اصول حاکم بر نبردها در مخاصمات مسلحانه از دیدگاه نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه حقوق و روابط بین‌الملل، دانشکده مدیریت و مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران

چکیده

حقوق مخاصمات مسلحانه به‌عنوان یکی از شاخه‌های حقوق بین‌الملل، شامل مجموعه قواعد و مقرراتی است که هدف آن حمایت از افراد نظامی و غیرنظامی در درگیری‌های مسلحانه و همچنین ایجاد محدودیت در انتخاب و استفاده از برخی از ابزارها و شیوه‌های جنگی برای طرف‌های متخاصم است. این حمایت از انسان‌ها در زمان کارزار و ایجاد محدودیت در کاربرد برخی وسایل و روش‌های جنگی موضوعی است که ریشه‌ای عمیق در مکتب اسلام دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) در زمان نبرد با دشمن بر رعایت آن تأکید فراوان داشته‌اند. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و با هدف تبیین اصول حاکم بر نبردها در مخاصمات مسلحانه از دیدگاه امیرالمؤمنین امام علی(ع) با تأکید بر کتاب شریف نهج‌البلاغه، به این پرسش اصلی پاسخ خواهد داد که اصول حاکم بر نبردها در مخاصمات مسلحانه از دیدگاه امیرالمؤمنین امام علی(ع) با تأکید بر کتاب شریف نهج‌البلاغه شامل چه مواردی می‌شود؟ نتیجه کلی به‌دست‌آمده از این پژوهش دلالت بر آن دارد که اصل تفکیک بین افراد نظامی و غیرنظامی، اصل رفتار انسانی، اصل حمایت از افراد غیرنظامی، اصل ممنوعیت برخی از ابزارهای جنگی، اصل منع ایجاد گرسنگی و تشنگی، اصل رفق و مدارا با اسیر جنگی و اصل حمایت از محیط‌زیست از جمله اصول حاکم بر مخاصمات مسلحانه از دیدگاه امیرالمؤمنین امام علی(ع) است تا از هر نوع عمل غیرانسانی و انتقام‌گیری در جنگ جلوگیری شده و آلام و درد و رنج بشری ناشی از آن کاهش یافته و یا پیشگیری گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Principles Governing Battles in Armed Conflicts from the Perspective of Nahj al-Balagha

نویسنده [English]

  • Seyed Asgher Jafari
Associate professor, International Relations and Law Department, Faculty of Industrial Engineering and Management, Malek Ashtar University of Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

The law of armed conflict is one of the branches of international law. Its purpose is to support military and civilian people in armed conflicts and also to limit the choice and use of some war tools and methods for the warring parties. This support for human beings and creating limitations for the use of some warring methods and tools is deeply rooted in Islam, and has been emphasized by the leader of Muslims, Imam Ali. The present research was done in a descriptive-analytical way. The purpose of this study is to explain the principles governing battles in armed conflicts from Imam Ali's point of view. This research will answer the main question, ‘what are the principles governing battles in armed conflicts from Imam Ali's point of view, emphasizing the noble book of Nahj al-Balagha?’ The overall result obtained from this research indicates that in order to prevent any kind of inhuman act in war and reduce human suffering, the principle of distinction between military and civilian people, the principle of human behavior, the principle of protecting civilians, the principle of prohibiting some weapons of war, the principle of preventing hunger and thirst, the principle of friendship and tolerance with prisoners of war, and the principle of protecting the environment are among the principles governing armed conflicts from the point of view of Imam Ali.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Armed Conflicts
  • Nahj al-Balagha
  • International Humanitarian law
  • Hague law
  • Geneva law
  • قرآن کریم.
  • الزحیلی، وهبه (1389). آثار جنگ در فقه اسلامی، ترجمه عبدالحسین بینش، قم: زمزم هدایت.
  • امامی، مسعود و شوپای جویباری، رمضانعلی. (1395). دانشنامه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران: میزان.
  • تاموشات، کریستیان (1386). حقوق بشر، ترجمه حسین شریفی طرازکوهی، تهران: میزان.
  • تونی فانر (1386). حقوق بین‌المللی بشردوستانه: توسعه و مفاهیم اساسی، مجموعه مقالات همایش اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه، تهران: جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران
  • جعفری، سید اصغر (1394). تحلیل ابزارها و روش‌های ممنوعه در جنگ از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
  • ----------- (1396). اصول حقوق بشردوستانه از دیدگاه امام خمینی(ره)، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، 74(2)، 433-458.
  • ----------- (1397). اصول ممنوعه نظامی در مخاصمات مسلحانه مبتنی بر سیره نبوی، فصلنامه مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، 8(30)، 67-94.
  • ----------- (1398). حملۀ نظامی عربستان به یمن از نگاه حقوق بین‌المللی بشردوستانه، فصلنامۀ، مطالعات حقوق عمومی، 49(2)، 591-611.
  • حرعاملی، محمدبن‌الحسن (1412ق.). الوسائل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
  • خالقی، ابوالفتح و ناطقی، مهدی (1399). بررسی حقوق بشردوستانه از منظر امام علی(ع)، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 8(29)، 23-39.
  • دشتی، محمد (1379). نهج­البلاغه(ترجمه)، تهران: زهد.
  • دونان، هانری (1388). خاطرات سولفرینو، ترجمه محمدابراهیم توکلی کارشک، تهران: نشر آژند.
  • ذاکرحسین، محمدهادی (1400). گرسنگی ‌دادن غیرنظامیان به مثابه جنایت جنگی، مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، 9(18)، 227-252.
  • راجرز، آنتونی پ. و. و پل مالرب (1382). قواعد کاربردی حقوق مخاصمات مسلحانه، (ترجمه کمیته ملی حقوق بشردوستانه)، تهران: امیرکبیر.
  • دلخوش، علیرضا (1387). حقوق بشر دوستانه در مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی: تفاوت‌ها و اشتراکات، فصلنامه سیاست خارجی، 22(4)، 1004-981.
  • ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1380). حقوق جنگ (حقوق بین‌الملل مخاصمات مسلحانه)، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
  • ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1385). اسلام و حقوق بین‌الملل (چاپ هشتم)، تهران: گنج دانش.
  • ---------------- (1394). حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران: گنج دانش.
  • طباطبایی، محمدحسین (1379). تفسیرالمیزان (جلد 2)، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
  • عزیزی، ستار (1392). مطالعه تطبیقی قواعد بنیادین حقوق بشردوستانه در «نهج‌البلاغه» و «گزارش قواعد عرفی حقوق بین‌الملل بشر دوستانه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 1(1)، 85-95.
  • عمید زنجانی، عباسعلی (1383). فقه سیاسی ج 6: اصول و مقررات حاکم بر مخاصمات مسلحانه، تهران: امیرکبیر.
  • قرائتی، محسن (1375). تفسیر نور، قم: موسسه در راه حق.
  • قربان‌نیا، ناصر (1387). حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • کاتوزیان، ناصر (1385). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • محقق داماد، سیدمصطفی (1383). حقوق بشردوستانه بین‌المللی رهیافت اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • محمدی، سید مهران (1400). نقش شورای امنیت در توسعه حقوق مخاصمات مسلحانه غیربین‌المللی، ماهنامه بین‌المللی پژوهش ملل، شماره 73، 29-48.
  • مجلسی، محمدباقر (1403ه. ق). بحارالانوار، بیروت: موسسه دار احیاء التراث العربی.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1397). پیام امام امیر المومنین شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه (جلد 9 و 11)، قم: انتشارات امام علی ابن ابیطالب.
  • مصفا، نسرین و دیگران (1365). مفهوم تجاوز در حقوق بین‌الملل، تهران: مرکز مطالعات عالی بین‌المللی دانشگاه تهران.
  • مطهری، مرتضی (1374). جهاد، قم: انتشارات صدرا.
  • -----------. (1374). سیری در سیره نبوی، قم: انتشارات صدرا.
  • ممتاز، جمشید و رنجبریان، امیرحسین (1384). حقوق بین‌الملل بشردوستانه (مخاصمات مسلحانه داخلی)، تهران: نشر میزان.
  • نجفی، محمدحسن (1368). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • Alexander Charles, K. and Shelton, D. (2004). International Environmental Law, (Third Edition), New York, Transnational Publishers, Inc.
  • Akhter Hussain Gardezi, S. M. (2021). Comparative Study of Islamic Laws of War and IHL–Oints of Convergence for Universal Consensus on Laws of War, Margalla Papers, 25(1), 115-130.
  • Delupis, D. (1987). The Law of War, Cambridge University Press.
  • Hayashi, M. N. (2007). The Principle of Civilian Protection and Contemporary Armed Conflict, in: The Law of Armed Conflict Constrains on the Contemporary Use of Military Force, Edited by: Howard m. Hensel, England, Ashgate Publishing limited.
  • Henckaerts, M. and Doswald-Beck, L. (2005). Customary International Humanitarian Law, Cambridge, the United Kingdom at the university Press.
  • Fleck, D. (2009). The Handbook of International Humanitarian Law, Oxford University press.
  • Henckaerts, M. and Doswald-Beck, L. (2009). Customary International Humanitarian Law, Cambridge, the United Kingdom at the university Press.
  • Sohail, H. (2021). Compatibility between Modern International Humanitarian Law and Principles of Islamic Law of Conduct of War: A Comparative Analysis, Islamabad Law Reviw, Vol. 5, 83-114
  • Dinstein, Y. (2016). The Conduct of Hostilities under the Law of International Armed Conflict, Cambridge University Press.
  • The International Committee of the Red Cross (2004). What is International Humanitarian Law?,
  • Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and Relating to the Protection of Victims of International Armed Conflicts (Protocol I).
  • Wylie, N. and Cameron, L. (2019). The Impact of World War I on the Law Governing the Treatment of Prisoners of War and the Making of a Humanitarian Subject, European Journal of International Law, 29(4), 1327-1350, https://doi.org/10/1093/ejil/chy085, Published: 14 February 2019.