بازجست ساحت‌های وجودی انسان از منظر نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی همدان

چکیده

این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و با هدف بررسی ساحت‌های وجودی انسان از منظر نهج‌البلاغه نگارش یافته است. هر چند در نهج‌البلاغه مطلب صریحی دربارۀ چند و چون ساحت‌های وجود انسان نمی‌یابیم، ولی مطالعۀ نهج‌البلاغه نشان می‌دهد که علی(ع) انسان را می‌شناخته و از ساحت‌های وجودی او آگاهی کامل داشته و در راه تربیت انسان به این ابعاد وی توجه ویژه می‌کرده است. براساس یافته‌های این پژوهش، در منطق علی(ع) مانند قرآن کریم، انسان موجود دو ساحتی است. ساحت مادی که «عامل‌مولکولی» تشکیل‌دهندة این ساحت است و زمینه‌ساز طبایع مختلف در انسان به­شمار می‌رود. ساحت فرا‌مادی؛ این ساحت که در اثر دمیدن روح خدایی بر بعد مادی و مولکولی پدید می‌آید، حقیقت و تمثّل انسانی انسان را شکل می‌دهد و ساحت ذهنی، اندیشه‌ای و شناختاری در انسان پدید می‌آید. همچنین می‌توان از منظر نهج‌البلاغه از دو ساحت مهم فرامادی، دیگر که به‌نحوی با روح ارتباط دارند و بیان­گر حقیقت وی هستند، نام برد: یکی «فطرت» است که مایۀ پیونددهندۀ انسان با خدا و قشر و لایۀ زیرین جان آدمی و سرشت او به‌شمار می‌رود. دوم «قلب» حقیقتی متعالی و مرکزی در وجود انسان که هم کارکرد شناختی و اندیشیدن دارد و هم کارکرد احساسی و عاطفی، می‌تواند منشأ همۀ صفات عالی و ویژگی‌های انسانی باشد چنان‌که می‌تواند منشأ سقوط انسان و رذایل وی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Look at the existential areas of man from the perspective of Nahj al-Balaghah

نویسنده [English]

  • naghi Ghiathi
Assistant Professor, Department of Islamic Education, Hamadan University of Medical Sciences
چکیده [English]

