالکیت، تهران :انتشارات ویستار.
- شوشتری، محمدتقی. (بی‌تا) بهج الصباغة فی شرح نهج‌البلاغه. تهران: امیرکبیر.
- -------------. (1410). قاموس الرجال. قم: مؤسسة الاسلامی.
- صدر حاج سید جوادی، احمد. (1375). دایرة المعارف تشیع. تهران: نشر سعید محبی.
- طباطبائی محمدحسین. (1417). المیزان. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
- طبری، أبو جعفر محمد بن جریر. (1403). تاریخ الطبری المعروف بتاریخ الأمم والملوک. بیروت: مؤسسة الأعلمی
- العاملی، جعفر مرتضی. (1433). الصحیح من سیرة الإمام علی (المرتضی من سیرة المرتضی). بیروت: المرکز الاسلامی للدراسات.
- فیض کاشانی، ملامحسن. (1393). تفسیر الصّافی. تهران: المکتبة الاسلامیة.
- قرطبی، محمد بن عبدالبر. (بی‌تا). الاستیعاب فی معرفه الاصحاب. تحقیق: الشیخ علی‌محمد. بیروت: دارالکتب العلمیة.
- کشی، محمد بن عمر. (بی‌تا). اختیار معرفة الرجال. تحقیق: مهدی رجایی. قم: موسسة آل البیت. لأحیاء التراث.
- گلدوزیان، ایرج. (1383). قانون مجازات اسلامی. تهران: طرح نوین اندیشه.
- مازندرانی حائری، ابوعلی. (1374). منتهی المقال فی احوال الرجال. قم: مؤسسه آل بیت.
- مجلسی، محمدباقر. (1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: موسسه الوفا.
- محمودی، محمدباقر. (بی‌تا). نهج السعادة فی مستدرک نهج‌البلاغه. بیروت: مؤسسه المحمودی.
- مدنی، علی‌خان بن احمد. (1397). الدرجات الرفیعه فی طبقات الشیعه. قم: انتشارات بصیرتی.
- مسعودی، علی بن حسین. (1411) مروج الذهب و معادن الجوهر. تحقیق: عبدالامیر. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
- معرفت، محمدهادی. (بی‌تا). التفسیر و المفسرون فی ثوبة القشیب. مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیة.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1413). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العِباد. قم: مؤسسة آل البیت.
- مفید، محمد بن محمد. (بی‌تا). الجمل. قم: المکتبة الداوری.
- جعفری، وهاب. (بی‌تا). ترسیمی از شخصیت بزرگ اسلامی عبدالله بن عباس. بی‌جا: بی‌نا.
- یعقوبی، احملین ابی یعقوب. (بی‌تا). تاریخ یعقوبی. بیروت: دار صادره.