واکاوی و نقد اشاره‌های علمی در حاشیه ترجمه دشتی و تطبیق آن با نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد نهج‌البلاغه، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

3 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

چکیده

امام علی(ع) در گسترۀ مباحث مطرح‌شده در نهج‌البلاغه و در جهت تبیین نظم و غایت‌مندی جهان خلقت، انسان را متوجّه حقایقی از آفرینش ساخته‌اند که بسیاری از آن‌ها را می‌توان با کشفیّات علمی معاصر همسو دانست. محمّد دشتی در حاشیة ترجمة خود، برخی از این مباحث را با علوم رایج در عصر حاضر مطابقت داده و کلام امام(ع) را اشاره‌ای به این علوم معرفی کرده ­است. در پژوهش حاضر سعی شده است که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با مقایسة محتوای این علوم با سخنان امام(ع)، گفته‌های دشتی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. برآیند پژوهش نشان داد که بیشتر علوم ذکرشده در حاشیۀ ترجمة دشتی، از جمله مبحث امواج الکترومغناطیس، صوت‌شناسی و حشره‌شناسی، به دلیل وجود نکات دقیق یا مباحث کلّی و گستردة علمی در نهج‌البلاغه، صحیح است و می‌توان سخنان امام(ع) را اشاره‌ای به این علوم دانست، حال آن‌که در مواردقابل‌توجهی، ازجمله فلزشناسی، سنگ‌شناسی و حیوان‌شناسی، توجیه علمی مشخّصی وجود ندارد و در کلام امام(ع) اشاره‌ای به علوم یادشده دیده نمی‌شود. هم‌چنین در شمار اندکی از آن‌ها، دقّت لازم در بیان عنوان علم، صورت نگرفته است. بدین معنا که برخی، به‌عنوان یک رشتة علمی مستقل مطرح نیست یا عنوان علم ارائه شده از سوی دشتی با تعاریفی که در کتاب‌های تخصصی آمده هم‌خوانی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis and critique of scientific margins of Dashti`s translation and its accordance to Nahj al-Balaghah

نویسندگان [English]

  • Samira Karamirad 1
  • maryam jalilian 2
  • Abedin Darvishipor 3
1 Master student of Nahj al-Balagheh, Lorestan University, Khorramabad, Iran
2 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Lorestan University, Khorramabad, Iran
3 Assistant Professor, Department of Theology and Islamic Studies, Lorestan University, Khorramabad, Iran
چکیده [English]

Imam Ali (AS) has raised some facts of creation in a variety of issues in Nahj al-Balaghah in order to reveal the arrangement and purposefullness of the world of creation, many of which can be in accordance with contemporary scientific discoveries. In the margin of his translation, Mohammad Dashti has adapted some of these topics to the common sciences in the present era and has introduced the words of Imam (AS) as a reference to these sciences. The present study tries to study and critique Dashti views by analytical-descriptive method and by comparing the content of these sciences with the words of Imam (AS). According to the present study, most of the mentioned sciences, such as Electromagnetic Waves, Acoustics, Entomology are correct in Dashti translation due to the existence of precise points or general and extensive scientific topics in Nahj al-Balaghah, and the words of Imam (AS) can be considered as a reference to these sciences. However, in many cases like Metallology, Petrology and Zoology there is no specific scientific justification and in the words of Imam (AS) there is no reference to the mentioned sciences. Also, in a small number of cases, the necessary care has not been taken in mentioning the title of the science. This means that some of them are not considered as an independent scientific discipline or the title of science presented by Dashti does not agree with the definitions mentioned in specialized books.

کلیدواژه‌ها [English]

