معرفت‌الله در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه علوم انسانی اسلامی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

2 دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج‌البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث قم

چکیده

شناخت خداوند و اطلاع از اوصاف خداوند به اندازة توان بشری یکی از اموری است که در آموزه­های دینی سفارش شده است و خداوند نیز راه­هایی را برای شناخت خود قرار داده است؛ بنابراین برای انسان قابلیت معرفت الهی وجود دارد و حتی از جایگاه بلندی هم در معرفت دینی برخوردار است. شناخت خداوند به دو گونة حصولی و حضوری قابل تصویر است. انسان می­تواند نسبت به ذات و صفات خداوند، شناخت حضوری داشته باشد؛ اما علم حصولی، انسان را به ذات خداوند رهنمون نمی­شود و از سویی شناخت محدود خدا، نیازمند ابزاری است و قلمرو هر یک از این ابزارها هم محدود است. پژوهش حاضر درصدد است که با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی مفهوم معرفت­الله، جایگاه شناخت خداوند در معرفت دینی، اقسام معرفت­الله، میزان توانایی ابزار شناخت حصولی اعمّ از حسّ، عقل محض، تجربه و نقل در معرفت­الله، محدوده دسترسی انسان به شناخت خداوند، علت عدم معرفت انسان به کنه ذات خداوند، کمال شناخت خداوند و وظیفه انسان در برابر شناخت خدا و عظمت او از دیدگاه امام علی­(ع) در نهج‌البلاغه بپردازد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که خداشناسى فطرى به صورت تشکیکی برای انسان­ها وجود دارد. علم حصولی نیز به دلیل محدود بودن ابزار حس، عقل، تجربه و نقل محدود است و نمى‏توان با هستی محدود به کنه ذات و صفات نامحدود خدا رسید. کمال معرفت، تصدیق خداست. وظیفة انسان بعد از حصول معرفت، طاعت خدا، خشیت از کیفر، شفقت از خشم و بزرگ نشمردن خود در برابر عظمت حق است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Knowledge of Allah in Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • mahdi Abdullahi 1
  • masoumeh hajimagsoudi 2
چکیده [English]

Being aware of Allah’s essence and attributes, as much as possible for human beings, is one of the things which is emphasized in religious texts and Allah has put some ways for us to know him, there is the possibility of the knowledge of Allah for humans and even it has a high level in religious knowledge. Knowledge of Allah can be reached from intuitive and scientific ways. Man can have an intuitive knowledge about Allah’s essence and attributes, and acquired knowledge about Allah does not lead man to Allah’s essence and on the other hand, knowledge of Allah needs a tool and the scope of each tool is limited. The present study investigates the following issues in a descriptive-analytical method. These issues are the concept of knowledge of Allah, the role of knowledge of Allah in religious knowledge, different kinds of knowledge of Allah, the ability of acquired knowledge tool in knowledge of Allah, the access scope of human beings to knowledge of Allah, the reasons of Allah’s essence ignorance by human beings, the perfection of knowledge of Allah and human beings’ duty toward knowledge of Allah and also the greatness of Allah based on Nahj al-Balagha.

کلیدواژه‌ها [English]

  • knowledge of Allah
  • intuitive knowledge
  • acquired knowledge
  • sense
  • reason
  • Transmission
-      قرآن کریم.
-      نهجالبلاغه. (1379). ترجمه حسین انصاریان. چاپ چهارم، تهران: پیام آزادی.
-      ابن فارس. (1404). معجم مقاییس­اللغة. تحقیق: عبد­السلام محمد هارون. چاپ اول. قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
-      أزدى، عبدالله­بن­محمد. (1387). کتاب­الماء. تحقیق: محمدمهدى ‏اصفهانى. چاپ اول. تهران: ‏مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل- دانشگاه علوم پزشکی ایران.
-      بحرانى، میثم­بن­على­بن­میثم. (1362). شرح ‏نهج‏البلاغة (ابن‏میثم). چاپ دوم. بی­جا: دفتر نشرالکتاب‏.
-      تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1410). غرر­الحکم و درر الکلم. تحقیق: سید مهدی رجائى. چاپ دوم. قم: دار­الکتاب­الإسلامی.
-      جعفری تبریزی، محمدتقی. (١٣٧۶). ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه (علامه جعفری). بی‌جا، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-      جوادی­آملی، عبدالله. (1386). تفسیر موضوعی قرآن کریم (توحید در قرآن). چاپ سوم. قم: نشر اسراء.
-      --------------. (1389). حکمت نظری و نظری در نهجالبلاغه. چاپ هفتم. قم: نشر اسراء.
-      --------------. (1382). رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه). چاپ اول. قم: نشر اسراء.
-      راغب­اصفهانى، حسین­بن­محمد. (1412). مفردات ألفاظ­القرآن. تحقیق: صفوان عدنان‏ داوودى، چاپ اول. بیروت- دمشق: دار القلم- الدار الشامیة.
-      سعیدی­مهر، محمد. (1383). آموزش کلام اسلامی. چاپ سوم. قم: کتاب طه.
-      طریحی، فخر­الدین­بن­محمد. (1375‏). مجمع­البحرین. تحقیق: احمد حسینى اشکورى. چاپ سوم. تهران: مرتضوى‏.
-      على­بن­موسى‏بن­طاووس. (1409). إقبال­الأعمال. چاپ دوم. تهران: دار­الکتب­الإسلامیه‏.
-      طوسى‏، محمد­بن­حسن. (1406)‏. الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. چاپ دوم. بیروت: دار­الأضواء.
-      قدردان قراملکی، محمد­حسن. (1388). پاسخ به شبهات کلامی- دفتر اول: خداشناسی. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-      مجلسی، محمد­باقر. (1403). بحارالانوار. چاپ اول. بیروت: دارإحیاءالتراث العربی.
-      محمدرضایی، محمد. (1380). «براهین اثبات وجود خدا»، قبسات. شماره 19، 47-57.
-      محمدى، على. (1378). ‏شرح کشف المراد. چاپ چهارم. قم: دار الفکر.
-      محمدی ری شهری، محمد. (1375). مبانی خداشناسی. چاپ اول. قم: دارالحدیث.
-      -----------------. (1375). مبانی شناخت. چاپ اول. قم: دارالحدیث.
-      مصباح­یزدی، محمدتقی. (1392 الف). آموزش فلسفه. چاپ سوم. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(قدس سره).
-      -----------------. (1392 ب). «جستاری در چیستی و گستره معرفت خدا (4)»، ماهنامه معرفت. شماره 195، اسفند، 5-12.
-      -----------------. (1393). معارف قرآن 1(خداشناسى). چاپ هفتم. قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(قدس سره).
-      مطهری، مرتضی. (1387). سیری در نهجالبلاغه. چاپ سی و نهم. صدرا: تهران- قم.
-      مکارم­شیرازى، ناصر. (1386). پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام. چاپ اول. تهران: دار­الکتب­الاسلامیه.