تصویرپردازی صحنه‌هاى بهشت در کلام امام علی(ع) براساس دیدگاه سیّد قطب (موردکاوی کتاب تمام نهج‌البلاغه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.

چکیده

تصویر، در بلاغت قدیم وجود ندارد بلکه اصطلاحی جدید است که در پرتو بلاغت جدید به وجود آمده ­است. در بلاغت قدیم، عناصر صور خیال مانند تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه، ابزارهای آفرینش تصویر بوده­اند؛ حال آن‌که تصویرپردازی از نگاه بلاغت جدید افزون بر صور خیال، از طریق انسجام موجود در واژه­ها، عبارات، موسیقی، حرکات، رنگ­ها، تقابل، گفتگو و ... نیز صورت می­گیرد. سیّد قطب برای نخستین بار در کتاب «تصویرپردازی هنری در قرآن» شیوۀ بیانی برخی از آیات را بر اساس عناصر تصویرپردازی هنری مورد بررسی قرار داده­است. از آن‌جا که تصویرپردازی یکی از ویژگی‌های اساسی خطبه­های نهج‌البلاغه است، مقالۀ حاضر با هدف تطبیق یکی از نظریات بلاغت جدید در یکی از ارزشمندترین متون اسلامی و در قالب روش توصیفی- تحلیلی، عناصر تصویرپردازی هنری صحنه‌هاى بهشت را در خطبه‌های 7، 8، 16 و 17 و وصیت­های 1 و 2 در کتاب تمام نهج‌البلاغه استخراج و تحلیل کرده است. یافته­های پژوهش نشان می‌دهد که تخییل حسی، تجسیم، هماهنگی هنری، گفتگو، رنگ، حرکت، توصیف و موسیقی از عناصر پرکاربرد در صحنه‌های مورد مطالعه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Artistic Imagery of the Scenes of Paradise in the Bitter of the Word of Imam Ali According to Sayyid Qutb's view (A Case Study of Complete Nahjolbalagheh)

نویسندگان [English]

  • zineh erfatpor
  • masoumeh nemati ghazvini
پژوهشگاه علوم انسانی
چکیده [English]

Image as a term does not exist in eloquence science as one of the triple branches of old eloquence (meanings, expression, and creativity). It is rather a new term which was made in light of new eloquence. That does not mean of course that imagery did not exist in old eloquence but in terms of old eloquence imagery tools such as simile, metaphor, metonymy, and allusion were the means for creating images. From new eloquence’s view imagery in addition to imagery tools is applied through available harmony and coherence in words, phrases, music, movements, colors, contrast, dialogue and some methods including questioning, calling, surprise, order, emphasis, etc. Seyed Ghob is one of the contemporary writers who in a book titled “Artistic Imagery in Quran” has studied expressive style of some of Quranic verses according to artistic imagery elements for the first time. Since imagery is one of the fundamental features of Nahjolbalagheh’s sermons, The present article aims to implement one of the new rhetorical ideas in one of the most valuable Islamic texts in the form of a descriptive-analytical method has extracted and analyzed elements of artistic imageries of heaven’s scenes in sermons 7,8,16, and 17 and testaments 1 and 2 of Complete Nahjolbalagheh. It should be added that the base of this study is Complete Nahjolbalagheh’s book which also contains omitted cases of Seyed Razi’s Nahjolbalagheh. Research results indicate that sensory imagination, artistic harmony, dialogue, color, movement, description, and music are among the most frequently used elements in studied scenes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • New Rhetoric
  • Sayyid Qutb's theory
  • Artistic Imagery
  • Paradise scenes
  • Complete Nahjolbalagheh
-         قرآن کریم.
-         ابن أبی الحدید، عزالدین أبوحامد. (1965). شرح نهجالبلاغه. چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-         بستانی، محمود. (1371). اسلام و هنر. ترجمۀ حسین صابری. چاپ اول. مشهد: آستان قدس رضوی.
-         الجرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن بن محمد. (بی­تا). أسرار البلاغه. تحقیق: محمود محمد شاکر. القاهرة: مطبعة المدنی؛ جده: دار المدنی.
-         الجرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن بن محمد. (2004). دلائل الاعجاز. الطبعة الخامسة. القاهرة: مکتبه الخانجی.
-         جعفری، محمدتقی. (1390). ترجمة نهجالبلاغه، چاپ چهارم. تهران: به­نشر.
-         جلیلیان، مریم و خاقانی اصفهانی، محمد و زرکوب، منصوره. (1392). «بازتاب هنر تصویر بر سبک نامه­های امام علی(ع) به معاویه». فصلنامه پژوهشنامۀ نهج البلاغه، سال اول، شمارۀ 4، 1-18.
-         جمعه، حسین. (1391). بررسی زیبایی­شناختی و سبک‌شناسی تقابل در قرآن. ترجمة سیّد حسین سیّدی. چاپ اول. تهران: سخن.
-      حسومی، ولی­الله. (1391). «شیوه­های تصویرسازی مفاهیم در نهج‌البلاغه». مجلۀ مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، سال چهل و چهارم، شمارۀ پیاپی 33، 33-58.
-         الخالدی، عبدالفتاح صلاح. (1380). سیّدقطب از ولادت تا شهادت. چاپ اول. تهران: احسان.
-         داود، محمد محمد. (2002). الدلالة والحرکة- دراسة لأفعال الحرکة فی العربیة المعاصرة فی إطار المناهج الحدیثة. القاهره: دار غریب للطباعه والنشر والتوزیع.
-         الراغب الإصفهانی، حسین بن محمد. (1374). مفردات الفاظ قرآن. چاپ دوم. تهران: مرتضوی.
-         الرمانی، أبوالحسن علی بن عیسى. (بی­تا). تصحیح دکتر عبد العلیم. دهلی: مکتبة الجامعة الملّیة الإسلامیة.
-         سیاوشی، کرم. (1389). تحلیل انتقادی مبانی و روش تفسیری سیّد قطب در فی ظلال القرآن. چاپ اول. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
-         قطب، سیّد. (1389). تصویرسازی هنری در قرآن،ترجمۀ زاهد ویسی. چاپ اول. سنندج: آراس.
-         قطب، سیّد. (الف) (2002). التصویر الفنّی فی القرآن. الطبعة السادسة عشر. بیروت: دار الشروق.
-         قطب، سیّد. (ب) (2002). مشاهد القیامة فی القرآن. الطبعة الرابعة. بیروت: دار الشروق.
-         محمدی مقدم، قربانعلی؛ نوایی یحیی­زاده، علی­اصغر؛ عارف، محمدصادق و عطایی، محمدرضا. (1370). ترجمة شرح نهجالبلاغه ابن میثم. چاپ اول. مشهد: آستان قدس رضوی.
-         موسوی شیرازی، سیّدصادق. (1376). تمام نهجالبلاغه. مصحح: فرید سیّد. مشهد: موسسة الإمام صاحب الزمان (عج).
-         یزدان­پرست، حمید. (1386). «نهج‌البلاغه کامل، گفتگو با سیّد صادق موسوی»، مجله اطلاعات حکمت و معرفت مهر، شمارۀ 19، 16-10.