بازشناسی سطوح گفتمانی در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان

چکیده

هر متن تابعی از یک گفتمان یا تعامل چندگفتمان با یکدیگر است. هر صاحب گفتمانی نیز به کمک قواعد زبانی به حوادث و واقعیت­‌های پیرامونی خود معنا می‌­بخشد و تولید محتوا می‌­کند. از این منظر، متن نهج‌البلاغه حامل و محمل اصلی گفتمان امام علی(ع) است که بر سطوح مختلف و با ساختارهای زبانی متفاوت شکل­‌گرفته است. در این پژوهش از روش تحلیلی و به‌خصوص الگوهای کار در حوزۀ روش تحلیل گفتمان و تطبیق آن بر نهج‌البلاغه کمک گرفته شده است تا روشن گردد که از یک‌‌سو، گفتمان امام در نسبت با سایر گفتمان‌های رقیب، شفافیت، جامعیت و قاطعیت بیشتری دارد؛ از سوی دیگر، هندسۀ زبانی و معرفتی این گفتمان، اضلاع متعددی دارد. یافته­‌های این پژوهش از این واقعیت حکایت دارد که در متن زبانی نهج‌البلاغه سطوح متعدد گفتمانی قرار دارد که می‌­توان به مواردی چون استفادۀ مناسب از مفاهیم و اصطلاحات رایج زمانه؛ تنوع اهداف و مقاصد در استفاده از زبان؛ توانش بالای ارتباطی بین امام و دیگران؛ ترسیم خط‌‌‌‌مشی­های اساسی جامعه از دل اتفاقات گوناگون؛ تنوع کنش گفتاری به جهت تعدد مخاطب و تفاوت موقعیت؛ ابتنای هر واقعیت بر اندیشه و باور راستین؛ پرده­برداری از مقاصد و کارکرد گفتمان­‌های رقیب؛ هدایت مردم و جامعه به سمت الگوهای برتر و کامل زیست فردی و اجتماعی و غیره اشاره کرد. نبود هر یک از این سطوح با رسالت خاص امام به‌خصوص پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) که جامعه دچار اختلافات زیادی شده بود و می­‌بایست گفتمانی جامع، دقیق و اثرگذار خلق کند تا در برابر گفتمان‌های رقیب حرفی برای گفتن داشته باشد سازگار در نمی‌­آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Recognition of discourse levels in Nahj al-Balagha

نویسنده [English]

  • ahmad Gharaee Soltan Abadi
Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Valiasr University of Rafsanjan
چکیده [English]

Each text is functional of a discourse or interaction with some discourses. Every owner of discourse with linguistic rules to events and facts surrounding the meaning of content production. From this perspective, the text of Nahj Albalaghah is the discourse of Imam Ali (AS) that are formed on different levels and with different linguistic structures.In this study the analysis of work patterns in the field of discourse  analysis and its adaptation toNahj has been contributed  to clarify that On the one hand, the discourse of Imam in relation to the other discourses has more competition, transparency, inclusiveness. On the other hand, the language of geometry and knowledge of this discourse, of which several sides as the findings of this study can be used,such as the proper use of the common   concepts and terms of time; diversity of goals and purposes in use of language; the high  power of communication  between  Imam  and others; drawing of the fundamental policies of the society  from the  heart  of  different  events; diversity of speech action in order to multi plicity the audience and the differ rence of situation;  and  every  reality of true thinking and belief.it refers to the purpose & function of competing discourse; direction of the people and society towards the dominant patterns of individual and social life .The absence of any of these levels is consistent with the special mission of Imam , especially especially after the death of the Holy Prophet (PBUH) ,which society has suffered so much, and must create a comprehensive accurate, and effective discourse in order to speak in contrast to competing discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Levels of discourse
  • Discourse Analysis
  • Nahjolbalaghe language
-       آقا گل­زاده، فردوس. (1390). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
-       بشیر، حسن. (1385). تحلیل گفتمان دریچه‌ای برای کشف ناگفته‌ها. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-       بهرام­پور، شعبان­علی. (1379). مقدمه بر کتاب تحلیل انتقادی گفتمانِ فرکلاف. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
-       حسینی­زاده، سید محمدعلی. (1383). «تحلیل گفتمان و نظریه سیاسی»، فصلنامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 4، 181-212.
-       خوئی، میرزا حبیب‌الله. (1400). منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة. تحقیق: ابراهیم میانجی، تهران: مکتبة الإسلامیة.
-       شریف رضی. (1434). نهجالبلاغه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
-       صلح­جو، علی. (1377). گفتمان و ترجمه. تهران: نشر مرکز.
-       عرشی، امتیاز علیخان. (1363). استناد نهج‌البلاغه. ترجمه: سید مرتضی آیت‌الله­زاده شیرازی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
-       میرفخرایی، تژا. (1383). فرایند تحلیل گفتمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
-       کالر، جاناتان. (1393). نظریه ادبی. ترجمه: فرزانه طاهری. تهران: نشر مرکز.
-       فاضلی، محمد. (1383). «گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی»، مجله پژوهشهای علوم انسانی و اجتماعی، سال 4، شماره 14، 81-107.
-       فیلیپس و یورگنسن. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه: هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
-       مقدمی، محمدتقی. (1390). «نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موف و نقد آن»، مجله معرفت فرهنگی و اجتماعی، سال دوم، شماره دوم. 91-124.
-       مطهری، مرتضی. (1369). سیری در نهجالبلاغه. تهران: انتشارات صدرا.
-       مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1390). پیام امام، شرح تازه و جامعی بر نهجالبلاغه. قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب(ع).
-       ونزبرو، جان و دیگران. (1392). زبان قرآن، تفسیر قرآن (مجموعه مقالات قرآن­پژوهی­غربیان). ترجمه: مرتضی کریمی‌­نیا، تهران: نشر هرمس.
-       هالیدی، مایکل و رقیّه، حسن. (1393). زبان، بافت و متن. ترجمة: مجتبی منشی‏زاده و طاهره ایشانی. تهران: نشر علمی.
-       یارمحمدی، لطف الله. (1383). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی، تهران: نشر هرمس، چاپ اول.
-        Austin, J. L. (1962). How to Do Things with Words, Oxford University Press, Oxford.