شناخت‌شناسی علم علوی در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا

چکیده

مطالعات شناخت‌شناسی به‌عنوان علم مستقل چندان قدمتی ندارد. امّا به‌خاطر اهمیّت فوق‌العاده و کاربرد آن در بیشتر رشته‌ها، همواره از اولویّت‌های پژوهشی به شمار می­رود. این مطالعات با توجه به نوع و موضوع مطالعه (ماهیّت علم یا متعلّق آن) به دو شاخه‌ی شناخت‌شناسی عام و شناخت‌شناسی خاص تقسیم می‌گردد. البته پژوهش در این زمینه بدون در نظر گرفتن منابع وحی و صاحبان آن، قطعاً پژوهشی ابتر خواهد بود. از میان این منابع نهج‌البلاغه و صاحب آن امام علی(ع) بعد از قـرآن کریم و رسول اکرم(ص) بالاترین جایگاه را در این زمینه دارد. لذا در این مقاله سعی شده است؛ براساس شناخت‌شناسی خاص، علـم علوی در نهـج‌البلاغه مـورد بررسی قرار گیرد. نتیجه این پـژوهش که بر اساس روش توصیفی- تحلیلـی بر مبنـای تعقلی- منطقـی انجـام گرفت؛ نشان می‌دهد که علم علوی دارای هشت ویژگی عمده است: 1- وحی‌گرایی 2- شهودگرایی 3- حقیـقت‌گرایی 4- باطـن‌گرایی 5- وحـدت‌گـرایی 6- فـزون‌گـرایی 7- شمول‌گرایی 8- خاص‌گرایی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The epistemology of Alavi science relying on Nahj-al-Balaghe

نویسنده [English]

  • mohamad ahi
چکیده [English]

