نقش طرح‌واره های تصوری در مفهوم سازی شیطان در نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشکده الهیات رشته علوم و قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا تهران- ایران

3 دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث- عضو گروه پژوهشی مطالعات میان رشته ای قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س)، دانشگاه الزهرا

چکیده

کلام امیرمؤمنان(ع) در نهج‌البلاغه از زوایای مختلفی بررسی شده است، اما جنبه‌های زبانی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. مفهوم «شیطان» به‌عنوان یکی از مضامین کلیدی در بیانات حضرت، یک حوزه انتزاعی است که درک ابعاد آن به شناخت بهتر شیطان و عملکرد او می انجامد. طرح‌واره‌های تصوری در زبان‌شناسی‌شناختی، به‌عنوان ابزاری بنیادین برای فهم مفاهیم انتزاعی، نقش مهمی ایفا می‌کنند. با توجه به بلاغت و لایه‌های معنایی متعدد نهج‌البلاغه، به‌کارگیری این ابزار برای درک عمیق‌تر آن ضروری می‌نماید. این پژوهش تلاش دارد تا با رویکرد طرح‌واره محور در زبان‌شناسی‌شناختی، طرح‌واره‌های به‌کار رفته در متن را تحلیل کند. در این راستا، ۲۲ خطبه، ۱۳ نامه و دو حکمت استخراج و نقش شیطان به‌عنوان عامل گمراهی انسان بررسی شد. یافته‌ها نشان می‌دهند که طرح‌واره‌هایی نظیر نیرو و اقسام آن، تعادل، حجم و حرکت در مفهوم‌سازی شیطان تأثیرگذارند. طرح‌واره نیرو شیطان را از دو منظر مفهوم سازی کرده است، نخست نیرویی قدرتمند در نابودی انسان با هدف کشاندن انسان به سوی هلاکت و دیگر نیرویی بی اثر در برابر انسان‌هایی که از مطیع امر الهی اند، طرح‌واره تعادل بیانگر نقش شیطان در برهم زدن تعادلِ زندگی فردی و اجتماعی می‌باشد، طرح‌واره حجم بر نفوذ تدریجی شیطان در جان انسان و تسلط بر قوای ادراکی انسان اشاره دارد و در نهایت بر مبنای مقوله حرکت به عملکرد شیطان در انحراف انسان از مسیر بندگی، گمراهی و دور دور شدن از مقصد یا گم شدن از مقصد مفهوم سازی شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Impact of Cognitive Schemas on the Conceptualization of Evil in Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • Farideh Amini 1
  • Amineh Mohaqeq 2
  • fatemeh habibi 3
1 Assistant Professor of the Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Faculty of Theology, Faculty of Sciences, Quran and Hadith, Al-Zahra University, Tehran, Iran
3 PhD student in Quran and Hadith Sciences - Member of the Research Group of Interdisciplinary Quran and Hadith Studies, Al-Zahra University (S), Al-Zahra University
چکیده [English]

The discourse of Imam Ali (AS) in Nahj al-Balagha has been examined from various perspectives, but its linguistic aspects have received less attention. The concept of "Satan," as one of the key themes in the Imam's speeches, is an abstract domain whose understanding leads to a better comprehension of Satan and its function.Cognitive schemas, as a fundamental tool for understanding abstract concepts in cognitive linguistics, play a significant role.Given the eloquence and multiple layers of meaning in Nahj al-Balagha, the use of this tool is essential for a deeper understanding.This research aims to analyze the schemas employed in the text using a schema-based approach in cognitive linguistics. In this regard, 22 sermons,13 letters, and two wisdoms were extracted, and the role of Satan as a factor in human misguidance was examined.The findings show that schemas such as force and its types, balance, volume, and movement are influential in conceptualizing Satan. The force schema conceptualizes Satan from two perspectives:first, as a powerful force in destroying humans with the aim of leading them to destruction, and second, as an ineffective force against those who obey God's commands. The balance schema expresses Satan's role in disrupting the balance of individual and social life. The volume schema refers to Satan's gradual penetration into the human soul and domination over human cognitive faculties. Finally, based on the category of movement, Satan's function in deviating humans from the path of servitude, leading them astray, and distancing them from their destination or losing their way is conceptualized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Nahj al-Balagha
  • Interdisciplinary studies
  • Cognitive linguistics
  • Imaginary schema
  • Satan