واکاوی مقولۀ آگاهی‌بخشی در نامه‌های امام‌ علی(ع) به مردم براساس روش تحلیل محتوای کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

چکیده

آگاهی‌بخشی به‌عنوان یکی از کارکرد‌های مهم و اساسی رسانه‌ها، ازجمله روش‌های تربیتی اسلام برای تحقق عدالت اجتماعی است که تبیین آن با استفاده از روش‌های متن‌کاوی علمی و بر اساس اسناد معتبری چون مکاتبات امام علی(ع) می‌تواند راهگشای فهم عمیق در آن باشد. مقالۀ حاضر با روش تحلیل محتوای کیفی با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA به تحلیل و واکاوی  مقولۀ آگاهی‌بخشی پرداخته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به بسامد بالای مضامین در مقولة آگاهی‌بخشی در مقایسه با دیگر مقوله‌های مطرح در نامه‌های امام به مردم، حضرت در میان روش‌های تربیتی برای تحقق عدالت اجتماعی بالاترین میزان توجه را به روش آگاهی‌بخشی داشته‌اند. مقولة آگاهی‌بخشی در این نامه‌ها شامل سه زیر‌مقوله است که این زیرمقوله‌ها عبارتند از: روشنگری در خصوص ولایت و امامت، افشاگری سیاسی در خصوص مخالفان و دشمنان و تبیین سبک زندگی پرهیزگاران. با توجه به اختصاص  87.77 درصد از مضامین به دو زیرمقولة روشنگری و افشاگری سیاسی می‌توان به این نکته دست یافت که اولویت حضرت در آگاهی‌بخشی به مردم، اعتلای بینش سیاسی آنان بوده است. بررسی کاربرد عبارات در هر بافت، بسامد مضامین، تشبیه‌ها و استعاره‌ها، قیود تأکیدی، اطناب و ایجاز و... لایه‌های پنهان معنایی هر بافت از کلام حضرت را بیشتر آشکار نموده است و بدین‌ترتیب با تمرکز بر لایه‌های پنهان معنایی، اولویت‌ها و تاکتیک‌های حضرت در آگاهی‌بخشی به مردم و موضع‌گیری‌های ایشان در خصوص وقایع بیشتر نمایان گردیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explaining the category of informing in the letters Imam Ali (peace be upon him) to the people Based on qualitative content analysis method

نویسندگان [English]

  • zainab narimani 1
  • alibagher taheriniya 2
1 uinversity of tehran
چکیده [English]

Informing   as one of the important functions of the media is one of the educational methods of Islam for the realization of social justice, whose explanation using scientific methods and based on authentic documents such as Imam Ali's letters can lead to a deep understanding of it. The present paper analyzes and analyzes the content of the content through qualitative content analysis using MAXQDA software. Findings of the research indicate that considering the high frequency of the topics in the category of awareness as compared to other categories in the letters of the Imam to the people, among the educational methods for realizing social justice, the Prophet had the highest level of attention in the method of informing The category of awareness in these letters includes three subcategories which include: enlightenment about the province and Imamate, political disclosure of opponents and enemies, and explanation of the lifestyle of the pious. Considering the allocation of 87.77% of the subjects to the two sub-themes of enlightenment and political disclosure, it can be concluded that the priority of the Prophet was to raise their political insights in informing the people. Investigating the use of phrases in each texture, the frequency of the themes, the symbols and metaphors, the constraints of emphasis, the reciprocation, and the ... The hidden layers of the semantics of each text are more revealing than the words of the Prophet. Thus, by focusing on the hidden semantic layers, his priorities and tactics are reflected in the awareness of the people and his stances on more events.

کلیدواژه‌ها [English]

  • informing
  • letters of Imam Ali (AS)
  • qualitative content analysis
  • Nahj al-Balaghah
-         ابرهیم‌زاده، نبی‌الله. (1381). «جایگاه و نقش سازنده ولایت». مجله حکومت اسلامی، شماره 24، 210-232.
-       ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله. (1388). «ولایتمداری و بصیرت دینی». مجله حصون، شماره 22، 16-35.
-       ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (1392). «تحلیل کیفی متن: استقرا، قیاس». مجله علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، شماره 1، 85-104.
-       اشتراوش، آنسلم و کوربین، جولیت. (1390). مبانی پژوهش کیفی، متون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. مترجم: ابراهیم افشار. تهران: نشر نی.
-       بحرانی، میثم بن علی بن میثم. ( 1427ق). شرح نهج‌البلاغه. قم: انوارالهدی.
-       بشری‌منال، خالد. (2016). «حرف الراء» . http://www.bayanelislam.netآخرین بازنگری 10/10/1396.
-       تبریزی، منصوره. (1390). «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی». فصلنامه علمی پژوهشی علوم اجتماعی (دانشگاه علامه طباطبائی)، شماره 64، 105-138.
-       تمیمی­آمدی، عبدالواحد. (1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم. قم: دفتر تبلیغات.
-       تورن، کریسین. (1373). به‌سوی علم آگاهی. مترجم: الهه رضوی. تهران: ناشر مترجم.
-       حاتمی، محمدرضا. (1384). «بررسی و نقد مبانی مشروعیت حکومت از دیدگاه اهل سنت». دانش سیاسی، شماره 1، 67-101.
-      محمودی، محمدباقر. (1376). نهج‌السعاده فی مستدرک نهج‌البلاغه.تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-       مکارم شیرازی، ناصر. (1378). پیام امام امیرالمؤمنین (ع)، شرحی تازه و جامع بر نهج‌البلاغه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-       مکارم شیرازی، ناصر. (1386). پنجاه درس اصول عقائد برای جوانان. چاپ هجدهم. قم: انتشارات نسل جوان.
-       منصورنژاد، محمد. (1390). «رسانه و آگاهی‌بخشی با الهام از نهج‌البلاغه». مجله بازتاب اندیشه، شماره 117، 103-140.-
-       مهرداد، ندا، سیده فاطمه حق‌دوست‌اسکویی و نعیمه سیدفاطمی. (1395). تحلیل محتوای کیفی. چاپ دوم. تهران: بشری مرکز نشر علوم پزشکی.
-       نریمانی، زینب. (1397). تحلیل محتوای کیفی نامه‌های حکومتی امام علی(ع). راهنما: علی‌باقر طاهری‌نیا. دانشگاه تهران.
-       ولائی، عیسی. (1377). مبانی سیاست در اسلام. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-       یوسف‌زادة ‌وفایی، اصغر؛ رهنمایی، سیداحمد. (1394). «روش‌های تربیتی اسلام در تحقق عدالت اجتماعی». مجله معرفت، شماره 25، 77-92.
-        Hsieh, H. F. & Shannon, S. E. (2005). “Three approaches to qualitative content analysis”. Qualitative health research, 15(9), 1277-1288.