This research is descriptive-analytic, with the aim of examining the existential areas of human beings from the perspective of Nahj al-Balaghah. However, in Nahjol-Balaghah, we do not find a clear statement about some of the areas of human existence, but the study of Nahj al-Balaghah shows that he was aware of mankind and had full awareness of his existential areas and paid special attention to this dimension in the way of human training. From the examination of the words of the Imam in Nahj al-Balagha, it appears that in the logic of Ali, like the Holy Quran, the man is two. The material domain, which is the "molecular agent" that forms this field, is the cause of different classes of human beings. Faramadi's field; this area, which is created by the blessing of the divine spirit on the material and molecular dimension, forms the truth and manifestation of mankind, and forms the human, intellectual, and cognitive domain of mankind. From the perspective of Nahj al-Balaghah, we can mention two important issues of Faramadi, others which are in some way related to the soul: one is "nature" that connects man with God and the cortex and the lower layer of human life, therefore, the properties of the soul Is subcategory and his character. The second is the "heart" of a transcendental and central truth in human existence that has both cognitive and reflective functions as well as emotional and emotional functioning, can be the source of all the traits and human qualities that can be the source of human fallacies and human vices. Of course, the heart is not isolated from the soul, but it refers to both the transcendental domains of human humans, but they are interpreted in various ways from the heart to it, and from that it is referred to as the soul, since it is the source of human life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • human
  • existential aspects
  • soul
  • mind
  • nature
  • heart
-      قرآن‌کریم.
-       ا.سی.یوینگ. (1383). پرسشها‌ی بنیا‌دین‌ فلسفه‌. مترجم:‌ محمود یوسف‌ ثا‌نی‌. تهران: حکمت.
-       ابن‌سینا، علی. (١۴٠۴). الشفاء (الطبیعیات).قم: مکتبه ‌آیه‌الله ‌المرعشی‌النجفی.
-       --------. (1405).الشفاء(المنطق).قم: مکتبه‌ آیه‌الله ‌المرعشی ا‌لنجفی.
-       --------. (1379). النجاه من‌الغرق فی بحر‌الضلال. ویرایش محمد‌تقی دانش‌پژوه، چاپ 2، تهران: موسسه انتشارات و چاپ ‌دانشگاه.
-       --------. (١۴٠۴).التعلیقات. بیروت: مکتبه ‌الاعلام ‌الاسلامی.
-       ابن‌فارس، احمد. (1399). معجم مقاییس‌اللغه. تحقیق: عبد‌السلام محمد‌ هارون، بیروت: دار‌الفکر.
-       ابن‌منظور محمد. (1414).لسان‌العرب، چاپ 3، بیروت: دار‌الصاد.
-       ارانی، تقی. (1330). پسیکولوژی (علم‌الروح). تهران: پیشرو.
-       افلاطون. (1367). دوره آثار افلاطون، ترجمه: محمدحسن لطفی و رضا ‌کاویانی، چاپ 2، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
-       بحرانی (ابن‌میثم)، علی. (1362). شرح نهج‌البلاغه. چاپ 2، دفتر نشر‌ کتاب، بی‌جا.
-       --------------. (1366). اختیار مصباح‌السالکین. چاپ 1، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
-       جرجانی، میرسیدشریف. (١۴١٢). التعریفات. تهران: ناصر‌خسرو.
-       جعفری، محمدتقی. (1375). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه. چاپ 5، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-       جوادی‌آملی، عبدالله. (1375). رحیق‌مختوم، چاپ 1، قم: اسراء.
-       -------------. (1379) فطرت در قرآن. چاپ 2، قم: اسراء.
-       جوهری، اسماعیل. (1368). الصحاح، چاپ 1، تهران: امیری.
-       جهامی، جیران. (1998). موسوعه مصطلحات‌الفلسفه عند العرب. لبنان: مکتبه لبنان ناشرون.
-       حسن‌زاده آملی، حسن. (1379). معرفت نفس. چاپ 3، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.
-      حسینی‌زبیدی، محمد. ( 1394و 1421). تاج العروس من جواهر القاموس. چاپ 2، کویت: مطبعه حکومه الکویت.
-       حسینی جلالی، محمد‌حسین. (1380). دراسه حول‌النهج‌البلاغه. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
-       خویی، حبیب‌الله. (1358). منهاج‌البراعه فی شرح نهج‌البلاغه. سیدابراهیم میانجی، چ 4، تهران: مکتبه‌الاسلامی.
-       راغب‌اصفهانی، حسین. (بی‌تا). المفردات فی غریب‌القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
-       سرل- جان‌آر. (1388). ذهن، مغز و علم. مترجم: امیر دیوانی ، چاپ 2، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
-       شوشتری، محمد‌تقی. (1376). بهج‌الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه. چاپ 1، تهران: مؤسسه امیرکبیر.
-      شیروانی، علی. (1383)ترجمه نهج‌البلاغه. قم: مؤسسه انتشارات دار‌العلم.
-       صدرالدین (شیرازی)، محمد. (1368). الحکمه‌المتعالیه فی الاسفار‌العقلیه‌الاربعه. چاپ 2، قم: مکتبه ‌المصطفوی.
-       طباطبایی، محمدحسین. (1417).المیزان‌ فی ‌تفسیر‌‌القرآن. چاپ 5، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-       طریحی، فخر‌الدین. (1375). مجمع البحرین. چاپ 3، تهران: چاپخانه حیدری.
-       فیومی، احمد. (1928). المصباح‌المنیر. چاپ 7، قاهره: المطبعه الامیریه بالقاهره.
-       کاپلستون، فردریک چارلز. (1370). تاریخ فلسفه. امیر جلال‌الدین اعلم. چ 2، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
-       مجلسی، محمدباقر. (1403). بحارالانوار. چاپ 2، بیروت: مؤسسه الوفا.
-       مطهری، مرتضی. (1382). مجموعه آثار. چاپ 9، تهران: انتشارات صدر.
-       مفید، محمد. (1372). المسائل‌السرویه. چاپ 1، قم: المؤتمرالعالمی للشیخ المفید‏.
-       مکارم شیرازی، ناصر. (1379). پیام امام امیرالمؤمنین(ع). چ 2، تهران: دار‌الکتب‌الاسلامیه.