بررسی تأثیر مباحث سیاسی نهج‌البلاغه در اخلاق ناصری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز

چکیده

دقت و تأمل در مباحث سیاسی مطرح شده در اخلاق ناصری نشان می‌دهد که خواجه‌نصیر در بیان اصول سیاسی در موارد متعدد، متأثر از نهج‌البلاغه بوده است. این مقاله بر آن است که با درک درست و متقَن مباحث سیاسی مطرح شده در اخلاق ناصری، نشان دهد که خواجه‌نصیر در تبیین مسائل سیاسی، تحت تأثیر اندیشه‌های امام علی(ع) در زمینة سیاست و حکومت، واقع شده است. نیاز جامعة اسلامی به امام و ضرورت وجود امام در رأس حکومت، از مسائل اساسی تفکّر سیاسی شیعی است که به نحو مستوفی در نهج‌البلاغه بدان پرداخته شده است. خواجه‌نصیر نیز با تأثیرپذیری از آراء و اندیشه‌های امام علی(ع) بدین مسئله توجه کرده است. اصلِ عدالت و رعایت آن از سوی رهبر جامعه و کارگزارانش، نقش عدالت در استواری و دوام حکومت، پیوند اجتناب‌ناپذیر سیاست با اخلاق، و عدم جدایی میان سیاست و دین، دیگر مباحث قابل اعتنا هستند که می‌توان اثرپذیری اخلاق ناصری از نهج‌البلاغه را در این عرصه‌ها ملاحظه کرد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effect of the Nahj al-Balaghe’s Political debates on Akhlag-e-Naseri

نویسندگان [English]

  • Sakineh Rasmi 1
  • Majid Vahedpour 2
چکیده [English]

Besides all different modes of content and methods in Nahj al-Balagha, its Tahmidies are considered as valuable and effective works in didactic and religious literature and intellectuals. Imam Ali (peace be upon Him) has noted brilliant thought concepts that have always been the object of scholars and orators. This kind of approach has been investigated by poets of ancient Persian literature, especially spiritual poets and they; therefore, bring up famous and permanent manifestations and other characters attributed for this literature. Thereby, this descriptive-analytical research, by choosing fifteen outstanding contents of these Tahmidies in Nahj al-Balagha and ancient Persian poems, which on the basis of this paper have many similarities, is aimed to investigate and analyze them by a comparative method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagha
  • Akhlag-e-Naseri
  • pontificate
  • politics
  • justice
  • Religion and Ethics
-         قرآن کریم.
-         نهج‌البلاغه. (1379). ترجمة محمد دشتی. قم: انتشارات طلیعة نور.
-         اخوان­کاظمی، بهرام. (1379). «تئوری‌های عدالت در فلسفة سیاسی خواجه­نصیرالدین طوسی». مجله علوم سیاسی. سال دوّم، شمارة هشتم، 277-250.
-         ارسطو. (1371). سیاست. ترجمة حمید عنایت. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
-         افلاطون. (1374). جمهور. ترجمة فؤاد روحانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-         اوکانر، دی جی. (1377). ارسطو.ترجمة خشایار دیهیمی. تهران: نشر کوچک.
-         باستانی‌پاریزی، محمدابراهیم. (1364). آسیای هفت سنگ. تهران: دنیای کتاب.
-         حسینی، سیدفضل‌الله و میناگر، غلامرضا. (1389). آشنایی با فیلسوفان مسلمان: خواجه‌نصیرالدین طوسی. کانون اندیشة جوان.
-         حقیقت، سیدصادق. (1383). «گونه‌شناسی ارتباط دین و سیاست در اندیشة سیاسی شیعه». نامة مفید. شمارة 44، 33-24.
-         خراسانی، رضا. (1382). «پیوند اخلاق و سیاست در اندیشة خواجه نصیرالدین طوسی». مجله علوم سیاسی. شمارة 23، 88-73.
-         خواجه‌نصیرالدین طوسی. (1356). اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: انتشارات خوارزمی.
-         ----------------. (1413). قواعد العقاید. بیروت: دارالصفوه.
-         خوانساری، محمد. (1385). «سیاست در اخلاق ناصری». خردنامة صدرا. شمارة 43، 13-10.
-         درخشه، جلال. (1386). «عدالت از دیدگاه امام علی(ع)». دانش سیاسی. شمارة 5، 38-5.
-         دوفوشه‌کور، ‌شارل‌هانری. (1377). اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سده سوم تا سده هفتم هجری. ترجمه محمدعلی امیر معزی و عبدالمحمد روح‌بخشان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-         رجایی، فرهنگ. (1368). «سیاست چیست و چگونه تعریف می شود». نشریة سیاست خارجی. شمارة 10، 20-1.
-         رجایی، فرهنگ. (1371). «فلسفة سیاست». نشریة اطلاعات سیاسی- اقتصادی. شمارة 61 و 62، 10-4.
-         سید قطب. (1379). عدالت اجتماعی در اسلام. ترجمة محمدعلی گرامی و سیدهادی خسروشاهی. تهران: انتشارات سوره.
-         صدوق. (1397). علل الشرایع. ج 1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-         طباطبایی، سیدجواد. (1374). درآمدی بر اندیشه‌های سیاسی در ایران. تهران: انتشارات کویر، 1374.
-         طباطبایی، سیدمحمدحسین. (بی‌تا). شیعه در اسلام. قم: مرکز دارالتبلیغ.
-         عالم، عبدالرحمن. (1386). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.
-         عمید زنجانی، عباسعلی. (1388). مبانی اندیشة سیاسی اسلام. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
-         مادلونگ، ویلفرد. (1386). «اخلاق ناصری و نسبت آن با فلسفه تشیع و تصوف». ترجمة پرویز سلمانی. نشریة فرهنگ. شمارة 61 و 62، 376-351.
-         مطهری، مرتضی. (1368). امامت و رهبری. قم: انتشارات صدرا.
-         -----------. (1361). سیری در نهج‌البلاغه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-         -----------. (1384). عدل الهی. قم: صدرا.
-         معارف، مجید و پروین، جلیل. (1391). «مفهوم امامت در قرآن با تأکید بر بررسی تطبیقی مراتب امامت و نسبت آن با نبوّت در اهمّ تفاسیر اشاعره و شیعة امامیّه». پژوهش‌نامة قرآن و حدیث. شمارة 10، 58-29.
-         ملکی، یدالله. (1389). «عدالت‌خواهی از نظر قرآن و نهج‌البلاغه». نشریه حافظ. شمارة 72، 62-57.
-         منتظری، بهرام. (1386). «پیوستگی دین و سیاست در اندیشة سیاسی خواجه نصیرالدین طوسی». نشریة فرهنگ. شمارة 62- 61، 454-405.
-         مولانا، سیدحمید. (1380). «امام علی(ع) و ابعاد عدالت اجتماعی». کتاب نقد. شمارة 18، 225-194.
-         یوسفی، حیات‌الله. (1389). ساختار حکومت در اسلام. تهران: کانون اندیشة جوان.