Epistemology studies as independent science is not very old.Due to span and application it in all fields always is from the research priorities. Depending on the type and subject of study (essence of science or belonging it) cleave into two branches of general epistemology and special epistemology. However, research in this arearegardless of the sources of revelation and owners it certainly would be a incomplete research. of these among Nahj-al-Balaghe and owners it Ali (AS) after the holy Quran and the Prophet (peace be upon him and his family) hasthe highest position in this field.Therefore,in this paperis triedaccording to special epistemologyAlavi Science in Nahj-al-Balaghe is study.Based on this researchScience Alavi has eight feature: 1-Revelation orientation 2- Intuitionism 3- Verism 4-Inwardness 5-Unitarianism 6-Furthermore orientation 7- Inclusivism 8- Particularism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • nahj-al-balaghe
  • Alavi Science
  • general epistemology and special epistemology
-      قرآن کریم.
-      نهج­البلاغه (1384)، ترجمه‌ی محمّد دشتی. قم: مؤسّسه‌ی فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع).
-      ابن­ابی­الحدید، عبدالحمید هبه‌ی الله (1404)، شرح نهج‌البلاغه، قم: مکتبت آیات‌الله‌المرعشی‌النجفیه.
-      ابن بابویه، محمدبن‌علی (1377)، الخصال، ترجمه: محمدباقر کمره‌ای، تهران: انتشارات کتابچی.
-      ابن­بابویه، محمدبن‌علی (بی‌تا)، اسرار التوحید، ترجمه التوحید الصدوق، ترجمه: محمد اردکانی، تهران: انتشارات علمیه اسلامی.
-      ابن­شاذان، محمدبن­احمد (1407)، مائه‌ی منقبت من مناقب امیرالمؤمنین و الائمه‌ی، قم: مدرسه الامام المهدی(عج).
-      اقبال، ابراهیم (1392)، علم غیب و علم علی (علیه السلام) در نهج‌البلاغه، فصل‌نامه النهج، شماره 39.
-      بابایی، پرویز (1386)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه، چاپ دوم. تهران: نگاه.
-      بحرانی،‌هاشم (1416)، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات بنیاد بعثت.
-      بختیاری شهلا، تقوی هدیه (1393)، معناشناسی واژه «علم» در معلقات سبع و قرآن کریم از منظر روابط معنایی، پژوهش‌های علم و دین، سال پنجم، شماره 9.
-      بروجردی، حسین (1386)، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع احادیث الشیعه)، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
-      پاپکین، ریچارد و استرول، آوروم (2536)، کلیات فلسفه، مترجم: مجتبوی، جلال‌الدین، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-      حجت کوه کمره‌ای، حسن (1397)، ولایت و علم امام(ع)، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-      -جوادی‌آملی، عبدالله (1387)، تفسیر موضوعی قران کریم «معرفتشناسی در قرآن» ج 13، قم: مرکز انتشارات اسراء.
-      جوادی‌آملی، عبدالله (1388)، تفسیر موضوعی قرآن کریم «صورت و سیرت انسان در قرآن» ج 14، قم: انتشارات اسراء.
-      جوادی‌آملی، عبدالله (1390)، تسنیم (تفسیر قرآن کریم) ج 25، قم: مرکز انتشارات اسراء.
-      جوادی‌آملی، عبدالله (1390)، ادب فنای مقربان ج4، قم: انتشارات اسراء.
-      حسن­زاده­آملی، حسن (1381)، شرح فص حکمه‌ی عصمتیه‌ی فاطمیه‌ی، قم: انتشارات طوبی.
-      خرازی، علی­نقی و دولتی، رمضان (1375)، راهنمای روانشناسی شناختی و علم شناخت، تهران: نشرنی.
-      دهخدا، علی اکبر (1377)، لغتنامه دهخدا، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-      راسل، برتراند (1351)، جهانبینی علمی، مترجم: منصور، حسن، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-      رحمتیان، روح‌الله، سنجانی، زینب (1380)، اسلام و علم محوری غرب، جامعه شناسی معرفت، پاییز، دوره5، شماره 3.
-      رحیمیان، سعید (1383)، مبانی عرفان نظری، تهران: سمت.
-      زندیه، مهدی (1379)، شرح نهایه‌ی الحکمه‌ی (اثر سیدمحمدحسین طباطبایی)، قم: انتشارات طاووس بهشت.
-      سبحانی، جعفر (1358)، معاد انسان و جهان، تهران: انتشارات صدرا.
-      شریف لاهیجی، محمدبن­علی (1373)، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: نشر داد.
-      طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی‌همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-      طبرسی، علی‌بن‌حسن (1374)، مشکاة الانوار، ترجمه: عزیز الله عطاردی قوچانی، تهران: انتشارات عطارد.
-      عارفی، عباس (1388)، مطابقت صور ذهنی با خارج (پژوهشی درباره‌ی رئالیسم معرفت‌شناختی و ارزش شناخت)، تهران: سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-      عبدالعظیم، علی (1363)، فلسفه شناخت در قرآن کریم، مترجم: سجادی، محمدصادق، تهران: انتشارات بنیاد قرآن.
-      عروسی الحویزی، عبدعلی ابن­جمعه (1415)، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان.
-      فروغی، محمدعلی (1388)، سیر حکمت در اروپا، تهران: زوّار.
-      فیض کاشانی، محمدمحسن‌بن‌شاه‌مرتضی (1315)، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات الصدر.
-      -فیض کاشانی، محمدمحسن‌بن‌شاه‌مرتضی (1406)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین علی(ع).
-      قادری، حاتم (1388)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: سمت.
-      قراملکی، احدفرامرز (1389)، منطق، تهران:دانشگاه پیام نور.
-      قرشی، علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه‌.
-      قمی، علی­بن­ابراهیم (1367)، ترجمه تفسیر قمی، قم: انتشارات دارالکتاب.
-      کاپلستون،چارلز (1386)، تاریخ فلسفه، جلد3 و 6، مترجم: سعادت، اسماعیل؛ بزرگمهر، منوچهر، تهران: شرکت انتشارات علمی ‌و فرهنگی
-      کریمی، عطاءالله (1358)، شناخت، تهران: حکمت.
-      -کلینی، محمدبن­یعقوب (1369)، اصول کافی، ترجمه: جواد مصطفوی، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامی.
-      گری لینک، ای. سی (1380)، نگرش‌های نوین در فلسفه: معرفت‌شناسی، فلسفه دین، فلسفه اخلاق، فلسفه تحلیلی، ترجمه: یوسف دانشور، قم: مؤسسه فرهنگی طه.
-      گمپرتس، تئودور (1375)، متفکّران یونانی، ترجمه­ی محمّدحسن لطفی. چاپ اوّل، ج 2، تهران: خوارزمی
-      مجلسی، محمدباقر (1363)، بخش امامت (ترجمه جلد 23 تا 27 بحارالانوار)، ترجمه: موسی خسروی، تهران: انتشارات اسلامیه.
-      مجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالانوار، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
-      مدرسی، محمدتقی (1377)، تفسیر هدایت، ترجمه: احمد آرام، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
-      مطهری، مرتضی (1373)، مسئله شناخت، تهران: صدرا.
-      مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1385)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-      منصوری، رضا (1387)، کدامین تلقی از علم، علم دینی، علم سنتی یا علم نوین؟، فصلنامه حوزه و دانشگاه (روش‌شناسی علوم انسانی)، بهار، شماره 54.
-      مهرین، مهرداد (1335)، شناخت حقیقت از نظر فلاسفه یونان، تهران: شرکت چاپ میهن.
-      نصیری، منصور (1387)، نومن و فنومن در فلسفه کانت، مجله نقد و نظر، بهار و تابستان، شماره 49-50.
-      نواب لاهیجی، میرزا محمدباقر (1379). شرح نهج‌البلاغه، تصحیح و تعلیقات: محمدمهدی جعفری، محمد یوسف نیری، تهران: انتشارات میراث مکتوب.
-      وایس پاول بی (1354)، علم (روش­های علم، محدوده­ی علم، زبان علم)، ترجمه: بهزاد، محمود، مجله آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)، فروردین، شماره 67.