گونه‌های نزاهت در نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

چکیده

نهج­البلاغه که برگزیده­ای از سخنان گرانسنگ حضرت علی(ع) است، ضمن اینکه پس از قرآن کریم از جمله آموزه­های نافذی است که در سازندگی و تربیت اخلاقی بشر نقش تعیین­کننده­ای دارد، با تعابیری زیبا و مفاهیمی ژرف، سخن­سنجان را شیفته­ی خویش ساخته است. نـزاهت و عفتِ کلام گنجانده در مــتن نهج­البلاغه، یکی از آن موارد است؛ امام(ع)که دارای اسلوبی تربیتی و اخلاقی است و انسان­ها را به تزکیه و تهذیب نفس سفارش می­کند با پرده پوشی از برخی مفاهیم زشت و ناروا، کلامش را از آوردن این­گونه واژگان و تعابیر، دور ساخته و با حساسیت ویژه در گزینش آن­ها، از کاربست واژگان رکیک و ناشایست پرهیز نموده و از این رهگذر، جذابیت و عمق­بخشی به معانی و تاثیرگذاری کلامش را دو چندان کرده است. در پرتو این مسأله، مقاله­ی حاضر می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی از گونه­های مختلف نزاهت کلام حضرت علی(ع) پرده بردارد و آن را مورد بـررسی و تحلیل قرار دهـد. با بررسی نمـونه­های مختلف نزاهت­های به کار رفته، چنین استنباط می­شود که برای صاحب سخن هم چه گفتن مهم بوده است و هم چگونه گفتن؛ لذا با کاربست شیوه­های مختلف بیانی از مفاهیمی نازیبا و ناشایست با تعابیری مناسب و عفیف سخن رانده است به گونه­ای که آن تعابیر با حفظ آبروی اشخاص و عدم پرده­دری همسویی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Various types of purity in Nahj-al-Balaghe

نویسندگان [English]

  • ali najafi Ayooki 1
  • masoumeh hoseinpour 2
  • sedigheh jafarnezhad 2
چکیده [English]

Nahj-al-Balaghe is a collection of precious speech made by the master of speech, Hazrat Ali(AS) and After holy Quran is among the influential trainings playing determining role in building and nurturing moral aspect of humanity, because Imam Ali is the infinite sea of divine wisdoms and his elegant application of words entailing deep meanings and trainings has fascinated many avid rhetoric fans.But the issue that has intensified its attraction is the verbal purity leading his speech to reach the peak of rhetoric. In other words, by avoiding using offensive and indecent words and by applying certain ethical and nurturing method, Imam tries to invite people to refinement and purification.His great sensitivity to selection of words and phrases hasled him to avoid applying incorrect and inappropriate words and in this way the profundity and effectiveness of his speech have been doubled.
The present study aimed at revealing and analyzing various type of purity noticed in speech of Imam Ali (AS). It has been found that Imam has applied various speech techniques to euphemizeindecent and unpleasant words with the most refined and pure substitutions in a way to keep the reputation of people and to avoid divulgence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • purity
  • purityin Word
  • nahj-al-balaghe
  • Imam Ali
قرآن کریم.
- نهج البلاغه (1386)، ترجمه محمد دشتی، قم: انتشارات الهادی.
- دیوان الإمام علی­بن­أبی­طالب علیه­السلام (1409 هـ)، الطبعة الاولی، قدّم له عبدالعزیز الکرم، بیروت: المکتبة الشعبیة.
- ابن­ابی­الاصبع، عبدالعظیم بن عبد­الواحد (1383 ق)، تحریر التحبیر فی صناعة الشعر و النثر، القاهره: لجنة إحیاء التراث الاسلامی.
- -------- (1963)، بدیع القرآن، تقدیم: محمد حنفی شرف، مصر: دارنهضة.
- -------- (1368)، بدیع القرآن، محقق: علی میرلوحی، مشهد مقـدس: آستان قدس رضوی بنیاد پـژوهش­های اسلامی.
- ابن­ابی­الحدید، محمدبن­حسین (1959 م)، شرح نهج­البلاغه، الطبعه الاولی، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ابن­اثیر، ضیاء­الدین (1282)، المثل السائر فی ادب الکاتب و الشاعر، تعلیق احمد حوفی و بدوی بطانه، قاهره: دار نهضة.
- ابن حجه الحموی، تقی­الدین­بن­علی (1378)، خزانة الادب و غایه الارب، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن­قرقماس، ناصرالدین­محمد (1971 م)، زهر الربیع فی شواهد البدیع، التحقیق: مهدی اُسعد عرار، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن­منظور، محمدبن­مکرم (1405)، لسان العرب، قم: ادب الخوره.
- ابن­میثم، کمال­الدین ­میثم­بن­علی­بن­میثم­بحرانی (1420 ه.ق)، شرح نهج­البلاغه، بیروت: دارالثقلین.
- ابن­قتیبه، عبدالله (1393)، تأویل مشکل القرآن، تحقیق سید احمد صقر، قاهره: دارالتراث.
- ازهری، محمدبن­احمد (2001 م)، تهذیب اللغة، الطبعة الاولی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- تفتازانی، سعدالدین (1416)، مختصر المعانی، قم: موسسة دارالفکر.
- جرجانی، عبدالقاهر (1366)، اسرارالبلاغه، ترجمه جلیل تجلیل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- -------- (2004)، دلائل الاعجاز، قرأه و علقه: محمود محمد، قاهره: المکتبة الخانجی.
- الزبیدی، محمدمرتضی (1385ق)، تاج العروس فی شرح القاموس، بیروت: دارالهدایه.
- حسین، عبدالقادر (1405 م)، القرآن و الصورة البیانیّة، بیروت: عالم الکتب.
- حسینی، سیدجعفر سیدباقر( 1429)، اسالیب البدیع فی القرآن، قم: موسسه بوستان.
- خاقانی، محمد (1371)، جلوه­های بلاغت در نهج­البلاغه، بی­جا: بنیاد نهج البلاغه.
- داد، سیما (1385)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
- زرکشی، بدرالدین محمد (1408)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالفکر.
- سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر (1425)، الاتقان فی علوم القرآن، التحقیق: محمد سالم هشام، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- طبری، محمد بن جریر (2009 م)، جامع البیان عن تاویل آیه القرآن، 15 مجلد، بیروت: دارالفکر.
- عبدالمقصود، عبدالفتاح (1360)، علی بن ابی طالب علیه السلام، ترجمه سیدمحمود طالقانی و سید محمدمهدی جعفری، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- قزوینی، خطیب (2009)، الإیضاح فی علوم البلاغه، تحقیق: محمد فاضلی، بیروت: المکتبة العصریة.
- کزازی، میرجلال­الدین (1381)، زیبا شناسی سخن پارسی، ( بیان ) تهران: نشر مرکز کتاب ماد.
- نجفقلی میرزا، آقا سالار (1355)، دره نجفی، با تصحیح و تعلیقات حسین آهی،تهران: بی­نا.
- نویری، احمدبن عبد­الوهاب (1364)، نهایه الارب فی فنون الادب، مترجم: محمود مهدوی­دامغانی، تهران: امیرکبیر.
- یاسوف، احمد ( 1427)، دراسات فینه فی القرآن الکریم، سوریه: دار المکتب.