نقدی بر کتاب «روش‏های تحقیق در اسناد و مدارک نهج‏ البلاغه» محمد دشتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف قرآن و اهل بیت (ع)، دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد‌ نهج‌البلاغه، دانشگاه اصفهان

چکیده

نهج‌البلاغه کتابی حدیثی با متنی مرسل است. ارسال روایات موجود در نهج‌البلاغه، باعث تشکیک در صحّت انتساب آن به امام علی(ع) شده و به همین جهت، برخی از دانشمندان شیعی با استخراج بعضی از مدارک و مصادر، به این شبهه، پاسخ داده‌اند. این آثار در عین ارائۀ برخی از مصادر، از اشکال یا خطا نیز مصون نبوده‌اند. در این تحقیق با توجه به شهرتی که آثار مرحوم دشتی در زمینۀ نهج‌البلاغه دارد، به نقد کتابِ «روش‏های تحقیق در اسناد و مدارک نهج‏البلاغه» ایشان با روش اسنادی و تحلیلی پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاکی از این است که این اثر در عین برخورداری از برخی نوآوری‌ها، دارای اشتباهات و مشکلاتی نیز هست؛ نقل بدون بررسی از دیگر کتب، علمی‌نبودن شیوۀ استخراج اسناد و نوع مصادر انتخابی، تداخل بین «نسخه‌شناسی» با «سندشناسی» و ارجاع به برخی «شروح نهج‌البلاغه»، استناد به آثار متأخّرین به‌عنوان سند، دور در برخی مصادر، عدم برّرسی کامل منابع موجود و بی‌نظمی در بیان مصادر، همگی از جمله نقاط ضعف این کتاب است که در پژوهش حاضر به‌دست آمده و لزوم اصلاح این کتاب و نیز تلاش بیشتر در کشف و استخراج سایر مصادر را مبرهن می‌گرداند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A review on “Research methods in documents of Nahj al-Balagha” by Mohammad Dashti

نویسندگان [English]

  • amirhossein bankipourfard 1
  • Mokhtar Ranjkesh 2
چکیده [English]

Nahj al-Balagha is a hadith book written in simple prose. Transmission of Nahj al-Balagha traditions resulted in casting doubt about their authenticity and their attribution to Imam Ali (Peace be upon him). Therefore, some Shiite scholars have responded to such doubts by extracting some evidence and sources. However, these sources have not been without deficiencies and faults. The study, regarding the reputation of Dashti’s works on Nahj al-Balagha, is to give a review of the book “Research methods in documents of Nahj al-Balagha” by documentary analysis method. Thus, the results show that despite the innovations, the book has some problems and defects as well, including: quoting other sources without checking, the use of non-scientific practices to explore documents and selected sources, the interference between codicology and documentology and referring to some “Nahj al-Balagha interpretations”, citing some recent works as evidence, the role of some sources, lack of giving a thorough review to the sources and irregularities in presenting them. They are all among the weaknesses of the book which was revealed by the study and necessitates the revision of the book and more efforts in exploration and extraction of other sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagha documents
  • sources
  • Mohammad Dashti
  • Book Review Mr.Dashti
  • Nahj al-Balagha

مراجع

-     ابن‌ اثیر، أبو الحسن على بن ابى الکرم. (1385). الکامل فى التاریخ‏. بیروت: دار صادر - دار بیروت.
-     ابن حمدون، محمد بن حسن بن محمد بن علی. (1996). التذکرة الحمدونیة. بیروت: دار صادر.
-     ابن شعبه حرّانى، حسن بن على. (1404). تحف العقول. چاپ دوّم، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
-     ابن طلحه شافعى‏، محمد. (1419). مطالب السئول فی مناقب آل الرسول‏. بیروت: البلاغ‏.
-     اخوی، رضا. (1384). «دشتی نهج‌البلاغه (درگذشت نویسنده توانا، استاد محمد دشتی)». ماهنامه گلبرگ، شماره 62، 114-119.
-     امینی، عبدالحسین. (1416). الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب. قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه‏.
-     انصاریان، علی. (1366). شرح نهج‌البلاغه؛ المقتطف من بحارالانوار. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-     الآبی، أبو سعد منصور بن الحسین. (1424). نثر الدرّ فی المحاضرات. بیروت: دارالکتب العلمیه.
-     آقا بزرگ تهرانی، محمّدمحسن. (1408). الذریعة الی تصانیف الشّیعه، قم و تهران: اسماعیلیان قم و کتابخانه اسلامیه تهران‏.
-     آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین. (1366). شرح آقا جمال خوانسارى بر غررالحکم و درر الکلم. چاپ چهارم، تهران: دانشگاه تهران.
-     آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1366). تصنیف غررالحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
-     جاحظ، أبو عثمان عمرو بن بحر. (2002). رسائل الجاحظ، الرسائل السیاسیة. چاپ دوّم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
-     جعفری، سیّد محمدمهدی. (1372)، پژوهشی در اسناد و مدارک نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات قلم.
-     حسینی خطیب، سیّد عبدالزهرا. (1367). مصادر نهج‌البلاغة و اسانیده. چاپ چهارم، بیروت: دار الزهرا.
-     دشتى، محمد. (1368). روش‏هاى تحقیق در اسناد و مدارک ‏نهج‏البلاغه‏. ‏قم: نشر امام ‏على ‏علیه‏السلام.
-     راوندی‌‌، قطب الدین سعید بن هبة الله. (1406)‌‌‌. منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة. قم: کتابخانه عمومی‌ آیت­الله مرعشی نجفی‌‌‌.
-     رضی، محمد بن حسین. (1414). نهج‌البلاغة. تحقیق: صبحی الصالح. قم: دار الهجره.
-     سبزیان‌پور، وحید و فتاحیان، فرزانه. (1392). «نگاهی تازه به اسناد حکمت‌‌های نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه. شماره 2، 19-38.
-     سبزیان‌پور، وحید و فتاحیان، فرزانه. (1392). پژوهشی نو در اسناد نهج‌البلاغه. تهران: یار دانش.
-     شافعی، أبی عبدالله محمد بن إدریس. (1403). الأم. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
-     شیخ حرّ عاملى، محمّد بن حسن. (1409). وسائل الشّیعة. قم: مؤسسۀ آل‌البیت.
-      طالقانی، سیّد محمود. (1374). پرتوی از نهج‌البلاغه. پژوهش: سیّد محمدمهدی جعفری، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
-     طباطبایی، سیّد عبدالعزیز. (1406). «المتبقی من مخطوطات نهج‌البلاغة حتى نهایة القرن الثامن». مجلة تراثنا. جلد 5، 25-102.
-     طبرسى، احمد بن على. (1403). الاحتجاج على أهل اللّجاج. مشهد: نشر مرتضی.
-     عبداللهی، محمّد کاظم. (1380). «نقدى بر کتاب عیون الحکم و المواعظ و ذخیرة المتعظ و الواعظ». پژوهش‌های نهج‌البلاغه، شماره 1، 84-93.
-     عطاردی، عزیزالله. (1364). «شارحان نهج‌البلاغه از قرن پنجم تا هشتم»، کاوشی در نهج‌البلاغه (مقالات کنگرۀ سوّم). تهران: بنیاد نهج‌البلاغه. ص 275 تا 286.
-     فتّال نیشابورى، محمد بن احمد. (1375). روضة الواعظین و بصیرة المتعظّین. قم: انتشارات رضى.
-     قاضى عبد الجبّار، ابوالحسن عبدالجبار بن احمد. (1386). تثبیت دلائل النبوّة. قاهرة: دار المصطفى‏.
-     قدیانى، عباس. (1387). فرهنگ جامع تاریخ ایران. چاپ ششم، تهران: انتشارات آرون.
-     لیثى واسطى، على بن محمد. (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دار الحدیث.
-     مجلسى، محمدباقر. (1403). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السّلام. بیروت: مؤسسۀ الوفاء.‏
-     مطهری، مرتضی. (1387). مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى. تهران: انتشارات صدرا.
-     معارف، مجید. (1388). تاریخ عمومی حدیث. چاپ دهم، تهران: انتشارات کویر.
-     نورى، حسین بن محمّد تقى. (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسۀ آل‌البیت.
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
دوره 5، شماره 20
بهمن 1396
صفحه 111-133

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار