نعت مفرد و دلالتهای آن در نامههای نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

3 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نعت مفرد یکی از انواع نعت است که در چهار مورد اعراب، معرفه و نکره بودن، جنس و عدد، تابع منعوت خود است. این نوع از نعت، کاربرد فراوانی در نامه‌های نهج‌البلاغه دارد و در اغراض مختلفی ازجمله تخصیص، توضیح، مدح و ستایش، ذم و نکوهش، تأکید و ابهام به‌کار می​رود. هدف پژوهش پیش‌رو بررسی نعت مفرد و شناخت اغراض و دلالت​‌های آن در نامه‌های امیرمؤمنان علی(ع)، در نهج‌البلاغه است. از این‌رو پژوهش حاضر کوشیده است این اغراض و دلالت‌ها را با روشی توصیفی- تحلیلی در نامه‌های نهج‌البلاغه مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. یافته​های پژوهش نشان می​دهد که دلالت «تخصیص»؛ محدود کردن دایره اشتراکات در نکره‌ها و دلالت «توضیح»؛ رفع احتمالات در معرفه​ها، بسامد بالایی در نامه‌های نهج‌البلاغه دارد. همچنین غرض مدح و ستایش در مورد خدای متعال و پس از ذات حق به‌ترتیب در مورد حضرت رسول و اهل‌بیت و صالحین آمده است. چنان‌که صفات ذم و نکوهش در مورد شیطان و هوای نفس و معاویه وارد شده است. اغراض تأکید و ابهام با کارکرد کمتری در کلام امام علیه‌السلام دیده می​شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Single Epithet and its justification in Letters of the Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • masoumeh gardashi 1
  • marziyeh abad 2
  • hasan abdollahi 2
  • ali norozi 3
2 ferdowsi university of mashhad
چکیده [English]

Single epithet is a type of epithets which follows its own description in case of the expression, ‘known’ and ‘unknown’, gender, and number. It is used for different ‘purposes’ including ‘allocation’, ‘clarification’, praise, admiration, blame and criticism, emphasis, ambiguity, ‘detail’, ‘extension’, and pity. This research investigates the single epithet along with its purposes and justifications in the letters of Amir al-Mu’minin Ali (pbuh) in the Nahj al-Balagha, using the descriptive analysis method. The findings of the research show that the two justifications of ‘allocation’ (i.e. the restriction of shared circle of the ‘unknown’) and ‘clarification’ (i.e. the removal of the ‘known’ possibilities) have high frequency in the letters of the Nahj al-Balagha. Also the ‘purpose’ of praise and admiration is first addressed to God Almighty. After the essence of Almighty, it is addressed to the Holy Prophet, the Family of Prophet, and the Righteous, respectively. Moreover, the adjectives of blame and criticism are addressed to Satan and ‘Passion’ and the ‘purposes’ of emphasis and ambiguity are seen in the Imam’s speech with less function.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • epithet
  • purposes
  • the letters
  • the Nahj al-Balagha

