نقد و بررسی دیدگاه سقراط درباره شناخت و نقش آن در انگیزش اخلاقی انسان با استفاده از کلام امام علی(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه بوعلی‌سینا

چکیده

نقش شناخت در انگیزش انسان به‌سوی عمل یکی از مهم‌ترین ایده­های سقراط است. او برای شناخت، مراتب مختلفی قائل است و بالاترین مرتبۀآن را خودشناسی معرفی می­کند. سقراط معتقد به وحدت معرفت و فضیلت است و قابلیت اصلی انسان را معرفت و منشأ اصلی عمل اخلاقی را شناخت و معرفت می­داند. از نظر او هیچ‌کس عالمانه مرتکب عمل نادرست نمی­شود. شناخت صحیح که سقراط آن را معرفت می­نامد، منجر به انگیزش انسان به‌سوی افعالی چون احساس مسئولیت در قبال جامعه، تأثیر در ارتباط انسان با خدا و نوع دعا کردن و نیایش با او و تمام افعال خوب می­شود. اگر این دیدگاه سقراط به مبانی اخلاق اسلامی در کلام امیرمؤمنان(ع) عرضه شود بخش­هایی از آن مانند آنچه مورد اشاره واقع شد، قابل‌تأیید است؛ اما مهم‌ترین بخش آن یعنی علیّت تامه شناخت، جهت انگیزش اخلاقی، مورد تأیید نیست. در این مقاله نظریۀ سقراط در خصوصِ انگیزش اخلاقیِ مبتنی بر شناخت، با استفاده از کلام امام علی(ع) مورد نقد و بررسی قرار گرفته و تفاوت این دو دیدگاه تبیین شده است. دیدگاه سقراط در خصوص ذو مراتب بودن شناخت و یکسان نبودن تأثیر این مراتب در انگیزش انسان و سببیت شناخت جهت انجام عمل متناسب تأیید امام علی (ع) را به همراه دارد و عدم کفایت شناخت جهت انگیزش اخلاقی انسان و توجه ویژه به نقش شناخت­های مرتبط با حواس ظاهری از مهمترین وجوه امتیاز دیدگاه امیر مؤمنان (ع) نسبت به دیدگاه سقراط است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Review of Socrates's Theory of Knowledge and Its Role in Moral Motivation using the words of Imam Ali's (A)

نویسنده [English]

  • mohammad javad dekami
چکیده [English]

The role of cognition in motivating man to act is one of Socrates's most important ideas. He recognizes different degrees and identifies it as the highest level of self-knowledge. Socrates believes in the unity of knowledge and virtue and recognizes the essential function of mankind and knows the origin of moral action. In his opinion, no one is wise to commit a false act. The proper recognition that Socrates knows, leads to human motivation toward verbs, such as sense of responsibility towards society, the impact on man's relationship with God, and the type of prayer and prayer with him and all good acts. If this Socrates view is based on the principles of Islamic ethics in the words of the Imam of the Faithful (AS), some of it can be verified as mentioned, but the most important part of it is the cognitive causation, in order to motivate the moral, is not confirmed. In this paper, Socrates's theory of ethical motivation based on cognition has been criticized using the words of Imam Ali (AS) and the differences between these two perspectives have been explained. The view of Socrates about the different levels of knowing and unequivocating the effect of these degrees on human motivation and causation leads to cognition for the proper conduct of the confirmation of Imam Ali (as), and the inadequacy of knowledge of the moral motivation of man and the special attention to the role of cognition associated with The apparent senses are one of the most important aspects of the viewpoint of Imam Ali (as) in the view of Socrates.

