تحلیل گفتمان ادبی خطبه جهاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه لرستان

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

چکیده

گفتمان (discourse) به­طورکلی به بافت زبان در مراحل بالاتر از جمله اطلاق می­شود. تحلیل گفتمان، یکی از ابزارها­ی تحلیل متون ادبی است که ارتباط بین ساختارها­ی­ گفتمان­مدار و دیدگاه­ها­ی اجتماعی حاکم بر تولید گفتمان را بررسی می­کند، تحلیل گفتمان ادبی به عنوان یکی از فروع تحلیل گفتمان به بررسی و نقد متون ادبی از جنبه ساختارها­ی زبانی و بافت متنی و هماهنگی آن­ها با بافت موقعیتی می­پردازد.
    نهج­البلاغه به عنوان مجموعه سخنانی فروتر از قرآن کریم و فراتر از کلام بشری همواره مورد تحلیل پژوهشگران قرار گرفته است؛ اما یکی از ویژگی­های شایان توجه درباره نهج­البلاغه ویژگی گفتمان ادبی است که به نظر می­رسد کمتر مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است، در حالی­که بخشی از زیبایی­ها­ی کلام امام(ع)، به ارتباط و هماهنگی بین ابزار­های ادبی درون متنی و بافت موقعیتی آن­ها مربوط است. این پژوهش در پی آن است که با روش توصیفی- تحلیلی و از منظر تحلیل گفتمان ادبی به بررسی یکی از خطبه­های مشهور نهج­البلاغه به نام خطبة جهاد بپردازد و کوشیده گفتمان ادبی این خطبه را بر اساس تناسب و انسجام بین بافت متن در ساختارهای مختلف و بافت موقعیتی آن تحلیل و تبیین نماید. برآیند پژوهش نشان می­دهد که ساختارهای خطبه اعم از ساختار بیرونی که شامل سطح آوایی، سطح نحوی و سطح دلالی می­باشد و ساختار درونی که شامل محتوا و عواطف گفتمان است، متناسب و منسجم با بافت موقعیتی آن یعنی کوتاهی و غفلت مخاطب در امر جهاد، در پی برانگیختن احساسات مخاطب و بیدار کردن او از خواب غفلت می­باشد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Literary Discourse Analysis of Jihad sermon

نویسندگان [English]

  • saeedeh mahmoudi 1
  • hossein cheraghi vash 2
  • seyeh mahmoud mirzaeealhoseini 3
چکیده [English]

In general, discourse refers to language structures higher than a sentence level. Discourse analysis is one device of analyzing literary texts that studies and describes the relation between discourse-based structures and dominated social views about the production of discourse. Literary discourse analysis as one branch of discourse analysis is concerned with studying and criticizing literary texts from language and textual structures point of view and their harmony with situational texture.
Nahj al-Balagha as a collection of words, below the holy Quran and above the human beings, has always been under analysis and study of scholars. One of the outstanding characteristics of Nahj al-Balagha is its literary discourse that seems to be less studied and analyzed while part of the beauty of Imam’s speech is related to relation and harmony between intertextual literal devices and their situational texture. The present study tries to analyze one of the famous sermons of Nahj al-Ballagha called Jihad with the help of descriptive-analytic method and from aspect of literary discourse analysis and to find out according to harmony among text’s structure and their situational textures, what characteristics does the literary discourse of the sermon have? The results of the study have show that structures of the sermon according to their situational texture which is the failure of audience in holy war, is for arousing audience’s emotion and awakening them from negligence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse Analysis
  • literary discourse
  • Jihad sermon
  • Imam Ali
-   قرآن کریم.
-   ابن‌اثیر، ضیاءالدین. (بی­تا).المثل السائر فی الادب الکاتب و الشاعر. به تعلیق: احمد الحوفی و بدوی طبانة، مصر: دار النهضة مصر للطبع و النشر.
-   ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. الطبعة الثالثة. بیروت: دارالصادر.
-   ابن‌میثم، علی بن میثم بحرانی. (1362). شرح نهج البلاغة. بی­جا: دفتر نشر الکتاب.
-   احمد بدوی، احمد. (2005). من بلاغة القرآن. قاهرة: نهضة مصر.
-   انیس، ابراهیم. (1952). موسیقی الشعر. الطبعة الثانیة. مصر: مکتبة الانجلوا المصریة.
-   بلوحی، محمد. (2004). آلیات الخطاب النقدی العربی الحدیث فی مقاربة الشعر الجاهلی بحث فی تجلیات القراءات السیاقیة. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
-   الجرجانی، عبدالقاهر. (2003). دلائل الاعجاز. بیروت:المکتبة العصریة.
-   رود معجنی، محمود. (1391). سبک‌شناسی (نظریه­ها و رویکردها و روش­ها). چاپ اول. تهران: انتشارات سخن.
-   زارع، آفرین و طاهره طوبایی. (1390). «تحلیل خطاب الغدیر علی منهج تحلیل الخطاب الادبی». فصیلة النقد و الادب المقارن. العدد 4، 102-75.
-   الزرکشی، بدرالدین محمدبن­عبدالله. (1984). البرهان فی علوم القرآن. ­تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم. الطبعة الثالثة. القاهرة: مکتبة دار التراث.
-   شعیری، حمیدرضا. (1389). تجزیه و تحلیل نشانه-معناشناختی گفتمان. چاپ دوم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی و دانشگاه‌ها (سمت).
-   الشهری، عبدالهادی بن ظافر. (2004). استراتیجیات الخطاب مقاربة لغویة تداولیة. الطبعة الاولی. بیروت: دار الکتاب الجدیدة المتحدة.
-    معین رفیق، احمد صالح. (2003). دراسة اسلوبیة فی سورة مریم. رسالة الماجستیر. جامعة النجاح الوطنیة، نابلس، فلسطین.
-   مروان محمد، سعید عمران. (2006). دراسة اسلوبیة فی سورة الکهف، رسالة الماجستیر. جامعة النجاح الوطنیة. نابلس. فلسطین.
-   غروی، محمد. (1365). الامثال و الحکم المستخرجة من نهج البلاغة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-    فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمه: فاطمه شایسته پیران و همکاران. چاپ سوم. تهران: وزارت فرهنگ و اسلامی.
-    فضل، صلاح. (1992). بلاغة الخطاب و علم النص. الکویت: عالم المعرفة.
-   مختار عمر، احمد. (1998). علم الدلالة. الطبعة الخامسة. القاهرة: عالم الکتب.
-   مکارم شیرازی، ناصر (1375). پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغة. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
-   الموسوی، محسن باقر. (2002). المدخل الی علوم نهج­البلاغة. الطبعة الاولی. بیروت: دارالعلوم.
-   میلز، سارا. (1388). گفتمان. ترجمه: فتاح محمدی. چاپ دوم. زنجان: هزاره سوم.
-   الهاشمی، احمد. (1383). جواهرالبلاغه. الطبعة الاولی. بی­جا: انتشارات اسماعیلیان.
-   یارمحمدی، لطف‌الله. (1383). گفتمانشناسی رایج و انتقادی. چاپ اول، تهران: هرمس.