کاربست شگرد عکس در خطبه‌های نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

امام علی (ع) به‌عنوان یک سخنور، در فرایند انتقال پیغام خود به مخاطب، از راهبردها و شگردهای متعددی بهره جسته است که یکی از مهم‌ترین آن تکنیک‌ها «عکس» یا «تبدیل» است که از رهگذر تمرکز بر یکسان‌سازیِ چیدمان واژگان دو عبارت و آرایش یکسان آن‌ها به دست می‌آید و به توازن نحوی متن می‌انجامد. در پرتو توجه ویژه صاحب سخن به این تکنیک در نهج‌البلاغه، پژوهش حاضر بر آن است تا از رهگذر کاربردشناسی زبان و با روش توصیفی – تحلیلی، در گام نخست به شناسایی، استخراج و دسته‌بندی پاره‌گفتارهایی بپردازد که در خطبه‌های نهج‌البلاغه بر سازه تکنیک یادشده بنا گشته‌اند و در گام دوم از زمینه و غرض سخنانِ عکس‌محور پرده بردارد و در گام بعدی با تمرکز بر ساخت، سویه و زمانِ پاره‌گفت‌های مورد بحث، آن‌ها را گونه‌شناسی کند و از کارکرد شگرد یادشده با مخاطبان سخن بگوید. نتیجه بررسی نشان از آن دارد که میانِ زمینه و غرض نمونه‌های مورد مطالعه و صورت سخن و کلام ایراد گشته، هماهنگی و همسویی تنگاتنگی وجود دارد، آن‌گونه که می‌توان به این رهیافت رسید که هدف سخنور از کاربست تکنیک عکس، صرفاً زیباسازی سخن نبوده است. نتیجه دیگر این‌که عکس‌های دخالت‌داده شده از منظر ساخت، بیشتر در قالب جملات خبری نمود پیدا کرده‌اند تا جملات انشائی و از لحاظ زمانی بیشتر آینده‌نگر هستند تا گذشته‌نگر.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The use of Antimetabole in Nahj al-Balagha Sermons

نویسنده [English]

  • Ali Najafi Ivaki
Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, Kashan University, Kashan, Iran
چکیده [English]

As an orator, Imam Ali (AS) has used numerous strategies and techniques in the process of conveying his message to the audience, one of the most important of which is the technique of "reflection" or "transformation", which is achieved by focusing on the unification of the word order of two phrases and their identical arrangement, leading to syntactic balance of the text. In light of the speaker's special attention to this technique in Nahj al-Balagha, the present study aims to identify, extract, and classify, through language pragmatics and a descriptive-analytical method, in the first step, the fragments of speech that are based on the structure of the aforementioned technique in the sermons of Nahj al-Balagha, and in the second step, to reveal the context and purpose of the reflection-based speeches. In the next step, by focusing on the structure, aspect, and tense of the fragments of speech in question, an attempt is made to typify them and to discuss the function of the aforementioned technique with the audience. The results of the study show a close coordination and alignment between the context and purpose of the studied examples and the form of speech and language used, such that it can be concluded that the speaker's goal in using the photo technique was not simply to beautify the speech. Another result is that the photos used in the structure are more in the form of news sentences than essay sentences and are more future-oriented than retroactive in terms of time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Photo array
  • Nahj al-Balagha
  • linguistic competence
  • linguistic form
  • credibility
- قرآن کریم.
- ابن المعتز، أبوالعباس‌عبدالله (2012). کتاب البدیع. الشرح و التحقیق: عرفان مطرجی، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
- التفتازانی، سعدالدین (2001). المطوّل، شرح تلخیص مفتاح العلوم. التحقیق: عبدالحمید الهنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- ----------- (1416). مختصر المعانی. قم: مؤسسة دار الفکر.
- ----------- (1409). شرح السعد المسمّی بمختصر المعانی. التهذیب و التحقیق: محمد محی‌الدین عبد‌الحمید، قم: منشورات سیدالشهداء.
- الجرجانی، عبدالقاهر (1992). دلائل الإعجاز. القراءة و التعلیق: محمود محمد شاکر، د.مکان.
- بن مالک، بدرالدین (؟). المصباح فی المعانی والبیان والبدیع. د.مکان.
- حبنّکه المیدانی، عبدالرحمن حسن (1996). البلاغة العربیة أسُسها و علومها و فنونها. المجلدان، دمشق: دارالقلم و بیروت: الدار الشامیه.
- خضیر، باسم خیری (2016). استراتجیات الخطاب عند الإمام علی، مقاربة تداولیة. کربلاء: مؤسسة علوم نهج‌البلاغة.
- خلیل، إبراهیم (2010). بنیّة النص الروائی. الجزائر: منشورات الاختلاف.
- دخیل، علی محمد (2003). شرح نهج‌البلاغه. الطبعة الأولی، بیروت: دار المرتضی.
- دشتی، محمد‌ (1389). ترجمة نهج‌البلاغه. قم: انتشارات اشکذر.
- القزوینی، الخطیب (2009). الإیضاح فی العلوم البلاغة. التحقیق: محمد عبدالقادر الفاضلی، بیروت: المکتبة العصریة.
- کرم‌پور، زهرا، حسومی، ولی‌الله، و خاکپور، حسین (1394). اقناع مخاطب در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال سوم، شماره 9، 27-53.
-وهبه، مجدی، وکامل المهندس (1984). معجم المصطحات العربیة فی اللغة والأدب. لبنان: مکتبة لبنان.
-یاکوبسن، رومان (1988). قضایا الشعریّة. ترجمة محمد الولی ومبارک الحنون، المغرب: دار توبقال للنشر.