شبکۀ شعاعی معنای «دیدن» در خطبه‌های نهج‌البلاغه بر پایۀ معناشناسی شناختی قالبی (بررسی موردی فعل رأی با تکیه بر ترجمه‌های دشتی، جعفری و شهیدی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان.

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

چکیده

جستار حاضر می­کوشد که با رویکردی شناختی و با تکیه بر روش وصفی ـ تحلیلی شبکۀ شعاعی معنای فعل «دیدن» را در بافت زبانی ـ گفتاری سخنان امیرالمؤمنین (ع) براساس نظریۀ معناشناسی شناختی قالبیِ فیلمور، بررسی و تحلیل نماید. فعل دیدن از جمله افعالی است که بر پایۀ شناخت و معرفت انسان حوزۀ معنایی گسترده­ای را به خود اختصاص داده است. معنای محوری و اصلی «دیدن»، دیدن با چشم به­عنوان اندام­ جسمانی انسان است؛ اما فعل مذکور، در ترکیب­های هم­نشینیِ متفاوتی می­تواند گسترۀ معنایی خود را وسعت ­دهد و بر دیدن درونی و غیرمادی مانند فهمیدن و باورداشتن نیز دلالت ­کند. ازین رو، کوشیده­ایم بسط معنایی فعل «دیدن» را در گفتار امام (ع) بررسی کنیم. طبق دیدگاه شبکۀ شعاعی، هر واژه، دارای یک معنای مرکزیِ محسوس است که بر حسب موقعیتش در بافت­های مختلف زبانی ـ گفتاری، معانی حاشیه­ای جدیدِ انتزاعی را به وجود می­آورد. قالب­های معنایی فعل «دیدن» در خطبه­های بررسی­شده عبارتند از: دیداری ـ ادراکی، فهمیدن، پنداشتن، دانستن، باورداشتن، یافتن، درک­کردن و تصمیم­گرفتن؛ البته در برخی از نمونه­ها، فعل «رأی» در دو قالب معناییِ متفاوت، در کنار یکدیگر، به­کار رفته است. با این وجود در ترجمه­های دشتی، جعفری و شهیدی به این نکته توجه کافی نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Radial Category of Meanings for the Verb "DIDAN" In Nahj Al-Balagha Sermons on the Basis of Frame Semantics (The Case of Verb “Raʾā”)

نویسندگان [English]

  • nasrolaah shamli 1
  • farzaneh hajighasemi 2
چکیده [English]

The present research tries to review and analyze the radial category of meanings for the verb "DIDAN" in the linguistic context of Imam Ali (AS) sayings based on the theory of Frame Semantics by Fillmore, through a cognitive approach and by using descriptive analytical methods. A broad semantic domain has been allocated to the verb "DIDAN" based on human cognition and knowledge. The core meaning of "DIDAN" is to see with the eyes as the physical organs of the human body. However the mentioned verb can expand the scope of its meaning in different collocations and imply on the inner and immaterial seeing such as understanding and believing. Therefore, we have tried to review the semantic extension of the verb “DIDAN “in the speech of Imam Ali (AS). According to the radial category viewpoint, each word has an evident core meaning and can also create new peripheral abstract meanings depending on its position in the various linguistic contexts. Semantic frames of the verb "DIDAN" in the reviewed sermons include: Visual –conceptual, understanding, assuming, knowing, believing, finding, perceiving and deciding; however in some instances, the verb “Raʾā” has been used in two different semantic frames alongside each other.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagha
  • Cognitive Semantics
  • radial category
  • synonymy
  • the theory of frame semantics
  • verb “DIDAN “

