شناسایی مؤلفه‌های رهبری آموزشی بر مبنای آموزه‌های نهج‌البلاغه امام علی (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، رشته تعلیم و تربیت، دانشگاه پیام نور، تهران جنوب، ایران

2 استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی مؤلفه‌های رهبری آموزشی بر مبنای آموزه‌های نهج‌البلاغه امام علی (ع) انجام گردیده است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی با ماهیت کیفی به روش گراندد تئوری برای رسیدن به نظریه و مدل مفهومی رهبری آموزشی در نهج‌البلاغه که با استفاده از نرم‌افزار مکس کیودا در سه مرحله کدگذاری (باز، محوری، انتخابی) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد در کتاب نهج‌البلاغه پس از قرآن کریم در کنار احادیث به جنبه‌های مختلف دنیوی و اخروی انسان‌ها از جمله حکومت اسلامی و رهبری در خطبه‌ها و نامه‌ها و حکمت‌ها اشارات بسیاری شده است. در این پژوهش مؤلفه‌های رهبری آموزشی بر مبنای آموزه‌های نهج‌البلاغه تحلیل، استخراج و کشف و یک نتیجه‌گیری کلی از این مدل درک و بر مبنای آموزه‌های نهج‌البلاغه رهبری آموزشی این‌گونه تعریف گردید: رهبری آموزشی معنوی، خدمتگزار، دانش‌پژوه و پژوهش محور در مقاله حاضر بعد معنویت، تهذیب اخلاق، دانش‌پژوهی، پژوهش محوری و شایستگی مدیریت بیشترین تعداد مؤلفه‌ها را به خود اختصاص دادند رهبری از منظر امام علی (ع) بر سه اصل معرفت، ایمان و عمل استوار بوده و ایمان و عمل و رفتار رهبری نیز خود دربرگیرنده شش حیطه خدامحوری، عقل محوری، بصیرت محوری، اخلاق محوری، خدمت محوری و فرآیند محوری است و شیوه رهبری امیر مؤمنان رهبری خدمتگزار مبتنی بر ایمان و معرفت الهی است و خدمت و خدمتگزاری در شیوه رهبری ایشان نقطه کانونی تمرکز در تربیت پیروان به‌ویژه رهبران، مدیران و کارگزاران می‌باشد دیدگاه ایشان به رهبری و مدیریت دیدگاهی مردم محور است و اینکه در جوامع انسانی اساسی‌ترین کار، تعلیم و تربیت بوده و این امر مهم بر عهده رهبران آموزشی نهاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Identifying the components of educational leadership based on the teachings of Nahj al-Balagha of Imam Ali (AS)

نویسندگان [English]

  • Saeed Sahabat Anvar 1
  • Sana Safari 2
1 PhD student, field of education, Payam Noor University, South Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Payam Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The current study was conducted with the aim of investigating the components of educational leadership based on the teachings of Nahj al-Balagha of Imam Ali (AS). This research is applied in terms of purpose, and descriptive in terms of method with a qualitative nature using the grounded theory method to reach the theory and conceptual model of educational leadership in Nahj al-Balagha, which was analyzed by using Max Quda software in three stages of coding (open, central, selective). And it was checked. The findings showed that in the book of Nahj al-Balagha, after the Holy Quran, in addition to hadiths, there are many references to various worldly and afterlife aspects of human life, including Islamic government and leadership in sermons, letters, and words of wisdom. In human societies, the most basic work is education, and this important task is entrusted to educational leaders.

کلیدواژه‌ها [English]

  • educational leadership
  • teachings
  • Nahj al-Balagha
  • Imam Ali (AS)