  • scientific references
  • Dashti`s translation
  • Nahj al-Balaghah
- قرآن کریم. (1395). ترجمة کاظم ارفع. چاپ اوّل. تهران: پیام عدالت.
- ابن‌‌منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم. (1300 ه.ق). لسان العرب. چاپ اول. بیروت: دار صادر.
- الأزهری، أبومنصور محمد بن أحمد. (بی­تا). تهذیب اللغة. جلد: ۱۱. تحقیق: عبدالسلام محمد هارون. مصر: الدار المصریة للتألیف والترجمة.
- ابن­ابی­الحدید، عبدالحمید بن هبة­الله. (۱۳۸۱). شرح نهج­البلاغه. قم: مکتبة آیة­الله العظمی المرعشی النجفی.
- ابن میثم بحرانی، کمال‌الدین میثم بن علی. (1375). شرح نهج­البلاغه. ترجمة قربان­علی محمّدی مقدّم و همکاران. چاپ اوّل. مشهد: پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
- ادهمی میرحسینی، علی؛ اعتماد، محمّد اسمعیل، جمشید منصوری، محمد بلوچ و بهروز بهروزی­راد. (1387). دانشنامة پرندگان (کلیّات و اقلیم‌شناسی). چاپ دوّم. تهران: بنیاد دانشنامة بزرگ فارسی.
- ایزدپناه، پارمیس. (14/2/1390)، «دنیا از چشم حیوانات» http://www.aftabir.com.
- بالکانسکی، مینکو و سبن، کلو. (1367). موج و پدیده­های ارتعاشی. ترجمة ضیاء طاهری و هوشنگ پاکزاد. چاپ دوّم. تهران: فاطمی.
- بلات، فرانک. (1392). فیزیک پایه. ترجمة محمّد خرّمی. ویراستار: بهرام معلّمی و بهمن سلطانی. چاپ پانزدهم. تهران: انتشارات فاطمی.
- بندانی، علیرضا. (1389). فیزیولوژی حشرات. چاپ اوّل. تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
- حق­پناه، عبدالرّضا. (21/9/1391)، «فرکانس و محدودة شنوایی بعضی حیوانات» http://oloom92.blogfa.com/post/88.
- حلم­سرشت، پریوش و دل­پیشه، اسمعیل. (1382). فرهنگ اصطلاحات علوم زیست­شناسی. چاپ اوّل. تهران: چهر.
- خوئی، حبییب الله بن محمدهاشم. (۱۳۸۶ق). منهاج البراعة. جلد هشتم. چاپ دوم. قم: انتشارات دارالعلم.
- دشتی، محمد. (۱۳85). ترجمه نهج­البلاغه. چاپ چهارم. تهران: انتشارات اندیشه هادی.
- ربیعه، محمّدمهدی. (۱۳۹۸). «بررسی و تحلیل دیدگاه امام علی(ع) دربارۀ ساختمان بدن مورچه و ملخ». پژوهشنامۀ علوی. سال دهم، شماره اوّل، ۷۵-۵۹.
- ریگدن، جان. (1381). دانش­نامةفیزیک. ترجمة کیوان آقابابایی سامانی و همکاران. سرویراستار: محمّدابراهیم ابوکاظمی. زنجان: مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه و تهران: بنیاد دانشنامة بزرگ فارسی.
- شجاعی، محمود. (1381). حشره­شناسی. چاپ پنجم. تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- صفایی­خرّم، مهدی. (1384). کلیّات رده­بندی حشرات. چاپ اوّل. تهران: آرمان­رشد.
- الفراهیدی، أبوعبدالرحمن الخلیل. (1410ق). کتاب العین. جلد: ششم و هشتم. تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی. گردآورنده: محسن آل عصفور. قم: مؤسسۀ دار الهجرة.
- فرهنگ، پرویز. (1363). فرهنگ متالوژی (هفت­زبانه). چاپ اوّل. بی­نا.
- فیض­الاسلام اصفهانی، علی­نقی. (1365ق). ترجمه و شرح نهج­البلاغه (فیض­الاسلام). تهران: چاپ­خانة سپهر.
- قیصری، عباسعلی؛ آذربایجانی، علی­رضا و فاطمه احمدی. (1378). فرهنگ جامع علوم طیور. چاپ اوّل. اصفهان: انتشارات ارکان دانش.
- کینزلر، لارنس و فرای، آستین. (1382). مبانی آکوستیک. ترجمة ضیاءالدّین اسمعیل­بیگی و مهدی برکشلی. چاپ چهارم. تهران: چاپ­خانة سپهر.
- معماریان، حسین و صداقت، محمود. (1381). زمین­شناسی فیزیکی. چاپ سوّم. تهران: دانشگاه پیام­نور.
- مکارم­شیرازی، ناصر؛ آشتیانی، محمّدرضا، محمدجواد ارسطا، سعید داوودی، احمد قدسی و سید عبدالمهدی توکل. (1390). پیام امیرالمؤمنین شرح نهج­البلاغه. چاپ اوّل. تهران: انتشارات امام علی­بن­ابی­الطّالب.
- ملاابراهیمی، عزت و آبیاری قمصری، محیا. (۱۳۹۶). «رهیافتی صورت گرایانه بر خطبه آفرینش طاووس در نهج البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه. سال پنجم، شماره ۱۹، ۵۹-۴۱.
- واکر، جرل؛ هالیدی، دیوید و رابرت رزنیک. (1389). مبانی فیزیک. ترجمة محمّدابراهیم ابوکاظمی و همکاران. تهران: نوپردازان.
- وزیری، بزرگمهر. (1380). فرهنگ زیست­شناسی. چاپ سوّم. تهران: امیرکبیر.
- هالیدی، دیوید و رزنیک، رابرت. (1361). مبانی نور و فیزیک نوین. ترجمة احمد کیاست­پور و جمشید احبسیان. تهران: مرکز تولید و انتشارات مجتمع دانشگاهی ادبیات و علوم­ انسانی.