مراجع

-       ابن ابی طالب، علی. (1393). نهج­البلاغه.تر: مرحوم محمد دشتی، تهران: آفرینه.
-       ابن انباری، محمد بن القاسم. (1960). الأضداد.الکویت: التراث العربی.
-       اسماعیل صینی، محمود؛ مصطفی عبدالعزیز، ناصف و احد سلیمان، مصطفی. (1414). المکنز العربی المعاصر. ط 1، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
-       آذرنوش، آذرتاش. (1388).فرهنگ معاصر عربی - فارسی. چاپ 10، تهران: نی.
-       باقری، مهری. (1378). مقدمات زبان­شناسی. چاپ 10، تهران: قطره.
-       جُرّ، خلیل. (1386). المعجم العربی الحدیث (فرهنگ عربی ـ فارسی). ترجمه سیّد حمید طبیبیان. تهران: امیرکبیر.
-       جعفری، محمدتقی (بی­تا). ترجمه نهج‌البلاغه. بی­جا www.Farsi.balaghah.net.
-       چنگیزی، احسان و عبدالکریمی، سپیده. (1395). «ابعاد معنایی «انداختن» و «بریدن» با رویکردی درزمانی: چندمعنایی، هم ‏نامی یا هم ‏معنایی بافت‏ مقید؟». فصلنامه زبانشناسی گویش­های ایرانی. 1(1)، 115-86.
-       حاجی­قاسمی، فرزانه و شاملی، نصرالله. (1395). «قالب­های معنایی فعل «رأی» در آیات قرآن کریم و برگردان فارسی (بر پایۀ نظریۀ معناشناسی قالبی چارلز فیلمور)». دو فصلنامه مطالعات ترجمه قرآن و حدیث. 3(6)، 83-57.
-        
-       دهخدا، علی‌اکبر. (بی تا). لغت­نامه دهخدا. زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر جعفر شهیدی، تهران: سیروس.
-       راسخ­مهند، محمد. (1393). درآمدی بر زبان­شناسی شناختی. تهران: سمت.
-      سیّد أحمد، ناصر؛ درویش، محمد؛ محمد، مصطفی و عبدالله، أیمن . (1429). المعجم الوسیط. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-       شهیدی، جعفر (بی­تا). ترجمه نهج‌البلاغه. بی­جا www.Farsi.balaghah.net.
-       صفوی، کوروش. (1379). درآمدی بر معنی­شناسی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزة هنری.
-       الطبری، محمدبن­جریر. (1988). تاریخ الطبری. بیروت: دار الکتب العلمیه. (نقل از فاتحی‌نژاد)
-       طهماسبی، عدنان و جعفری، صدیقه. (1393). «جستاری در ترجمه از عربی به فارسی با تکیه بر فرآیند معادل­یابی معنوی (بررسی موردی رمان السکّریه)». پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیّات عربی. 4(10)، 118-97.
-       کهوند، مریم و عادل، شهاب­الدین. (1390). «فرهنگ دیداری و مفهوم دیدن». نامه هنرهای تجسمی و کاربردی. 8، 18-5.
-       گلفام، ارسلان و یوسفی­راد، فاطمه. (1381). «زبان­شناسی شناختی و استعاره». تازه­های علوم شناختی. 4(3)، 64- 59.
-       مادرشاهیان، سارا. (1394). «حذف فعل از منظر معنی­شناسی شناختی». فصلنامه زبان­پژوهی. 7(16)، 132-101.
-       مسعود، جبران. (1986). الرائد معجم لغوی عصری. بیروت: دار العلم.
-       مصطفی، ابراهیم؛ حسن الزیات، احمد؛ عبدالقادر، حامد و النجار، محمد. (1429).معجم الوسیط. الجزء الأول، طهران: مؤسسئ الصادق للطباعة و النشر.
-       مصلایی­پور، عباس و مروّت محمّدی. (1393). «معناشناسی بصیرت در نهج­البلاغه». فصلنامه کتاب قیّم. 4(10)، 33-7.
-       معلوف، لویس. (1386). المنجد فی اللغه. تهران: اسلام.
-       منافی اناری، سالار. (بی­تا). «رویکردی زبانشناختی به ترجمه». مجله زبان و زبان­شناسی. 90-75.
-       موسوی، سیّد حمزه؛ عموزاده، محمد؛ و رضایی، والی. (1394). «بررسی واژه «دیدن» براساس معناشناسی قالبی». جستارهای ادبی. دوره 6، شمارۀ 7، 236-219.
-       هاشمی، احمد. (1389). جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع. چاپ پنجم، تهران: الهام.
-       یول، جورج. (1393). نگاهی به زبان یک بررسی زبان­شناختی. ترجمه نسرین حیدری، تهران: سمت.
-        Croft, W. and Alan Cruse, D. (2004). Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
-        Evans, V. and Green, M. (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction, Edinburgh University Press.
-        Langacker, R. (1987). Foundation Of Cognitive Grammar, Volume I. Stanford, CA: Stanford University Press.
-        Sturken, M. & Cartwright, L. (2001). Practices of Looking: An Introduction to Visual Culture. Oxford University Press, New York.
www. Almaany.com
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 5، شماره 19
آبان 1396
صفحه 101-124

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار