نگاهی سبک‌شناسانه به خطبة «متّقین»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

چکیده

خطبة «متّقین» از خطابه­های وزین و رزین امیر سخنوران، امام علی(ع) است. گزاره­های این خطبه، تصویری هنری از پارسایان و توصیف دقیق آنان است؛ تجسیم حالات معنوی اهل تقوا در شب و روز، ترسیم نگاه رفتاری آن­ها به بهشت و جهنم، علم و حلم تقواپیشگان، بصیرت در دین، تعامل با گروه­های مختلف مردم، آرزوها و سیرة فردی و اجتماعی پرهیزگاران از ویژگی­های تبلور یافته در این خطبه است. در جستار حاضر با نگاه درون‌متنی و در جهت بررسی سبکی این خطبه، از رهگذر واکاوی افقی متن، سه سطح فکری، زبانی و ادبی اثر مورد تحلیل و بررسیِ سبک­شناسانه قرار گرفت و این نتیجه به دست آمد که از جمله ویژگی­های سبکی این متن دینی می­توان به مواردی مانند، توجّه به جملات کوتاه، کاربرد سجع، جناس، تکرار واکه­ها، استفاده از آرایه­هایی مانند مراعات نظیر، طباق و بینامتنی با قرآن کریم اشاره داشت. باید اذعان کرد که تمامی سبک­ها و فرایندهای زبانی به‌کار گرفته شده در سطوح زبانی و ادبی با سطح فکری صاحب سخن تناسب، هماهنگی و همسویی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Stylistics approach to Mottaghin Sermon

نویسندگان [English]

  • abbas eghbaly 1
  • mahvash hassanpour 2
چکیده [English]

Mottaghin sermon is one of the great sermons preached by the master of eloquence, Imam Ali (peace be upon him). The theme of the sermon includes the artistic portrayal of pious people through their precise description. visualizing the spiritual status of devout people at day and night, illustrating their behavioral views to heaven and hell, their knowledge and patience, their insight in religion, their interactions with various groups, their dreams, their personal and social life styles and are among features best manifested in this sermon. By taking intratextuality approach in a way to identify the stylistic features, the present study investigates Mottaghin Sermon at three mental, linguistic and literary levels. It was found that some of the stylistic features such as the concise statements, application of rhyme, pun, vowel repetitions and using some literary figures like congeries, contrasts and intratextuality with Glorious Quran are prominently noticeable in this religious text. It was also found that all the styles and linguistic techniques applied in this genre at mental and linguistic levels are compatible with the intellectual level of the preacher.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali
  • stylistic
  • sermon
  • mottaghin
  • Convince the recipient
-      قرآن کریم.
-      نهج­البلاغه. (1385). ترجمه محمد دشتی، قم: عطرآگین، چ 1.
-      باقری، مهری. (1378). مقدمات زبان­شناسی. تهران: قطره.
-      بلیث، هنریش. (1999). البلاغة والأسلوبیة. ترجمه: محمدالعمری، بیروت: مکتبة افریقیا الشرق.
-      بن ذریل، عدنان. (2000). النص و الأسلوبیة بین النظریة و التطبیق. دمشق: اتّحاد کتّاب العرب.
-      تجلیل، جلیل. (1367). جناس در پهنه ادب پارسی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
-      تفتازانی، سعدالدین. (1388). مختصرالمعانی، قم: دارالفکر.
-      خاقانی، محمّد. (1390). جلوه­های بلاغت درنهج البلاغه. تهران: انتشارات بنیاد نهج­البلاغه، چاپ 2.
-      خاقانی، محمّد. (1390). «بررسی سبک­شناختی فرمان حکومتی امام علی(ع) به مالک اشتر»، فصلنامه قیّم. شماره 3: 129 تا 148.
-      داد، سیما. (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید. چاپ دوم.
-      زمانی جعفری، کریم. (1367). درآمدی بر صنایع ادبی در کلام امام علی(ع). تهران: انتشارات اطلاعات.
-      سعدالله، محمدسالم. (2007). مملکة النص. ط 1، بیروت: دارالکتاب العالمی.
-      شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1383). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
-      شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1379). شاعر آیینه‌ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل). تهران: آگاه. چاپ چهارم.
-      شمیسا، سیروس. (1386). نگاه تازه به بدیع، تهران: میترا.
-      ----------. (1378). کلیات سبک شناسی، تهران: فردوس، چاپ پنجم.
-      صفوی، کوروش (1390). درآمدی بر معنی شناسی. تهران: سوره مهر.
-      صیادی­نژاد، روح­الله (1393). «زیباشناسی نحو یا نحو زیباشناسی»، مجله لسان المبین. سال 5، ش 15. صص 24 تا 44.
-      عباس، احسان. (1998). خصائص الحروف العربیه و معانیها. دمشق: اتّحاد الکتاب العرب.
-      عبدالغنی المصری، محمّد و الباکر البزازی، مجد محمّد. (2002).تحلیل النص الأدبی بین النظریة و التطبیق. عمان: مؤسسة الوراق للنشر.
-      عبدالمطلب، محمّد. (1983). «التکرار النمطی فی قصیدة المدیح عند حافظ. دراسة اسلوبیة». مجلة فصول. الهیئة المصریة العامة للکتاب. الرقم 2.
-      فتوحی، محمود. (1391). سبک­شناسی نظریه­ها، رویکردها و کاربردها. تهران: سخن.
-      فرج، حسام احمد. (2007). نظریة علم النص. قاهرة: مکتبة الآداب. ط 1.
-      محمّد قاسمی، حمید. (1387). جلوه­هایی از هنر تصویر آفرینی در نهج­البلاغه. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
-      قائمی، مرتضی و صاعد انور، فائزه. (1394). «تحلیل سبک­شناختی نحوی - بلاغی ساخت­های همپایه در خطبة صد و یازده نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامۀ نهج البلاغه. دوره 3، شماره 11: 17 تا 33.
-      قزوینی، خطیب. (1971). الإیضاح فی علوم القرآن. شرح و تعلیق: محمّدعبدالمنعم خفاجی. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
-      قویمی، مهوش. (1383). آوا و القا. رهیافتی به شعر اخوان ثالث. تهران: هرمس.
-      المسدی، عبدالسلام. (1982). الأسلوبیة و الأسلوب. بیروت: الدار العربیة للکتّاب. ط 2.
-      نظری، علیرضا. (1392). «کاربرد ادات ربطی در انسجام بخشی به خطبه­های نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامۀ نهج­البلاغه. دوره 1. شماره 3: 34 تا 54.
نظری، علی؛ خسروی، کبری و ابراهیمی، زهرا. (1393). «سبک­شناسی خطبه اشباح نهج البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه. دوره 2، شماره 8: 21 تا 45.