تحلیل هرمنوتیکی نهج‌البلاغه، دریچه‌ای به روی انسان معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

3 استادیار دانشگاه حکیم سبزواری، تهران، ایران

چکیده

امروزه هرمنوتیک به‌علت توجه ویژه به مقولة زبان و تفسیر، به کانون اصلی تفکر معاصر تبدیل شده ‌است و دانش‌هایی نظیر الهیات، ارتباطی گسترده‌تر با مقولة زبان یا فهم متن یافته‌اند. در واقع انسان از حیطۀ «فهمیدن» است که به حیطۀ «عمل» گام می­نهد و این امر ضرورت بازبینی در اصول فهم متون راهبر (متون دینی) و ازجملة آنها، نهج‌البلاغه را هرچه بیشتر آشکار ساخته است؛ چنان­که بتواند پاسخگوی بخشی از نیازها و سؤال‌های دینی انسانِ عصر حاضر باشد. البته نهج‌البلاغه مانند تمامی متون و کتاب‌های دیگر هنگام مراجعه و استفاده صامت و نیازمند تفسیر می‌باشد که قطعاً در این راستا خوانش­های متعددی هم پدید خواهد آمد، لذا جهت ارزیابی فهم‌ها و خوانش‌های گوناگون از متن، ملاک‌هایی مورد نیاز می‌باشد تا تفاسیر صحیح از تفاسیر نادرست مشخص گردد در غیراین‌صورت اصل تفسیرپذیری در مواجهه با این قرائت‌های گوناگون به تکثر بی‌ضابطه و در نتیجه به نیهلیسم هرمنوتیکی منجر خواهد شد که منتهی به عدم‌معناداری متن موردنظر خواهد شد و هرگز فهم معنای مقصود مؤلف، امکان‌پذیر نخواهد بود. ضرورت بررسی هرمنوتیکی نهج‌البلاغه زمانی آشکارتر می‌شود که جایگاه «امام علی(ع)» به‌عنوان پایگاهی فکری، فرهنگی، ادبی و اسلامی مدنظر قرار گیرد. این پژوهش درصدد است با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، روشی برای تحلیل هرمنوتیکی نهج‌البلاغه ارائه دهد که برگرفته از هرمنوتیک عام شلایرماخر است. علم هرمنوتیک، فن فهم گوینده است در آن‌چه گفته است، اما زبان همچنان کلید است. با پذیرفتن رابطة سازمندِ میان سبک و اندیشه و در نظرگرفتن نحو به‌عنوان سازندة اندیشه و حامل آن، میان ساختارهای نحوی جمله‌ها، با نوع سبک، پیوند استوار خواهیم یافت. این پژوهش چنان‌چه از اسم آن برمی­آید صرفاً دریچه‌ای و نگاهی به موضوع تحلیل هرمنوتیکی نهج‌البلاغه است و پرداختن به جزئیات این مطلب مجالی گسترده­تر می­طلبد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Hermeneutic Analysis of Nahjul Balaghah: A Small Door to Contemporary Man

نویسندگان [English]

  • mohammadreza aram 1
  • hosein arian 2
  • Hossin MIrzayi Niya 3
1 Assistant Professor, Quranic Science and Hadith Department, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Persian Language and Literature Department, Islamic Azad University, Zanjan Branch, Zanjan,Iran
3 Assistant Professor, University of Hakim Sabzvari, Tehran, Iran
چکیده [English]

Nowadays hermeneutics is turned into the focal point of contemporary thought due to its special attention to the idea of language and interpretation so that some knowledge subjects such as theology have obtained greater relationship with language or understanding contexts.
    In fact, it is through the concept of "understanding" that man steps into the realm of "action". This has further disclosed the necessity of reviewing the principles of leading texts – religious ones – including Nahjul Balaghah so that it could turn out to be responsive to a portion of needs and religious questions of contemporary man. The necessity of hermeneutic analysis of Nahjul Balaghah is more apparent when the position of "Imam Ali" is considered as the mental, cultural, literary, and Islamic base.
    This paper tries to briefly offer an approach for hermeneutic analysis of Nahjul Balaghah, stemmed from that of Schleiermacher in general.
Hermeneutics is a skill to understand the speaker for what he has said; nevertheless, language is still the key. By accepting the structural relationship between the style and idea, and regarding syntax as the creator of idea and its bearer, we will have a sustainable bond between syntactic structures of sentences and the style.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Context
  • Nahjul Balaghah
  • Contemporary man
  • hermeneutics
  • Schleiermacher
-       احمدی، بابک. (1387). ساختار و هرمنوتیک. چاپ چهارم. تهران: گام نو.
-       استیور، دان. (1380). فلسفه زبان دینی. ترجمة: حسین نوری. تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی- انسانی دانشگاه تبریز.
-       الصفار، حسن موسی. (1418). رؤی الحیاة فی نهج‌البلاغة. الطبعة الرابعة. بیروت. موسسة الاعلمی للمطبوعات.
-       امامی، نصر الله. (1386). درآمدی بر هرمنوتیک در ادبیات. اهواز: رسش.
-       پالمر، ریچارد ا. (1387). علم هرمنوتیک. چاپ چهارم. تهران: هرمس.
-       جعفری، سید محمدمهدی. (1364). آشنایی با نهج‌البلاغه. تهران: امیرکبیر.
-       جعفری، سید محمدمهدی. (1390). «زن در نهج‌البلاغه». سخنرانی در کلاس نهج‌البلاغه. دانشگاه شیراز، 3 مهر.
-       حامد ابوزید، نصر. (1389). معنای متن. ترجمة: مرتضی کریمی­نیا. چاپ پنجم. تهران: طرح نو.
-       حسینی خطیب، سید عبدالزهرا. (1985 م/1364 ه.ق). مصادر نهج‌البلاغه و أسانیده. الطبعة الثالثة. بیروت: دار الأضواء.
-       فتوحی، محمود. (1389). «نحو و سبک». (آخرین بازنگری این موضوع).
-       مجتهد شبستری، محمد. (1384 الف). تأملاتی در قرائت انسانی از دین. چاپ اوّل. تهران: طرح نو.
-       مجتهد شبستری، محمد. (1384 ب). هرمنوتیک، کتاب و سنت. چاپ ششم (ویرایش سوم). تهران: طرح نو.
-       نصری، عبدالله. (1389). راز متن. چاپ اوّل (ویراست دوم). تهران: سروش (ویراست دوم و چاپ اوّل برای انتشارات سروش).
-       واعظی، احمد. (1386). درآمدی بر هرمنوتیک. چاپ پنجم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
-       واینسهایمر، جوئل. (1381). هرمنوتیک فلسفی و نظریه ادبی. ترجمة: مسعود علیا. چاپ اوّل. تهران: ققنوس.