مراجع

  • قرآن کریم.
  • احسانی تیلمی، سلمی، زارعی کیا سری، ابراهیم؛ حسینی، سید مریم (1395). بررسی به‌کارگیری رویکرد آموزش معلم پژوهش­محور در تربیت معلم. راهبرد­های نوین تربیت معلم، 2(3)، 97-110.
  • تاجمیر ریاحی، جواد، صفری، علی؛ شاملی، نصرالله (1396). طراحی الگوی رهبری سازمانی با استفاده از آموزه‌های نهج‌البلاغه. مجله علمی مدیریت فرهنگ سازمانی، 17(2)، 235-254.
  • جعفری فکرت، امین و حسینی شکیب، مهرداد (1397). تأثیر رهبری خدمتگزار بر عملکرد کارکنان با نقش میانجی فرهنگ سازمانی، دومین کنفرانس بین‌المللی تحولات نوین در مدیریت، اقتصاد، حسابداری.
  • جعفری، محمدتقی. (1389). حکمت اصول سیاسی اسلام. قم: موسسه نشر استاد جعفری.
  • حسین‌پور طولازدهی، شهره، زین‌آبادی، حسن‌رضا؛ عبداللهی، بیژن و عباسیان، حسین (1396). مدرسه به‌عنوان جامعه یادگیرنده حرفه­ای پژوهش­محور (یک پژوهش پدیدار نگارانه). فصلنامه علمی نوآوری­های آموزشی، 16(3): 24-7.
  • حسین‌پور، شهره و زین‌آبادی، حسن‌رضا (1397). مدرسه پژوهش­محور: تدوین و آزمون یک الگوی علی به روش ترکیبی اکتشافی. فصلنامه علمی - پژوهشی خانواده و پژوهش، 16(1)، 27-48.
  • حقیقت‌جو، زهرا، شفیق‌پور، محمدرضا؛ سلطانی، علیرضا؛ انصاری، حمید و حقیقت‌جو، زینب (1387). رابطه سبک تفکر و کارآفرینی مدیران با سلامت سازمانی کارکنان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور. فصلنامه دانشکده پرستاری و مامایی، 7(1)، 13-20.
  • حمزئیان، عظیم، ملکی مین‌باش رزگاه، مرتضی؛ باقری قره‌بلاغ، هوشمند و عین‌علی، محسن (1398). تأثیر سبک‌های رهبری بر رفتار نوآورانه: نقش تعدیل گر درگیری شغلی. مطالعات منابع انسانی، 9(2)، 110-89.
  • دشتی، محمد (1379). نهج‌البلاغه.
  • دهکردی، لطف‌الله و جوکار، علی‌اکبر (1391). مدیریت اسلامی و الگوهای آن. انتشارات: پیام‌نور دانشگاهی، چاپ 6.
  • رضاییان، علی (1387). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
  • رمزدن، پوف (1380). یادگیری رهبری در آموزش عالی. ترجمه عبدالرحیم نوه ابراهیم و همکاران تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی.
  • رهبری، عباس (1395). اصول مدیریت و ویژگی یک مدیر از دیدگاه امام علی (علیه‌السلام)، مجله علمی ترویجی پویش در آموزش علوم انسانی، 2(5)، 18-26.
  • ساعتچی، محمود و عزیزپور شوربی، علی‌اکبر (1384). طراحی الگوی رهبری اثربخش دانشگاهی، دو ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد دانشور رفتار، 3(11)، 1-18.
  • شاقلی، ریحانه، مویدی، علی‌اکبر، اسدزاده و فرشته، اسدزاده (1399). رهبری در سازمان‌های آموزشی، نشر: سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی.
  • شهرابی فراهانی، مریم، خسروی بابادی، علی‌اکبر و خورشیدی، عباس (1399). شناسایی الگوی رهبری آموزشی مدیران مدارس (مطالعه موردی: دوره اول ابتدایی شهر تهران)، مجله مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های آموزشی، 13(2)، 298-265.
  • عسکری دئفه، جعفر، صالحی، محمد و یوسفی سعیدآبادی، رضا (1397). ارائه مدل سبک رهبری خدمتگزار در جهت تعالی آموزش‌وپرورش استان تهران، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقاتی مدیریت آموزشی، 10(37)، 141-168.
  • علی‌اصغری، امیر (1401). شناسایی مؤلفه­های رهبری آموزشی بر مبنای آموزه­های دین اسلامی، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. 65، 33-52.
  • علی‌اصغری، امیر، ایمانی، محمدنقی و صفری، محمود (1400). شناسایی مؤلفه­های رهبری آموزشی بر مبنای دین اسلام. مجله توسعه آموزش جندی‌شاپور اهواز، 12، 314-326.
  • گلستانی‌زاده، محبوبه، دوازده‌امامی، حمید و هیهاوند زواری‌پور، رسول (1396). بررسی تحلیلی «مدیریت دانش» از دیدگاه اسلام با تکیه بر آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) و نقش آن در توسعه مدیریت اسلامی دانش­محور، نشریه اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 1(15)، 95-114.
  • ماتسوشیتا کونوسوکه (1894-1989). نه برای لقمه­ای نان: آداب کسب‌وکار و اخلاق مدیریت (مهاجر، مهرداد؛ تصحیح و ویرایش سالک، داود (1398). تهران: معیار اندیشه.
  • ------------- (1394). هنر خوب مدیریت کردن (1989-1894)، انتشارات پیشگامان پژوهش‌مدار.
