فلسفة اخلاق مبتنی بر میانه‌روی در سخنان امیر‌مؤمنان(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی

2 استاد گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی

3 استادیار گروه برنامه‌ریزی درسی گروه علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی

4 دانشیار گروه تعلیم و تربیت اسلامی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش

چکیده

قرآن و روایات معصومین علیهم‌السلام بر این نکته تأکید می‌نمایند که بعثت پیامبر(ص)، در راستای نهادینه کردن مکارم اخلاقی می‌باشد. بررسی سخنان امام علی(ع) و مطالعۀ زندگی ایشان، نشان می‌دهد که توجه به فضایل اخلاقی و دوری جستن از افراط و تفریط و به‌عبارت‌دیگر پایبندی به اخلاق مبتنی بر میانه‌روی، بارزترین ویژگی آن حضرت بوده است. بدین منظور فرمایش­های داهیانۀ امیر‌مؤمنان(ع) در زمینۀ اعتدال مورد بررسی قرارگرفته و فلسفۀ اخلاق مبتنی بر میانه‌روی استخراج گردیده است. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل اسنادی به روش توصیفی – تحلیلی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آفرینش متعادل جهان، قوانین موزون و متین خداوند متعال، اعتدال در آفرینش انسان، دوست داشتن اعتدال از جانب خداوند، ناپایداری دنیا و جاودانگی آخرت، سیره و سنت معتدلانۀ پیامبر(ص) و معصومین علیهم‌السلام و تغییرپذیری اخلاق از جمله بنیادها و فلسفۀ اخلاق مبتنی بر میانه‌روی است. مورد توجه قرار دادن بیانات امام علی علیه‌السلام در فلسفۀ اخلاق مبتنی بر میانه‌روی، می‌تواند ضمن غنای علمی این رشته، بر نهادینه‌شدن اخلاق در جامعه کمک نموده و بر آسیب‌ها و چالش‌های جّدی که در مسیر زندگی انسان‌ها در اثر افراط و تفریط به وجود آمده است، فائق آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The philosophy of ethics based on moderation in the words of Imam Ali (as)

نویسندگان [English]

  • seyed alireza safavi 1
  • saeed beheshti 2
  • seyed kazem akrami 3
  • masoumeh samadi 4
1 Ph.D. Student of Philosophy of Islamic Education, Allameh Tabataba'i University
2 Professor, Department of Philosophy of Islamic Education, Allameh Tabataba'i University
3 Assistant Professor, Department of Educational Planning, Kharazmi University
4 Associate Professor, Department of Education, Research Institute for Education Studies
چکیده [English]