کلیدواژه‌ها [English]

  • knowledge
  • act
  • Imam Ali (as)
  • Socrates
-   قرآن کریم.
-    آمدی تمیمی، عبدالواحد. (1422). غررالحکم و درر الکلم. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
-     ادواردز، پل. (1378). فلسفه اخلاق. ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: تبیان.
-    اسکافی معتزلی، ابوجعفر محمد ابن عبدالله. (1374). المعیار و الموازنه. ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
-    اسلامی، سید حسن. (1378). «اخلاق فضیلت مدار و نسبت آن با اخلاق اسلامی» پژوهش­نامه اخلاق، شماره 1، 1-22.
-    ارسطو. ( 1385). اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی تبریزی. چاپ دوم. تهران: طرح نو.
-    افلاطون. (1349). مجموعه آثار، ترجمه رضا کاویانی و محمد حسن لطفی، جلد اول، تهران: چاپخانه بیست و پنجم شهریور.
-    افلاطون. (1350). مجموعه آثار، ترجمه محمدحسن لطفی، جلد دوم، تهران: چاپخانه بیست و پنجم شهریور.
-    ------.  (1364). دوره آثار، ترجمه محمدحسن لطفی، جلد 8، تهران: انتشارات خوارزمی.
-    ------. (1374). جمهور، ترجمه فواد روحانی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات علمی-فرهنگی.
-    بریه، امیل. (1374). تاریخ فلسفه، ج1، ترجمه علی­مراد داوودی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-    جاحظ، عمر بن بحر. (1381) بیان و التبیین، ج1، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
-    جوادی آملی، عبدالله. (1379). سیره رسول اکرم(ص) در قرآن، چاپ دوم، قم: اسراء.
-    جوادی، محسن. (1388). «بررسی شکاف بین نظر و عمل اخلاقی از دیدگاه ارسطو»، اندیشه دینی، شماره 32، 1-28.
-    حسین، طه. (2012). الفتنه الکبری (علی و بنوه)، جلد 2، هنداوی، قاهره.
-    خزاعی، زهرا. (1389). اخلاق فضیلت، چاپ اول،تهران: حکمت.
-    دشتی، محمد. (1379) ترجمه نهج البلاغه، قم، صحفی
-    دکامی، محمد جواد. (1394). نظریه انگیزش اخلاقی از دیدگاه فارابی، غزالی و نراقی، (رساله دکتری) دانشگاه قم.
-    دیلمی، حسن ابن محمد. (1408). اعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
-    ﺷﻔﻴﻊ ﺑﻴﻚ، ایمان. (1395). «ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺍﺧﻼﻗﯽ ﺳﻘﺮﺍﻁ: ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻧﻈﺮ ﻭ ﻋﻤﻞ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﺁﻏﺎﺯﯾﻦ ﺍﻓﻼﻃﻮﻥ»، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ، شماره 46، 73-51.
-    محمدی ری شهری، محمد. (1387). میزان الحکمه، جلد 7 چاپ نهم، قم: دارالحدیث. الف.
-    ------------------. (1387). میزان الحکمه، جلد 8 چاپ نهم، قم: دارالحدیث. ب.
-    گزنوفون.(1373). خاطرات سقراطی. ترجمه محمدحسن لطفی. تهران: انتشارات خوارزمی.
-    صانعی دره بیدی، منوچهر. (1381). «معنی سقراطی فضیلت»، مجموعه مقالات سمینار سقراط فیلسوف گفتگو، تهران، (سایت اینترنتی http://rasekhoon.net)
-    مهربخش، فرشته، سهرابی، صفیه و سید وکیلی، سید هادی (1393). «واکاوی نقش عمل در تثبیت ایمان از منظر امام علی(ع)»، نشریه کتاب و سنت دانشگاه قرآن و حدیث، شماره 5، 49-29.
-    Zangwill, N. (2003). “Externalist moral motivation”, American philosophical quarterly, volume 40, Number 2., 142-145.
-    Simpson, E. (1999).“Between Internalism and Externalism in Ethics”, The philosophical Quarterly, Vol. 49, No. 195, Published by: Wiley for The Philosophical Quarterly, 201-214.