  • محمدی‌زاده، مینا و صیف، محمدحسن (1400) در مطالعه­ای با عنوان نشانگر­های یک رهبر آموزشی موفق؛ با یافته­های یک مطالعه پدیدارشناسانه. مجله علمی رهبری آموزشی کاربردی، 2(3)، 1-14.
  • منطقی، محسن (1395). تبیین سازه­های اساسی مدیریت دانش بر اساس نهج‌البلاغه، فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، 11(4): 513-530.
  • الوادی، حسن، دلیر، مالک و محسنی آهوئی، صدیقه (1398). واکاوی ریشه­های تاریخی رهبری خدمتگزار از منظر امام علی (علیه‌السلام) در نهج­البلاغه، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش نامه علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 10(19): 157-123.
  • یعقوبی، ابوالقاسم، عروتی موفق، اکبر و فتحی، فتانه (1397). سبک­های مدیریت در نهج‌البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 6(21)، 57-76.
  • یعقوبی، ابوالقاسم، عروتی موفق، اکبر و نادری‌پور، حسین (1399). واکاوی مفهوم خرد و ویژگی­های افراد خردمند در پرتو نهج‌البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 8(32): 121-141.
  • Abdollahi, B., Ghoorehjili, S., & Karimi, M. (2013). The Study of Indigenous Dimensions of The Principals' Instructional Leadership Role in Iranian Elementary Schools Based on Grounded Theory. 2nd Cyprus International Conference on Educational Research.
  • Beekun, R. I. (2012). Character centered leadership: Muhammad (p) as an ethical role model for CEOs, Journal of Management Development, 31(10), 1003-1020.
  • Bennis, G. W. (1989). Managing the Dream: Leadership in the 21st Century. Journal of Organizational Change Management, 2(1), 6-10.
  • Bennis, W. G. (2000). Managing the dream: Reflections on leadership and change. Basic Books., Journal of Organizational Change, Sci.sbu.ac.ir.
  • BISSESSAR, C. (2014). Collaborative Leadership and Motivation as Examples of Education For All Goals 1, 3, 4, and 6 at Work in Seven Schools in Trinidad. Research in Comparative and International Education, 9-1.
  • Bush, T. (2008). From Management to Leadership: Semantic or Meaningful Change? Educational Management, Administration and Leadership, 36(2), 271-288.
  • Bush, T. (2008). From Management to Leadership: Semantic or Meaningful Change?. Educational
  • Bush, T. (2015). From Management to Leadership: Semantic or Meaningful Change?. Educational
  • Bush, Tony, Glover, Derek (2014). School leadership models: what do we know?, School Leadership & Management: Formerly School Organization, 34(5), 553-571.
  • Chan, K. Y., & Drasgow, F. (2001). Toward a theory of individual differences and leadership: Understanding the motivation to lead, Journal of Applied Psychology, 86(3), 481-498.
  • Kanungo, R. N., & Mendonca, M. (1996). Ethical dimensions of leadership. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  • Liu, S., Hallinger, P., & Feng, D. (2016). Supporting the professional learning of teachers in China: Does principal leadership make a difference?, Teaching and Teacher Education, 59, 79-91.
  • Marbun, S. D. (2013). Attributions and requirements of Islamic leadership, Management Research Review, 36(4), 379-387.
  • Rahardja, U., Moeins, A., & Lutfiani, N. (2018). Ladershipe Competency Working Motivation and Performance of High Private Education, Lecturer With Institution Accreditation B: Area Kopertis IV Banten Province.
  • Slimane, M. (2016). Relationship between innovation and leadership. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 34, 218-227.
  • Stevenson, E. and Warn, R. J. (2004). Australian Government, Departement of Defense. Available in: http://www.defence.gov.au/
  •  
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 10، شماره 39
آذر 1401
صفحه 103-132

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار