تساوی حقوق در بستر قانون اساسی ایران و نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

2 استادیار گروه الهیات دانشگاه پیام نور، واحد قزوین

3 استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

چکیده

موضوع تساوی حقوق از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه اندیشمندان و مصلحان تاریخ بشر، به­ویژه امام علی(ع) بوده است؛ به­طوری­که در سخنان آن حضرت، زوایای این موضوع بسیار مهم، موج می‌زند. از دیرباز، نگرش‌های مختلف به تساوی حقوق، باعث تفاوت دیدگاه‌ها نسبت به مسأله تساوی حقوق شده است؛ در قانون اساسی ایران، اصل 3، 19، 20، 34 و 35 به مسأله تساوی حقوق پرداخته‌شده و بر مبنای آموزه‌های حقوقی و مدیریتی نهج­البلاغه، می‌توان مبانی دینی- حقوقی این اصول را بهتر درک کرد و دقیق­تر تحلیل نمود. نگاه امام علی(ع) دارای ویژگی‌ها و خصوصیاتی است که آن را از سایر نظرات، متمایز و برجسته می‌سازد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر سیره امام علی(ع) و سخنان ایشان به‌ویژه در نهج‌البلاغه بدین یافته‌های مهم دست یافته است: 1- از نظرگاه امام علی(ع)، حقوق نه ناشی از اراده اجتماع یا قدرت‌ها و نه ناشی از سیر تاریخی است، بلکه برخاسته از تکوین عالم خلقت و سرشت هستی است و ریشه در وحی دارد؛ 2- تساوی حقوق، به مفهوم داشتن امکانات یا موقعیت‌های برابر نیست بلکه به معنای امکان بهره‌برداری مساوی، طبق استعداد‌ها و توانمندی‌های افراد یک جامعه است 3- تساوی در کرامت انسانی و بهره‌برداری از امکانات و همچنین اجرای قانون، امری معقول و منطقی است، ولی اعتقاد به تساوی محض در شغل‌ها نامعقول و غیرطبیعی می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Equality of rights in the context of the Iranian constitution and Nahjolbalagha

نویسندگان [English]

  • hossein goli 1
  • mohamadmahdi allahverdiha 2
  • alireza kavand 3
چکیده [English]

Equality is one of the issues considered by thinkers and reformers of human history, especially Imam Ali (AS) .That It is highlighted in Imam Ali’s words. Long, different attitudes, leading to differences of opinion regarding the equity provided; Look what philosophers and thinkers such as Plato and Socrates, and what new ideas have proposed since the Renaissance; Axioms 3, 19, 20, 34 and 35 of the Iranian constitution, addressed the issue of equality and based on the teachings of legal and administrative Nahj al-balagha, the principles of religious and legal foundations can be better understood and more accurately be analyzed. But in any case, the approach of Imam Ali (AS) has attributes and features that distinguished it from other comments. This study was conducted using analytical method and relying on the Sirah of Imam Ali (AS) and his remarks, especially in Nahj al-balagha. The findings showed that from the viewpoint of Imam Ali (AS) the rights Do not result from the will of society or powers or historical process. But from the formation of the universe and the nature of existence and is rooted in divine revelation; Equality does not mean having facilities and equal opportunity. However, it also means a possibility of equal utilization, according to the talents and abilities of individuals in a society. Hence, equality in human dignity, Seizing the opportunities as well as law enforcement, Is reasonable, But the belief in equality in jobs are irrational and unnatural.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagha
  • rights equality
  • constitutional law
  • justice
  • Islam
-    قرآن کریم.
-    نهج­البلاغه. (1388). ترجمه: محمد دشتی، قم: وجدانی.
-    ابن­ابی­الحدید، فخرالدین ابوحامد عبدالحمید. (1967). شرح نهج­البلاغه. بیروت: دارالکتب العربیه، الطبعة الثانیه.
-    ابن سلامه القضاعی، ابوعبدالله­محمد. (1401). دستور معالم الحکم و مأثور مکارم الشیم. بیروت: دارالکتاب العربی.
-    ابن شهرآشوب، محمد­بن­علی. (1379). مناقب آل أبی طالب(ع). قم: مؤسسة انتشارات علامه.
-    ابن منظور، محمد­بن­مکرم. (1414). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
-    اسماعیل‌زاده، محمد. (1393). بررسی عدالت از دیدگاه امام علی(ع) با تکیه بر نهج­البلاغه. تهران: موسسه قرآن و نهج­البلاغه.
-    افلاطون. (1381). جمهوری. ترجمه: فؤاد روحانی. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
-    آمدی، عبدالواحد. (بی‌تا). غررالحکم. ترجمه: محمدعلی انصاری، قم: دارالکتاب.
-        بهشتی، احمد. (1388). «اندیشه­های علوی در نامه­های نهج­البلاغه؛ نامه 43؛ بخش چهارم: تساوی حقوق». درس­هایی از مکتب اسلام. سال چهل و نهم، شماره 5: 26-19.
-    شریعتی، سعید. (1384). حقوق ملت و دولت در قانون اساسی. تهران: کانون اندیشه جوان.
-    طباطبایی مؤتمنی، منوچهر. (1380). حقوق اساسی. تهران: میزان.
-    طباطبائی، سیدمحمدحسین. (1363). المیزان فی تفسیر القرآن. مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، تهران: بنیاد علمی ‌فرهنگی علامه طباطبائی.
-    عنایت، حمید. (1372). بنیاد فلسفه سیاسی در غرب. تهران: زمستان.
-    فروغی، محمدعلی. (1367). سیر حکمت در اروپا. تهران: زوار.
-    قاضی، ابوالفضل. (1370). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
-    کاپلستون، فردریک. (1370). تاریخ فلسفه. ترجمه: جلال­الدین مجتبوی، تهران: شرکت انتشارات علمی ‌فرهنگی.
-    کاتوزیان، ناصر. (1385). مقدمه علم حقوق. تهران: شرکت سهامی ‌انتشار.
-    کلینی رازی، ابوجعفرمحمدبن یعقوب­بن­اسحاق. (1363). الکافی. تصحیح: علی­اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-    گروه نویسندگان. (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی. تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی‌ مجلس شورای اسلامی.
-    مجد (واحد پژوهش). (۱۳۷۸). قانون اساسی جمهوری اسلامی ‌ایران. ت‍ه‍ران‌: م‍ج‍م‍ع‌ ع‍ل‍می‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ م‍ج‍د.
-    مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (بی­تا). بحارالانوار. بی­جا: دار احیاء التراث العربی.
-    مدنی، سید جلال. (1389). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ‌ایران. تهران: پایدار.
-      مولوی، محمد. (1395). «اصـول و مبـانی اخـلاقی سیاسـت در دیـدگاه امـام علی(ع)». پژوهـشنامه نهج­البلاغه. شماره 14: 18-1.
-      Lombroso, C. (1876). L'Uomo Delinquente, Mila.