تأثیرپذیری ابن نباته فارقی از خطبه جهاد امام علی (ع) با محوریت تضمین (با تکیه بر شرح‌ ابن‌ابی‌الحدید)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران

3 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران

چکیده

نهج‌البلاغه به اذعان غالب نهج‌البلاغه پژوهان، کتابی فرادانش بشری است که فهم تفصیلی آن لازمة تسلط به دانش‌های ارزشمندی چون علوم بلاغی است. کلام امام همام توأم با فصاحت و بلاغت دیدگان همۀ سخنوران و بلاغت‌پژوهان را خیره و متحیّر نموده است. هدف این مقاله نمایش و پایش چنین عرصه‌هایی از سخن‌وری و خیال‌پروری امیرمؤمنان(ع) در یکی از خطبه­های غرّای ایشان معروف به خطبه جهاد و مقایسه آن با خطبه­های جهادی ابن‌نباته فارقی، با تکیه بر شرح‌ ابن‌ابی‌الحدید است و پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه ابن‌نباته در خطبه­های خود از کلام امام همام بهره جسته و موفق بوده است. این مقاله با روش تطبیقی- تحلیلی بر آن است تا با مقایسه و مقابله خطبه جهادی 27 امام علیه‌السلام با خطبه­های پنجگانه جهادی ابن‌نباته این مسأله را تبیین کند که نهج‌البلاغه علاوه‌بر فصاحت و بلاغت دارای معانی ژرف و مفاهیم والایی است که با فطرت انسان گره‌خورده و از سرچشمه وحی مایه گرفته است و در خطبه‌های آن از تشبیهات و استعارات و نکته‌های دقیق بلاغی استفاده‌ شده است؛ درحالی‌که در خطبه­های جهادی ابن‌نباته تکلّف و صنایع بدیعی بیش‌ازحد متن خطبه­ها را بی‌روح و تصنعی ساخته است، هر خطیب سخنوری در رکاب همانندی و مقابله با جوهر تابناک نهج‌البلاغه جز اظهار عجز و ناتوانی خود قدمی برنداشته است؛ چراکه در آسمان بلاغت هیچ اختری را یارای مشاکله با آفتاب بلاغت نیست. کلام امام در عین فصاحت و بلاغت، موجز و رسا است، درحالی‌که ابن‌نباته در خطبه‌های خود با بهره‌گیری از اطناب و اطالة کلام نتوانسته پای در رکاب نهج‌البلاغه بگذارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Influence of Ibn Nabateh Farraghi on the Sermon of Jihad Imam Ali With a focus on adaptation (Based on Ibnabi al-Hadid's account)

نویسندگان [English]

  • Mehrdad Aghaei 1
  • Mohammadreza Shadmanamen 2
  • Shima Taghipour 3
1 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Khalkhal Branch, Islamic Azad University, Khalkhal, Iran
3 PhD student in Persian Language and Literature, Khalkhal Branch, Islamic Azad University, Khalkhal, Iran
چکیده [English]

