بررسی عهدنامه امیرمؤمنان(ع) به مالک اشتر از منظر کارکردهای فقه سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

فقه سیاسی در مواجهه با چالش‌های عصر حاضر نیازمند تبیین دقیق مبانی خویش است تا بتواند کارآمدی خود را در عرصه‌های اجتماعی به اثبات رساند. از جملۀ رویکردهای مورد توجه در این خصوص، رهیافت مقاصد محور به فقه است. دستیابی به رویکرد مقاصد محور نیازمند شناسایی مقاصد شریعت و اهداف دین از منابع فقهی و تبیین کارکرد آن در فرایند استنباط است، امری که نوشتار حاضر با روش توصیفی و تحلیلی، با مطالعه موردی اهداف شریعت درعهدنامۀ امیرمؤمنان(ع) بررسی کرده است. در این راستا نامه 53 نهج‌البلاغه از منظر کارکرد فقه سیاسی در دو جنبه مورد توجه قرار گرفته است. اول؛ بحث شناخت مقاصد شریعت در فقه سیاسی که در این نامه با توجه به محتوا و فضای صدور آن می‌توان مقاصدی مانند عبودیت، عدالت، اعتدال و نفی استکبار ورزی، حفظ امنیت و رفق و مدارا را ردیابی کرد. توجه به ابعاد این مقاصد می‌تواند ویژگی‌های یک حاکم دینی و تفاوت نظام سیاسی الهی را از سایر نظام‌های سکولار روشن سازد. دومین کارکرد این نامه نیز در مسائل فقه سیاسی با بررسی اصل اولیه در برخورد مسلمانان با غیرمسلمانان که از مباحث بنیادین جهاد در اسلام است موردتوجه است و حاصل آن با توجه به سخنان امیرمؤمنان(ع) و تحلیل نصوص ذیل مقاصد شریعت، برگزیدن اصالت صلح در عرصه روابط بین‌الملل فقه سیاسی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The function of Imam Ali's letter to Malek Ashtar in political jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Boshra Abdekhodaei 1
  • Mohammad Taghi Fakhlaei 2
1 PhD, Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The present article is investigated Imam Ali's letter to Malek Ashtar. One part of the article is used Imam Ali's words to explain shariah's purposes. Islamic law has great goals and purposes, for example, slavery, justice, security, and kindness are the most important shariah purposes that are mentioned in 53rd Imam Ali's letter. the other topic of the article is the function of shariah purposes in political jurisprudence, One of its most important functions is its role in the interpretation and understanding of the Qur'an and Hadith. In this article, as a new study, we show how this function can be used. , we analyzed the issue of the laws of war and peace and relations between Muslims and non-Muslims from the perspective of the goals of religion with the emphasis on that letter. The result of the study is the choice of peace as the chosen principle achieving the goals of religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali's letter to Malek Ashtar
  • political jurisprudence
  • shariah purposes
  • nahj al-balaghah

مراجع

اب‍ن‌‌ف‍ارس‌، اح‍م‍د ب‍ن‌ ف‍ارس‌. (1404 ق). معجم مقاییس اللغة. مصحح: عبدالسلام محمد هارون‌، چاپ اول.‌ قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب. مصحح: احمد فارس صاحب الجوائب. چاپ سوم. ‌‌بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
- احمدی، سید جواد. (1392). «اصطلاح‌شناسی عدالت و پیوند آن با مفاهیم همسو در آموزه­های نهج‌البلاغه». مجله معرفت اخلاقی. سال چهارم، شماره 13، 54-37.
- جمعی از نویسندگان. (1426 ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع). چاپ اول. قم: مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع).
- جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1410 ق). الصحاح. محقق: عطار، ‌احمد عبد الغفور. چاپ اول‌. بیروت: دار العلم للملایین‌.‌
- حاجی حیدر، حمید. (1388). «بررسی جامع مفهوم عدالت از دیدگاه اسلام». مجله معرفت سیاسی، شماره 2، 36-7.
- خامنه‌ای، علی. (1379 ش). نقش نهج‌البلاغه در دنیای معاصر، کاوشی در نهج‌البلاغه. چاپ اول. قم‏: عالمه.
- درخشه، جلال. (1386). «عدالت از دیدگاه امام علی (ع)». مجله دانش سیاسی، شماره 5، 38-5.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن. چاپ اول. ‌لبنان: دار العلم- الدار الشامیة.
- زیوری، معصومه و دیگران (1399)، «تحلیل محتوای قیاسی رابطه دینداری و عدالت اجتماعی در نهج البلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره 32، زمستان 1392، صص 60-41.
- سبحانی یامچی، محمد، (1399) ، «بازشناخت موانع اساسی اجرای عدالت در حکومت علوی از منظر نهج البلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره 31، پاییز 99، صص58-41.
- ضیایی‌فر، سعید. (بهار 1390). «رویکرد حکومتی در فقه». مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، شماره 53، 32-7.
- طباطبایی، سید محمدحسین. (1417 ق). ‏المیزان فى تفسیر القرآن. چاپ پنجم. ‏قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏.
- طبرسی، فضل بن حسن. (1372 ش). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم ‏. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
- طریحى، فخرالدین. (1416 ق). مجمع البحرین. محقق: حسینى‌، سید احمد. چاپ سوم. ‌تهران: کتابفروشى مرتضوى‌.
- عبدالرحمان، محمود. معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، بی‌جا، بی‌تا. (برگرفته از نرم‌افزار جامع فقه اهل‌بیت.)
- ع‍م‍ی‍دزن‍ج‍ان‍ی‌، ع‍ب‍اس‍ع‍ل‍ی‌. (1421 ق). فقه سیاسی. چاپ چهارم‌. تهران: انتشارات امیرکبیر.
- علیدوست، ابوالقاسم. (1390). فقه و مصلحت، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
- فخلعی، محمدتقی. (1394 ش). رهیافت فقهی در حقوق بین‌الملل. مشهد: انتشارات پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
- فیومى، احمد بن محمد. (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی‌. چاپ اول. قم: منشورات دار الرضی‌.
- قرشى، سید علی‌اکبر. (‌1412‍ ق).‌ قاموس قرآن‌. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- کلینی، محمد بن یعقوب. (1407 ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة‏.
- کیخا، نجمه. (1383). «مفهوم و سازوکارهای تحقق عدالت اجتماعی». مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، شماره 26، 186-163.
- م‍رت‍ض‍ی‌ الزب‍ی‍دی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د. (1414 ق). تاج العروس من جواهر القاموس‌. مصحح: شیرى، ‌على. چاپ اول،‌ بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع‌.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1390 ش). پیام امام امیرالمؤمنین(ع). قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب(ع).
- -------------. (1374 ش). تفسیر نمونه. چاپ اول. تهران: دار الکتب الإسلامیة‏.
- م‍ی‍راح‍م‍دی‌، م‍ن‍ص‍ور؛ شیری، اکرم. (1388). «عدالت سیاسی در گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی». مجله علوم سیاسی دانشگاه باقر العلوم(ع)، شماره 48، 90-63.
 
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 9، شماره 33
خرداد 1400
صفحه 1-17

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار