بررسی و تحلیل تأثیر جادوی مجاورت در آفرینش موسیقی و معنا در خطبه 93 نهج‌البلاغه موسوم به خطبه فتنه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دوره دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

ازجمله ویژگی‌های ستودنی نهج‌البلاغه که در خوانشی اندیشه محور حاصل می‌آید، همگونی موسیقایی و معنایی آن است. پیوند موسیقایی و معنایی عبارات نهج‌البلاغه از رهگذر عنصری فرمالیستی به‌نام «ﺟﺎﺩﻭﻱ ﻣﺠﺎﻭﺭﺕ» محقق می‌شود. تأثیر هنری و زیبایی‌شناسی این پدیده در تاریخ شاهکارهای ادبی و موسیقایی دنیا و نیز در کتب دینی و مقدس جهان بالأخص قرآن کریم و نهج‌البلاغه امری شگفت و تعیین‌کننده است. آنچه این پژوهش درصدد پاسخگویی بدان است چگونگی همگونی موسیقایی و معنایی عبارات مختلف خطبه فتنه از طریق جادوی مجاورت است. برای این منظور، با روش توصیفی تحلیلی، هنرسازه­هایی را که در فرایند انتخاب و ترکیب واژگان بر محور هم‌نشینی، دست به آشنایی‌زدایی و ایجاد موسیقی در بافت معمول کلام می‌زند، شناسایی شده است، سپس معانی تازه‌ای که از این رهگذر در اسلوب و ساختاری نو خلق می‌شود نشان داده شده است. آنچه از این پژوهش به‌دست آمد، بیانگر این مهم است که جادوی مجاورت در کلام حضرت امیر(ع) علاوه بر همگونی نظام آوایی، با رخنه در درونی‌ترین لایه‌های بافت کلام نیز که همان موسیقی معنوی است دست به آفرینش معانی می‌زند و این‌گونه قدرت تأثیرگذاری کلام را بر مخاطب فزونی می‌بخشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study and analysis of musical and semantic sameness in Nahj al-Balagha sedition sermon

نویسندگان [English]

  • Farahnaze Shahverdi 1
  • Mahmood Shahbazi 2
  • Seyed Abolfazl Sajadi 2
  • Ghasem Mokhtari 2
1 PhD student of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, Arak University, Arak, Iran
2 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, Arak University, Arak, Iran
چکیده [English]

Among the admirable qualities of Nahj al-Balaghah achieved in a thought-oriented reading is its musical and semantic sameness. The musical and semantic connection of Nahj al-Balaghah representations is realized via a formalistic component called the magic of proximity. The artistic and aesthetic impact of this splendor in the history of literary and musical chef-d'oeuvre of the world, as well as in religious and holy books of the world, particularly the Holy Quran and Nahj al-Balaghah, is astonishing and determining. This research endeavors to respond to how the musical and semantic sameness of various phrases of the sedition sermon is through the magic of proximity. For this purpose, with the descriptive analytics method, we identified the creations of art in the process of choosing and uniting words on the two axes of coexistence and succession, defamiliarizing and devising music in the usual contexts. Then, new meanings created in this way in new style and structure are presented. The findings indicate that the magic of proximity in phrases of Imam Ali (pbuh), in addition to the sameness of the phonetic system, creates meanings by penetrating the innermost layers of the speech texture, which is spiritual music, and in this way increases the power of the speech to affect the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balaghah
  • the proximity of magic
  • sedition sermon
  • coexistence axis
  • succession axis
  • قرآن کریم.
  • ابن منظور، محمدبن مکرم (1414ق). لسان العرب. ط 3، بیروت: دار صادر.
  • انیس، ابراهیم (2013م). دلالة الالفاظ. مصر: مکتبة الأنجلو المصریة.
  • --------- (1952م). موسیقی الشعر. مصر: مکتبة الأنجلوا المصریة.
  • بحرانی، کمال‌الدین‌بن میثم (1386ش). شرح نهج‌البلاغه. قم: دارالحبیب.
  • بلقاسم، دفة (2009م). نماذج من الإعجاز الصوتی فی القرآن الکریم دراسة دلالیة، جامعة محمد خیضر، بسکرة الجزایر، چاپ اول.
  • دشتی، محمد (1379). ترجمه نهج­البلاغه، تهران: ستاد اقامه نماز.
  • روستایی، علیرضا، زارع، ساجد، و احمدیان، حمید (1397). تحلیل خطبه فتنه براساس مبانی نقد فرمالیسم، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 6(21)، 39-56.
  • سلیمی، علی (1378). النقد و الناقدون فی الأدب العربی، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی.
  • شریفانی، محمد (1396). فتنه‌شناسی و راه­کارهای مقابله با آن در کلام امام علی(ع)، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 5(19)، 125-141.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386). موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه، چاپ دهم.
  • ---------------- (1396). رستاخیز کلمات، تهران: سخن.
  • ---------------- (1384). شاعر آیینه­ها، تهران: آگاه، چاپ ششم.
  • ---------------- (1377). جادوی مجاورت، مجله بخارا، سال اول، شماره دوم، 16-26.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا و گلچین، میترا (زمستان 1380 و بهار 1381). جلوه­هایی از جادوی مجاورت در مثنوی، مجله­ی دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 591، 29-42.
  • عباس، حسن (1998م). خصایص الحروف العربیه و معانیها، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
  • عبدالجلیل، عبدالقادر (2014م). الأصوات اللغویة/ اللسانیات العربیة/ علم الأصوات الوظیفیة، الطبعة الثانیة، عمان: دارصفا للنشر و التوزیع.
  • مغنیه، محمدجواد (1979م). فی ظلال نهج‌البلاغه، جلد 1-3 الطبعة الثانیة، بیروت: دارالعلم للملایین.