مراجع

-      قرآن کریم.
-       ابن ابی الحدید، عزالدین ابوحامد. (1340). شرح نهج‌البلاغه. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
-      ابن السراج البغدادی، ابوبکر. (1393 ق-1973 م). الأصول فی النحو. تحقیق: د. عبدالحسین الفتلی. بغداد: مطبعة سلمان الاعظمی. ج «1» و ج «2».
-       ابن جنی، ابوالفتح عثمان. (دون تاریخ). الخصائص. تحقیق: محمدعلی نجار. بیروت- لبنان: دار الکتاب العربی.
-       ابن درید، ابوبکر محمد بن حسن. (1345). جمهرة اللغة. حیدرآباد الدکن: مطبعة مجلس دائرة المعارف.
-      ابن رشد، محمد بن احمد. (1967). تلخیص الخطابة. تحقیق و شرح: محمد سلیم سالم. القاهره: المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة.
-       ابن عصفور. (1986). المقرّب. تحقیق: أحمد عبدالستار الجواری و عبدالله الجبوری. بغداد: مطبعة العانی.
-      ابن فارس، احمد بن فارس بن زکریا. (1979). معجم مقاییس اللغة. المحقق: عبدالسلام محمد هارون. بیروت: دارالفکر.
-       ابن منظور، محمد بن مکرم. (1956). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
-       ابن میثم، کمال‌الدین میثم بن علی. (1374). شرح نهج‌البلاغه ابن میثم. مترجم: محمدرضا عطایی، جلد پنجم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس.
-       ابن هشام انصاری، ابو محمد عبدالله جمال‌الدین. (1963). شرح قطر الندی و بلّ الصدی. الطبعة الحادیة عشرة، مصر: مطبعة السعادة.
-      ابن یعیش الموصلی، موفق الدین ابوالبقاء یعیش بن علی. (1422 ق-2001 م). شرح المفصل. قدم له و وضع هوامشه و فهارسه: د. امیل بدیع یعقوب، الطبعة الاولی. بیروت- لبنان: دار الکتب العلمیة.
-      الاسترآبادی، محمد بن حسن الرضی الدین. (1427 ق-2006 م). شرح الرضی علی الکافیة ابن الحاجب. وضع هوامشه: د. امیل یعقوب، الطبعة الاولی. بیروت – لبنان: موسسة التاریخ العربی.
-       انصاریان، حسین. (1379). ترجمه نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات پیام آزادی.
-      تفتازانی، سعدالدین. (دون تاریخ). المطول. با حواشی میر سید شریف، قم: مکتبة الداوری.
-      الجرجانی، عبدالقاهر. (1407 ق-1987 م). دلائل الاعجاز. حققه و قدم له: د. محمد رضوان الدایة و د. فایز الدایة، الطبعة الثانیة، مکتبة سعد الدین.
-      الزجاجی، ابوالقاسم عبدالرحمن بین اسحاق. (1974). اشتقاق اسماء الله. تحقیق د. عبدالحسین المبارک. نجف: مطبعة النعمان (1393 ق- 1973 م.).
-      الزجاجی، ابوالقاسم عبدالرحمن بین اسحاق. (1973). الإیضاح فی علل النحو. تحقیق: د. مازن المبارک. الطبعة الثانیة، بیروت: دار النفائس.
-      الزمخشری، جار الله ابوالقاسم محمود بن عمر. (2003). المفصل فی علم العربیة. تحقیق: فخر صالح قدارة. عمان: دار عمار.
-      الزمخشری، جار الله ابوالقاسم محمود بن عمر. (1422 ق-2001 م). أساس البلاغة. الطبعة الاولی، بیروت- لبنان: دار احیاء التراث العربی.
-      السکاکی، ابو یعقوب یوسف بم محمد بن علی. (1420 ق-2000 م.). مفتاح العلوم. حققه و قدم له و فهرسه: د. عبدالحمید هنداوی. بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیة، الطبعة الأولی.
-      سیبویه، ابو بشر عمرو بن عثمان بین قنبر. (1998 م). الکتاب کتاب سیبویه. تحقیق و شرح عبدالسلام محمد هارون، الطبعة الثالثة. القاهرة: مکتبة الخانجی.
-      السیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی بکر. (1998). همع الهوامع شرح جمع الجوامع من منشورات الرضی. قم: مطبعة أمیر.
-      طرفة بن عبد. (2003 م). دیوان طرفة بن عبد. بیروت- لبنان: دار المعرفة.
-      الفراهیدی، خلیل بن احمد. (1984 م). العین. تحقیق مهدی المخزومی، ابراهیم السامرائی. بغداد: دار الرشید للنشر، منشورات وزارة الثقافة و الإعلام، ج 4. 
-      الواحدی النیسابوری، ابوالحسن علی بن احمد. (1362 ق). أسباب النزول. بیروت- لبنان.
-       رمضانی گیلانی، رضا. جوانه زندگی و زندگی جوان: شرح نامه 31 امام علی (ع) به امام حسن مجتبی(ع). (http://www.ghadeer.org/Book/597/97417).
 
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 6، شماره 21
خرداد 1397
صفحه 95-113

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار