نقد و بررسی نظریه استقلال اخلاق کانت با تکیه بر مبانی اخلاق اسلامی در کلام امام علی(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

اعتقاد به تعمیم­پذیری و استقلال اخلاق که از اصول اساسی نظریه اخلاقی کانت است، قرن­ها قبل از او به بهترین نحو ممکن، به‌وسیله امام علی(ع) تبیین شده است. با مطالعات توصیفی- تحلیلی و مقایسه سخنان امام علی(ع) با دیدگاه کانت اثبات می­شود که میان این دو دیدگاه وجوه اشتراک و اختلاف زیادی وجود دارد؛ نقـص­های دیـدگاه کانت در این خصوص، در سخـنان حکیمانه امام علی(ع) دیده نمی­شود: کـانت، اصل تعمـیم­پذیری را صرفاً از بعد اثباتی مدنظر قرار می­دهد؛ اما امام علی(ع) هر دو بعد اثباتی و سلبی را در نظر می­گیرد. کانت در خصوص استقلال اخلاق از اموری مانند غایات، الگوها، امیال و امر و نهی الهی، به­شدت مطلق­نگر است و در حقیقت مرتکب افراط می­شود؛ اما امام علی(ع) از هرگونه افراط و تفریط در این خصوص مبرّا است. این وجه امتیاز به هدف این دو از اخلاق برمی‌گردد؛ کانت اخلاق را برای اخلاق می­خواهد؛ اما امام علی(ع) اخلاق را برای تقرّب به کمال مطلق یعنی خدا. او وجود هرگونه الگوی کامل اخلاق را انکار می­کند؛ اما امام علی(ع) آن را می‌پذیرد. این پژوهش ضمن اثبات فضیلت دیدگاه اخلاقی امام علی(ع) بر مکاتب بشری، الگویی برای پژوهشگران فلسفه اخلاق جهت بررسی اصول اخلاقی در کلام اولیای دین است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The study of kant's theory of moral autonomy with focus on Islamic moral bases in Imam Ali's words

نویسنده [English]

  • mohamad javad dakami
چکیده [English]

The belief in generalizability and independence of ethics of Kant is explained completely well before him by Imam Ali. With the descriptive-analytical studies and comparing the words of Imam Ali (AS) with Kant's view, it is proved that There are some similarities and some differences between these two viewpoints. The shortcomings of Kant's views are not observed in Imam Ali's words. Kant considers generalizability from positivistic (existential) viewpoint, but Imam Ali sees it from both positivistic and negative points. Kant's view on independence of ethics from ends, patterns, wishes and God's orders is very deterministic, but Imam Ali is fair in this regard. This difference is due to their goals in ethics. Kant seeks ethics for ethics; while Imam Ali seeks ethics as a way to approximate God.Kant denies the existence of any moral pattern, but Imam Ali (AS) accepts it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral Autonomy
  • Imam Ali
  • Kant
  • Categorical Imperative. Generalizability of ethics. Heteronomy

مراجع

-      قرآن کریم.
-      نهج‌البلاغه.
-      آمدی تمیمی، عبدالواحد. (1414). غررالحکم و درر الکلم. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
-       ادواردز، پل. (1378). فلسفه اخلاق. ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: تبیان.
-       اسکافی معتزلی، ابوجعفر محمد ابن عبدالله. (1374). المعیار و الموازنه. ترجمه محمود مهدوی دامغانی. تهران: نشر نی.
-         اسلامی، سیدحسن. (1386).«قاعده زرین در حدیث و اخلاق»، نشریه علوم حدیث.  دوره 12، 33-5.
-       جوادی آملی، عبدالله. (1379). سیره رسول اکرم(ص) در قرآن، چاپ دوم، قم: اسراء.
-       جوادی، محسن. (1375). «سرشت اخلاقی دین»، نقد و نظر. سال دوم، شماره دوم 234، 249-231.
-       حرانى، ابن شعبه، حسن بن علی بن حسین. (1363).تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، تحقیق: علی‌اکبر غفارى. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-       دکارت، رنه. (1376). گفتار در روش. ترجمه محمدعلی فروغی. ضمیمه سیر حکمت در اروپا، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صفی علیشاه.
-       راس، ویلیام دیوید. (1386). نظریه اخلاقی کانت، ترجمه محمدحسین کمالی­نژاد. تهران: حکمت.
-       رحمتی، انشاءالله. (1384). «اراده اﻟﻬﻲ اﺧﻼق و اﺳﺘﻘﻼل»، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ دﻳﻨﻲ. شماره 17، 84-61.
-       سالیوان، راجر. (1389). اخلاق در فلسفه کانت. ترجمه عزت الله فولادوند. تهران: طرح نو.
-       سبحانی، جعفر. (1377). حسن و قبح عقلی. به کوشش علی ربّانی گلپایگانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
-       شاقول، محمد. (1381). «از خود آئینی تا خود-الزامی در فلسفه کانت»، مجله علمی – پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان. شماره 28 و 29، 166-147.
-      طه حسین. (1332). علی و بنوه، ترجمه احمد آرام. تهران: کانون نشر و پژوهش‌های اسلامی.
-       فرانکنا، ویلیام. کی. (1380). فلسفه اخلاق، ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: حکمت.
-       کانت، إمانوئل. (1378). درس‌های فلسفه اخلاق، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی. تهران: نقش و نگار.
-       کانت، إمانوئل. (1369). بنیاد ما بعد الطبیعه اخلاق، ترجمه حمید عنایت و علی قیصری. تهران: خوارزمی.
-       محمدرضایی، محمد. (1379). تبیین و نقد فلسفه اخلاق کانت، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
-       نوری، حسین ابن محمد. (1408).مسترک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، بیروت: موسسه آل البیت(ع) لِاحیاء التراث.
-       Kant, I. (2002). Critique of practical reason, Translated by Werner S. Pluhar, Introduction by Stephen Engstrom Hackett Publishing Company, Inc. Indianapolis/ Cambridge.
-       Kant, I. (2002). Groundwork for the Metaphysics of Morals, Edited and translated by Allen W. Wood with essays by J. B. Schneewind Marcia Baron Shelly Kagan Allen W. Wood by Yale University.
-       Onora, O’N. (1998). Practical Reasoning and Ethics. In Routledge Encyclopedia of Philosophy.Vol. 7. Edited by Edward Craig, 613-620. London and New York: Routledge.
-       Paton, H. J. (1953). The Categorical Imperative, London, Hutchinson's university, library.
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 6، شماره 21
خرداد 1397
صفحه 77-93

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار