حفظ زیباشناسی مبتنی بر تفسیرپذیری استعاره در فرآیند ترجمه (بررسی تطبیقی روش‌های نیومارک در استعاره‌های خطبة شقشقیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه سمنان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه سمنان

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه سمنان

چکیده

از بارزترین وجوه زیباشناختی استعاره، قابلیت «تفسیرپذیری» در آن است. مراد از تفسیرپذیری، خاصیتی است که به‌موجب آن، امکان مشارکت خواننده در تکمیل معنا و تصویر استعاره و در نتیجه تعامل او با نویسنده فراهم می­شود. این ویژگیِ استعاره در متونی همچون خطبه­های نهج­البلاغه نمود بیشتری دارد، زیرا اولین مشخصة متون خطابی، ارتباط نویسنده با خواننده است. نویسنده با بهره­گیری از ابزارهایی همچون استعاره تلاش می­کند تا خواننده را به‌سوی انجام عملی که شناخت لازم را دربارة آن عمل به او ارائه کرده، بر­انگیزد. ازاین‌رو، در فرایند ترجمة متون خطابی، حفظ جنبة زیباشناختی استعاره، یک امر ضروری و البته شرط مقبولیت ترجمه به‌حساب می­آید. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به راهبردهای هفتگانة نیومارک، ترجمة استعاره را در خطبة سوم نهج­البلاغه و در سه ترجمة شهیدی، دشتی و گرمارودی مورد بررسی قرار داده است. برآیند این پژوهش نشان می­دهد که برای حفظ زیباشناسی مبتنی بر تفسیرپذیری استعاره، روش­هایی مناسب است که محصول استعاری­تری ارائه می­دهند. بدین‌ترتیب که ترجمة تحت‌اللفظی (برای استعاره­ای که بنا بر تصورات و تجربیات تقریباً مشترک میان دو زبان بنا شده باشد)، ترجمه به استعاره­ای همسان و برابر (برای استعارة فرهنگ­بنیاد که دامنة زیباشناختی آن از محدودة گویشوران زبان مبدأ تجاوز نمی­کند) و ترجمه به تشبیه (برای مترجمی که توان جستن یا ساختن استعاره­ای برابر را ندارد) پیشنهاد می­شود. نتایج ارزیابی عملکرد مترجمان حاکی از آن است که گرمارودی به­دلیل بیشترین استفادة صحیح و مناسب از روش­های اوّل تا سوّم نیومارک، در حفظ تفسیرپذیری استعاره موفقیت بیشتری داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Maintaining aesthetics based on the metaphor''''s interpretability in translation (A Comparative Study of Newmark''''s Methods in the metaphors of Shaqshaqiya sermon)

نویسندگان [English]

  • nozar abbasi 1
  • behnoosh Asghari 2
  • mahmood khorsandi 3
  • Ali Zeighami 2
1 Department of Arabic Language and Literature, Semnan University, Iran.
2 Department of Arabic Language and Literature, Semnan University, Iran.
3 Department of Arabic Language and Literature, Semnan University, Iran.
چکیده [English]

One of the most striking aspects of the aesthetics of metaphor is the "capability of interpretation" (interpretability). Interpretability is the property by which the reader can participate in completing the meaning and image of the metaphor and, as a result, his cooperation with the author. This feature of metaphor is more evident in texts such as Nahj al-Balagha''s sermons, because the first characteristic of the addressed texts is the relationship between the author and the reader. The author, using tools such as metaphor, encourages the reader to aquire knowledge about relevant aspects. Thus, in the process of translating, maintaining aesthetic aspects of the metaphor is a prerequisite for the acceptance of the translation. Accordingly, the present study, relying on a descriptive-analytical method and based on the Newmark seven strategies, examined the translation of the metaphor in the third sermon of Nahj al-Balaghah. Results show that in order to maintain aesthetics based on the metaphor''s interpretability, the methods which render methaphorical products are more appropriate. Therefore, we suggest   literal translation for a metaphor based on almost common shared impressions and experiences between two languages; Translation into a similar and equal metaphor for culture-based metaphor whose aesthetic scope extend beyond the range of the language-speakers of language of origin; and Translation into similitude for an interpreter who is not able to find or make an equal metaphor. The results of the evaluation of translators'' performance suggest that Mr Garmaroudi is more successful in maintaining the metaphor''s interpretability, due to the most appropriate and correct adoption of the first to the third methods of Newmark.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Peter Newmark
  • translation of Nahjul Balagha
  • translation of metaphor
  • interpretability of metaphor
  • aesthetic balances
ابن­ابی­الحدید، عزّالدین ابوحامد. (1337). شرح نهج­البلاغه. المجلد الأوّل. الطبعه الأولى. قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی العامه.
ابن­منظور. (1998). لسان العرب. المحققون: عبدالله علی الکبیر. محمد أحمد حسب الله. هاشم محمد الشاذلی. القاهرة: دارالمعارف.
ادیبی­مهر، محمد. (1386). تحلیل ارکان استعاره­های پیچیدة نهج­البلاغه. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
امانی، رضا و شادمان، یسرا. (1391). «چگونگی معادل­یابی استعاره­های قرآنی در فرایند ترجمه». مجلة مطالعات قرآن و حدیث، سال پنجم، شمارة دوم، 139-168.
انصاریان، على. (1408). شرح نهج­البلاغة المقتطف من بحار الأنوار للعلامة مجلسی. الطبعة الأولى، طهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی.
بحرانی، علی­بن­میثم. (1403). شرح نهج­البلاغه. المجلد الأول. الطبعه الثانیه. مکتب نشر الکتاب.
برانیمه، حبیب. (1389). بررسی روش­شناسی ترجمة استعاره در خطبه­های بیستم تا پنجاهم نهج‌البلاغه از سه ترجمة آقایان فیض الاسلام. شهیدی و دشتی. استاد راهنما: حیدر محلاتی. دانشگاه قم. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشتة زبان و ادبیات عربی.
پراندوجی، نعیمه و محتشم. معصومه (1397). «استعاره­های شناختی و تأثیر آن در ترجمة نهج­البلاغه (مطالعة موردی خطبة جهاد در ترجمه­های شهیدی و فیض­الاسلام)». دو فصلنامة پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیّات عربی.دورة 8، شمارة 18، 9-38.
پور­ابراهیم، شیرین (1395). «بررسی روش­های ترجمة استعاره­های مبتنی بر طرحوارة حرکتی در نهج­البلاغه». فصلنامة پژوهشنامه نهج­البلاغه، سال چهارم، شمارة 14، 35-54.
الجرجانی، عبدالقاهر. (1987). دلائل الإعجاز. تحقیق السید محمد رشید رضا. بیروت: دارالمعرفة.
جعفری، یعقوب. (1382). «استعاره در قرآن و دشواری ترجمة آن». مجلة ترجمان وحی. سال هفتم، شمارة دوم، 39-55.
جواری، محمدحسین و حمیدی کندول، احد. (1386). «سیر نظریه­های ادبی معطوف به خواننده در قرن بیستم». مجلة ادب پژوهی. شمارة سوم، 143-176.
حافظ، شمس­الدین محمد. (1368). دیوان حافظ. تصحیح دکتر محمد غنی و دکتر محمد قزوینی. تهران: نشر اساطیر.
حدادی، محمود. (1384). مبانی ترجمه، چاپ اوّل، تهران: انتشارات رهنما.
الحسینی الشیرازی، السید محمد. (2002). توضیح نهج­البلاغة. الطبعة الأولى. بیروت: دارالعلوم للتحقیق و الطباعة و النشر و التوزیع.
خزاعی­فرید، علی. (1394). «تعادل زیباشناختی در ترجمة متون ادبی». فصلنامه مترجم. سال 24. شمارة پنجاه و هفتم، 3-14.
دشتی، محمد. (1379). ترجمة نهج‌البلاغه. چاپ اوّل. قم: مؤسسه انتشارات مشهور.
دلیل، ژان. (1384). تحلیل کلام روشی برای ترجمه: نظریه و کاربرد. ترجمة اسماعیل فقیه. تهران: رهنما.
دهخدا، علی­اکبر. (1361). لغت­نامه، زیر نظر دکتر محمد معین تهران: چاپخانة وزارت ارشاد اسلامی.
شهیدی، سید جعفر. (1378). ترجمة نهج‌البلاغه. چاپ چهاردهم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
صفوی، کوروش. (1396). استعاره. تهران: نشر علمی.
صفی­نژاد و دیگران. (1393). «تعادل زیباشناختی در ترجمة متون ادبی از منظر زیباشناسی دریافت». فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه. شماره چهارم، 69-90.
عبده، محمد. (د.ت). شرح نهج­البلاغة. القاهرة: مطبعة الاستقامة.
الفاضلی، محمد. (1365). دراسة ونقد فی مسائل بلاغیة هامة، الطبعة الأولى، طهران: معهد الدراسات والأبحاث الثقافیة.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب. (1415). القاموس­المحیط. المجلد الثالث. بیروت: دارالکتب العلمیة.
مدرّس وحید، احمد. (بی­تا). شرح نهج­البلاغه. ج 1. قم: نشر خیّام.
مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امام امیرالمومنین (ع): شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه. چاپ اول، تهران: دارالکتب العلمیة.
موسوی گرمارودی، سید علی. (1394). ترجمة نهج‌البلاغه. چاپ اول. تهران: نشر قدیانی.
الموسوی، سید عباس علی. (1418). شرح نهج­البلاغة. بیروت: دارالرسول الأکرم.
نیومارک، پیتر. (1390). دورة آموزش فنون ترجمه. مترجم: منصور فهیم و سعید سبزیان. چاپ دوّم. تهران: انتشارات رهنما.
وفائی، کاظم. (1389). بررسی روش­شناسی ترجمة استعاره در خطبه­های اول تا بیستم نهج‌البلاغه از سه ترجمة آقایان فیض الاسلام. شهیدی و دشتی. استاد راهنما: سید محمدرضی مصطفوی­نیا. دانشگاه قم. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشتة زبان و ادبیات عربی.
-   Newmark, P. (1988). A textbook of Translation, Pergamon Press, Oxford.
-   Peng, W. (2011). Lin Shu`s translation of Uncle Tom`s Cabin from the perspective of aesthetics of reception. An M.A thesis in Changsha University of science and technology.