Nahj al-Balagha The most recognized Nahj al-Balagha scholars is a book of human beings whose detailed understanding requires mastery of valuable knowledge such as rhetorical science. The word of Imam Hammam, together with the eloquence and rhetoric, has stunned and amazed all those who are enjoying the Passover. The purpose of this article is to display and monitor such areas of Amir Mummani's speech and fantasy in one of his final sermons known as Jihad sermon and compare it with Ibn Nabati Fariqi's sermons, relying on Ibnabi al-Hadid's commentary and response. The question of the extent to which Ibn Nabatah has used and succeeded in the sermons of Imam Hammam's sermons. This article is a descriptive-analytical method to compare and contrast the jihadist sermon of the 27 Imams with Ibn Nabatah's five jihadist sermons to explain that Nahj al-Balagha possesses profound meanings and profound meanings. Tied to human nature and derived from the source of revelation, its sermons used metaphors, metaphors, and rhetorical precision, while Ibn Nabatah's jihadist sermons and over-the-top texts made the sermons unnecessary. Has made a soul and artifact, every speaker of speech in similar pedestal and dealing with the glittering essence of Nahj al-Balagha except Her impotence has not taken a step, because no raven in the sky can help the rabble to deal with the sun. The word of the Imam, while eloquent and rhetoric, is succinct and expressive, while Ibn Nabatah in his sermons using the word and the word failed to reach the foot of the Nahj al-Balagha.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagha
  • Imam Ali (AS)
  • Ibn Nabatah Fariqi
  • Ibn Abi Al-Hadid
  • the 27th Jihad sermon
  • adaptation
- قرآن کریم.
- ابن‌أبی‌الحدید المعتزلی، عبدالحمید. (2007). شرح نهج‌البلاغة، محقق: محمد ابراهیم، بیروت: دارالکتاب العربی.
- ابن­أثیر، نصرالله بن­محمد. (1962). المثل­السائر فیأدب الکاتب والشاعر،القاهرة: دارنهضة مصر.
- ابن خلکان، احمد بن محمد. (1364). وفیات الأعیان و أنباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، قم: انتشارات شریف رضی.
- ابن‌الرسول، سید محمدرضا و سلطانی‌‌نژاد، فهیمه. (2012). «أثر کلام الإمام علی علیه السلام فی الأدب الصغیر والأدب الکبیر» مجلة أهل البیت علیهم‌السلام، شماره 12، صص 240-251.
- ابن­شاکر الکتبی، محمد. (1980). عیون التواریخ، بغداد: دار الرشید.
- ابن­نباتة، عبدالرحیم بن­محمد. (2014). دیوان خطب ابن­نباتة، دمشق: مطبوعات رابطة خطباء الشام.
- ابن­نباتة، عبدالرحیم بن­محمد. (2012). دیوان خطب ابن­نباتة، الکویت: إصدارات الوعی الإسلامی.
- أختر، مه­جبین. (2014). «مکانة کلام علی بن أبی طالب علیه السلام فی الأدب العربی»، مجلة الداعی دار العلوم دیوبند، شماره ٢، صص 1-8.
- الهامی، داوود. (1379). دنیای نهج‌البلاغه، قم: انتشارات مکتب‌الإسلام.
- آقائی، مهرداد؛ شادمنامن، محمدرضا و نورانی، ظریفه. (1397). «تبیان بیان در کلامِ امام همام از نگاه شارحِ تامّ»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه،دوره 6، شماره 24، 21-34.
- بهرام­پور، ابوالفضل. (1396). ترجمه و شرح روان نهج­البلاغه، قم: آوای قرآن.
- الجارم، علی و مصطفی، امین. (1389). البلاغة الواضحة، طهران: مؤسسة الصادق للطباعة و النشر.
- جعفری، سیّد محمدمهدی. (1372). پرتوی از نهج‌البلاغه (با استفاده از ترجمه آیة الله سید محمود طالقانی)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- حاجی­خانی، علی. (2016). «شبهة استعمال السجع و تنمیق الکلام فی نهج‌البلاغة و الردّ علیها»، مجلة دراسات فی العلوم الإنسانیة، شماره 22، صص113-128.
- حسینی اجداد نیاکی، سیّد اسماعیل. (1393). «بررسی و تحلیل زیبایی شناختی خطبۀ جهاد»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، سال 3، شمارۀ 2، صص 19-36.
- الخطیب، السید عبد الزهراء الحسینی. (1985). مصادر نهج البلاغة وأسانیده، بیروت: دار الأضواء.
- راثی، محسن. (1383). تأثیر نهج‌البلاغه و کلام امیر المومنین علی(ع) در شعر فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- دشتی، محمد. (1390). ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات طلیعه سبز.
- سالم، شیرین و حاجی‌زاده، مهین. (1391). «زیبایی‌شناسی گونه‌های جناس در نهج‌البلاغه»، پژوهش‌نامه علوی، شماره 1 (پیاپی 5)، دوره 3، 67-90.
- شهیدی، سید جعفر. (1389). ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- صنعتگر، خلیل. (1378). «دو تن از نخبگان خطابه»، فصلنامه پیام حوزه، شماره 23، 218-225.
- عجیمی، احمد فاضل. (2016). ملخص من شرح نهج­البلاغه لابن­ابی­الحدید، کربلاء المقدسة: مؤسسة علوم نهج‌البلاغة فی العتبة الحسینیة المقدسة.
- عرفان، حسن. (1385). ترجمه و شرح جواهرالبلاغه، قم: نشر بلاغت.
- مطهری، مرتضی. (1392). سیری در نهج­البلاغه، قم: دار التبلیغ الإسلامی.