بررسی و تبیین گونه‌های انعکاس حدیث نبوی(ص) در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد

2 کارشناس ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد

چکیده

نهج‌البلاغه از مهم‌ترین متون دینی و روایی در اسلام است. آفریننده این اثر فراوان از قرآن و سخنان پیامبر (ص) متأثر بوده است، از این روی نهج‌البلاغه امام علی(ع) از سویی تجلّی بخش آیات قرآن است و از‌ سویی ‌دیگر انعکاس‌دهندۀ سخنان پیامبر(ص). هدف از پژوهش حاضر بررسی گونه‌های انعکاس سنت و سخنان پیامبر(ص) در نهج‌البلاغه و تبیین تأثیرپذیری امام علی(ع) از ایشان است. از آنجا که در این زمینه خلأ پژوهشی مستقل و جامع وجود داشت، تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافت. جهت دست‌یابی به هدف پژوهش خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه، جستجو گردیدند، یافته‌ها حکایت از آن دارد که انعکاس حدیث نبوی(ص) به سه گونۀ تلمیح، تضمین مبهم و تضمین مصرّح است. از نظر محتوا موضوعات اعتقادی، اخلاقی و فقهی را در بردارند، مع‌ذلک غالباً در حوزۀ عقاید و اخلاق متمرکز هستند، در این بین در تضمین مصرّح فراوان از مسئله خلافت پس از پیامبر(ص) سخن به میان آمده است. هم‌چنین تمام گونه‌های احادیث نبوی(ص) در جوامع روایی فریقین - هر دو یا یکی از آن‌ها - مصدریابی گردیدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Surveying and Clarifying types of the Prophetical Hadith’s reflection in Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • rasoul mohammadjafari 1
  • maryam rostami 2
چکیده [English]

One of the main narrative religious texts in Islam is the book of Nahj al-Balagha. The author of this book has been influenced by the Quran and the Holy Prophet (P.B.U.H). Containing the Imam Ali's words, it therefore manifests On the one hand the Quranic sings On the other hand Prophet's (P.B.U.H) narrations. The present study aims to investigate the reflective types of the Prophetic traditions in Nahj al-Balaghaand clarifying how the influence of the Holy Prophet on Imam Ali (P.B.U.TH) is portrayed in it. This article is organized in the descriptive and analytical method in order to fill the lack of a comprehensive and independent research on the topic. To gain the result, sermons, letters and philosophies of Nahj al-Balagha have been reviewed. The findings show that the way of presenting the prophetic traditions is in three methods: allusiveness, ambiguous and explicit inclusion. As for the contents, they contain beliefs, morals and jurisprudences, most of which are based on morals and beliefs. In this regard, explicit inclusion is mostly about the issue of succession after the prophet (P.B.U.H). Moreover, all types of Prophetic traditions have been dated and found in both Shi'i and Sunni hadith collections, or at least in one of them.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagha
  • Prophetic Tradition
  • Allusiveness
  • Ambiguous Inclusion
  • Explicit Inclusion
-         قرآن کریم.
-         نهج­البلاغه. (1414). ترجمه سید جعفر شهیدی. چ چهاردهم. تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
-         أبوداود سجستانی، سلیمان بن الأشعث. (1410). سنن ابی‌داود. تحقیق: سعید محمد اللحام. چ اول. بیروت: دارالفکر.
-         ابن‌اثیر، ضیاءالدین. (1282). المثل السائر فی أدب الکاتب و الشاعر. تصحیح: محمد الصباغ. مصر: چاپخانه بولاق.
-         ابن ‌تیمیة، أحمدبن­عبدالحلیم بن عبدالسلام. (1408). الفتاوى الکبرى. تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، مصطفى عبدالقادر عطا. چ اول. لبنان: دار الکتب العلمیة.
-         ابن‌حبان، عبدالله (أبی‌الشیخ الأصبهانی). (1402). الأمثال فی الحدیث النبوی. چ اول. تحقیق: عبدالعلی عبدالحمید. تحت إشراف مختار أحمد الندوى، سلسلة مطبوعات الدار السلفیة رقم 43.
-         ابن‌حنبل، أحمد. (بی‌تا). مسند أحمد. بیروت: دار صادر.
-         ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن‌على. (1404). تحف‌العقول. چ دوم. قم: جامعه مدرسین‏.
-         ابن‌عساکر. (1415). تاریخ مدینة دمشق. لبنان: دارالفکر.
-         ابن‌فارس، أحمدبن­فارس. (1404‏)‏. معجم المقاییس اللغة. تحقیق: عبدالسلام محمد هارون. قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.‏
-         ابن‌منظور، محمد‌بن‌مکرم. ‏(1414). لسان‌العرب‏. بیروت: دار‌الفکر ـ دار صادر.
-         بخاری، محمد بن إسماعیل. (1401). صحیح البخاری. بیروت: دارالفکر.
-         ------------------------. (1406). الأدب المفرد. بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
-         برقى، احمد بن محمد بن خالد. (1371). المحاسن. تصحیح: محدث جلال‌الدین‏، قم‏: دارالکتب الإسلامیة.
-         ترمذی، محمد. (1403). سنن الترمذی. تحقیق و تصحیح: عبدالرحمن محمد عثمان. بیروت: دارالفکر.
-         تفتازانی، مسعودبن‌عمر. (1407). المطوّل فی شرح تلخیص المفتاح. قم: چاپ افست.
-         ثعالبی، ابوزید عبدالرحمن بن‌محمد بن‌مخلوف. (1418). جواهر الحسان فی تفسیر القرآن (تفسیر الثعالبی). تحقیق: عبدالفتاح أبو‌سنة، علی محمد معوض، عادل أحمد عبدالموجود. چ اول. بیروت: دارإحیاء التراث العربی مؤسسة التاریخ العربی.
-         جرجانی، علی بن محمد. (1405). کتاب التعریفات. بیروت: چاپ ابراهیم ابیاری.
-         جوادی آملی، عبدالله. (1388). شمیم ولایتْ. تحقیق: سیدمحمود صادقی، قم: اسراء. «الف».
-         ------------------. (1388). قرآن در کلام امام‏ علی(ع). تحقیق: سعید بندعلی، قم: اسراء. «ب».
-         حاکم نیشابوری، محمد‌بن‌عبدالله. (بی‌تا). المستدرک علی الصحیحین. تحقیق: یوسف عبدالرحمن المرعشلی. بیروت: دارالمعرفة.
-         حسکانی، عبیدالله‌بن‌عبدالله. (1411‏)‏. شواهد التنزیل. تحقیق: محمدباقر محمودى. تهران‏: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیه‏.
-         حلبی، علی‌اصغر. (1385). تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی. تهران: انتشارات اساطیر.
-         خطیب بغدادی، أحمد بن‌علی بن‌ثابت. (1417). تاریخ بغداد. تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیة.
-         خویی، سیدابوالقاسم. (1392). بیان در علوم و مسائل کلی قرآن. ترجمه: محمدصادق نجمی، هاشم هاشم‌زاده هریسی. چ چهارم. تهران: سازمان اوقاف و امور خیریه.
-         دارقطنی، ابوالحسن علی­بن‌عمر بن‌أحمد (1417). سنن الدارقطنی. تعلیق و تخریج: مجدی‌بن‌منصور سید‌الشوری. بیروت: دارالکتب العلمیة.
-         ذهبی، شمس‌الدین. (1413). سیر أعلام النبلاء.تحقیق: شعیب الأرنؤوط، علی أبو‌زید. بیروت: مؤسسة الرسالة.
-         رادویانی، محمدبن‌عمر. (1362). ترجمان البلاغه. تهران: چاپ افست.
-         سیدرضی، محمد‌بن‌حسین. (1380). المجازات النبویة. چ اول. قم: دارالحدیث‏.
-         شوکانی، محمدعلی. (1973). نیل الأوطار. بیروت: دارالجیل.
-         صدوق، محمد بن‌علی بن‌بابویه. (1362). الخصال. تحقیق: على‌اکبر غفارى. قم: جامعه مدرسین‏.
-         ---------------------------. (1378). عیون أخبار الرضا(ع). چ اول. تهران: نشر جهان‏.
-         ---------------------------. (1395). کمال­الدین و تمام النعمة. تحقیق: على‌اکبر غفارى. تهران: اسلامیه‏.
-         ---------------------------. (1404). من لا یحضره الفقیه. چ دوم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
-         ---------------------------. (1406). ثواب‌الأعمال و عقاب‌الأعمال. چ دوم. قم: دارالشریف الرضی.
-         صفار، محمد‌بن‌حسن. (1404). بصائر‌الدرجات فی‌فضائل آل‌محمّد(ص). چ دوم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
-         طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد. (1415). المعجم الأوسط. تحقیق: قسم التحقیق بدار الحرمین. بی‌جا: دار الحرمین.
-         طوسی، محمد‌بن‌حسن. (1414). الأمالی. تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة - مؤسسة البعثة. چ اول. قم: دارالثقافة.
-         علوى یمنى، یحیى بن‌حمزه. (1423). الطراز لأسرار البلاغة وعلوم حقائق الإعجاز. تحقیق: عبدالحمید هنداوى. بیروت: المکتبة العصریة.
-         قزوینی، محمد بن‌یزید. (بی‌تا). سنن ابن ماجة. تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی. بیروت: دارالفکر.
-         کلینى، محمد‌بن‌یعقوب. (1407). الکافی (ط - الإسلامیة). چ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
-         کوفى، فرات‌بن‌ابراهیم. (1410). ‏تفسیر فرات الکوفی. تحقیق: محمد کاظم. تهران: مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی‏.
-         کاشفی سبزواری، حسین‌بن‌علی. (1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار. تهران: شرکت نشر مرکز.
-         کراجکی، أبو‌الفتح. (1369). کنزالفوائد. چ دوم. قم: مکتبة المصطفوی.
-         متقی الهندی. (1409). کنز العمال. ضبط و تفسیر: بکری حیانی. تصحیح و فهرسة: صفوة السقا. بیروت: مؤسسة الرسالة.
-         محمدی اشتهاردی، محمد. (1381). آیات قرآن و گفتار پیامبر(ص) در نهج‌البلاغه. چ چهارم. تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
-         مسلم، مسلم‌بن حجاج القشیری. (بی‌تا). صحیح مسلم. بیروت: دارالفکر.
-         مطهری، مرتضی. (بی‌تا). مجموعه آثار. مجلدات، تهران: صدرا.
-         مفید، محمد‌بن‌محمد. (1413 الف). الإختصاص. قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
-         مفید، محمد‌بن‌محمد. (1413 ب). الأمالی. چ اول. قم: کنگره شیخ مفید.
-      شریعتی­نیاسر، حامد و معارف، مجید. (1395). «اصول و روش‌های تفسیر قرآن در نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج­البلاغه. دوره 4، شماره 13. بهار 1395، 1-24.
-         نصیری، علی. (1379). تجلی قرآن در نهج­البلاغه، مجله بینات. شماره 28. 191- 203.
-         گنجی، نرگس و اشراقی، فاطمه. (1392). «تضمین و گونه‌های آن در چکامه‌های صفی­الدین حلی». فصلنامۀ ادبعربی، شماره 1، سال 5، 171-192.