The Qur'an and the traditions of Infallible Imams(ma'sums) emphasize that the Prophet's(PBUH) bi'thatis in line with the institutionalization of Makārim al-Akhlāq (Honorable characteristics). Examining the words of Imam Ali (as) and studying of his life show that paying attention to moral virtues and avoiding extremism, in other words, adherence to ethics based onmoderation, had been the most prominent feature of him. For this purpose, the holy quotes of Imam Ali (pbuh) regarding moderation are discussed and the philosophy of ethics based on moderation has been extracted. The research method is descriptive-analytic. The findings of the research show that the balanced creation of the world, the just laws of Allah Almighty, the moderation in the creation of man, the love of moderation from God, the instability of the world and the eternal life of the Hereafter, the modest tradition of the Prophet (peace be upon him and his family) and the infallibles and changeability of ethics are examples of foundations and the philosophy of ethics based on moderation. Considering the statements of Imam Ali (as) about the philosophy of ethicsbased on moderation can enrich this discipline scientifically, help to institutionalize the ethics in the society as well asovercome the harm and serious challenges that has been created by extremeson the way of human life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • wise
  • Philosophy
  • ethics based on moderate and Imam Ali (as)
-       قرآن. (1386). ترجمة مهدی الهی قمشه‌ای، قم: دفتر نشر مصطفی.
-       نهج‌البلاغه. (1385). ترجمة محمد دشتی، قم: مشهور.
-       ابن میثم بحرانی، کمال‌الدّین میثم بن علی بن میثم. (1370). شرح نهج‌البلاغه ابن میثم. جلد 3، ترجمۀ سید محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
-       احسانی، زهرا. (1392). تأملات فلسفی در اخلاق. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی واحد استان مرکزی.
-       الموسوی، السید صادق. (1434). تمام نهج‌البلاغه. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
-       بهشتی، احمد. (1386). اندیشه سیاسی تربیتی علوی در نامههای نهجالبلاغه/ج 1. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
-       بهشتی، سعید. (1391). آیین خردپروری؛ پژوهشی در نظام تربیت عقلانی بر مبنای سخنان امام علی (ع). تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
-       جعفری، محمدتقی. (1362). ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه. جلد‌های 1، 2، 4، 12، 14، 16، 17 و 21. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-       جوادی آملی، عبد‌الله. (1385). تفسیر موضوعی قرآن کریم- مبادی اخلاق در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء.
-       -------------. (1390). تسنیم تفسیر قرآن کریم. جلد بیست و چهارم. قم: مرکز نشر إسراء.
-       -------------. (1384). صهبای حج. قم: مرکز نشر اسراء.
-       -------------. (1385). مبادی اخلاق در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء.
-       -------------. (1391). تسنیم تفسیر قرآن کریم. جلد بیست‌وشش، قم: مرکز نشر اِسراء.
-       -------------. (1392). تسنیم تفسیر قرآن کریم. جلد بیست و هشتم، قم: مرکز نشر اسراء.
-       حسن‌زاده آملی، حسن. (1380). عیون مسائل نفس و شرح آن (سرح العیون فی شرح العیون) ترجمه‌ی ابراهیم احمدیان و سید مصطفی بابایی، جلد اول، قم: مؤسسه انتشارات قیام.
-       خسروپناه، عبدالحسین. (1395). کلام جدید با رویکرد اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.
-       سیاح، احمد. (1378). فرهنگ بزرگ جامع نوین. ج 2، تهران: انتشارات اسلام.
-       شیخ‌الاسلامی، سید حسین. (بی‌تا). گفتار أمیر المؤمنین علیّ علیه‌السلام ترجمۀ غررالکلم، جلد اول و دوم قم: انتشارات انصاریان.
-       صفوی، سید علیرضا؛ بهشتی، سعید؛ اکرمی، سید کاظم؛ و صمدی، معصومه. (1396). «بنیان‌های رشد آدمی بر مبنای سخنان امام علی علیه‌السلام». فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. دوره جدید، شمارۀ 35، 114-91.
-       غرویان، محسن. (1377). فلسفه اخلاق از دیدگاه اسلام. بی‌جا: مؤسسه فرهنگی یمین.
-       محمدی ری‌شهری، محمد. (1383). میزان الحکمه. ج 3، ترجمة حمیدرضا شیخی، قم: انتشارات دارالحدث.
-       مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار استاد شهید مطهری (22). تهران: انتشارات صدرا.
-       ----------. (1389). مجموعه آثار استاد شهید مطهری (23). تهران: انتشارات صدرا.
-       ----------. (1380). عدل الهی. تهران: انتشارات صدرا
-       مکارم شیرازی، ناصر. (1390). پیام امام امیرالمومنین؛ شرح جامع و تازه‌ای بر نهج‌البلاغه. ج 1، 4، 6، 9 و 13. قم: امام علی بن ابیطالب (ع).
-       مولایی، محمد. (1392). «آشنایی با اندیشه‌های اقتصادی امام علی(ع) در نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه. سال اول، شمارۀ 4، 93-110.
-       نراقی، مولا مهدی. (1388). جامع‌السعادات. ترجمه کریم فیضی، قم: انتشارات قائم آل محمد (عج).