روش مقابله با کودتا در نهج‌البلاغه با محوریت حرکت اصحاب جمل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرّس، تهران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته‌ی علوم قرآن و حدیث.

چکیده

حرکت اصحاب جمل به‌عنوان اولین حرکت سیاسی درون نظام اسلامی شناخته‌شده است که با هدف براندازی حاکمیت وقت یعنی حکومت حضرت علی(ع) صورت گرفت. این حرکت سیاسی با توجه به طرح‌های سیاسی امروز نوعی کودتا به­شمار می­رود که توسط عایشه، طلحه و زبیر شکل گرفت. از طرفی امام علی(ع) در نهج‌البلاغه به موضوع واقعه جمل پرداخته است که می­توان نحوة برخورد امام(ع) با چنین پدیده‌ای را با توجه به حرکت اصحاب جمل استنباط کرد. به همین منظور این مقاله درصدد است روش مقابله با کودتا در نهج‌البلاغه با محوریت جنگ جمل را با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. در این راستا شناخت اصحاب جمل، اقدامات ایشان در مواجهه با امام(ع) نظیر توسل به حامی بزرگ و ذی‌نفوذ، علت تراشی برای عامۀ مردم، نمادسازی و قتل و غارت و جنگ مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت شیوه‌های مقابله امام علی(ع) با آنها از قبیل برخورد به مقتضای شرع و سیاست اسلامی، تبیین انگیزه‌ها و روشنگری در مورد آن و نحوۀ تعامل امام(ع) در مذاکره و شرایط ورود به جنگ جمل مورد تحلیل قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Method of coping with coup in Nahj ul-Balagha with a focus on the Jamal companions

نویسندگان [English]

  • ali hajikhani 1
  • saeed jalilian 2
چکیده [English]

Jamal companions' movement is known as the first political movement that aimed to overthrow the Islamic regime at that time i.e. at the time of Imam Ali’ Regime. This political move nowadays considered as a coup which formed by Ayesha, Talha and Zubayr. On the other hand, the Imam Ali (as) in Nahj ul-Balagha addressed and described the war of al-Jamal. Therefore, this article, with using descriptive-analytic methods and focusing on Nahj ul-Balagha, is going to review that how the Imam Ali (as) deal with the coup the war of al-Jamal. In this context, the following items have been negotiated and analyzed: recognizing the companions of the Jamal and their actions in the face of Imam (AS), the symbol of murder and plunder and war, coping strategies of Imam Ali (A.S) with them such as dealing with the requirements of Sharia and Islamic politics, explaining the motives about it and how to engage in the negotiation and entry requirements to the battle of Jamal.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali (as)
  • the coup
  • the Companions of the Jamal
  • Nahj ul-Balagha
- قرآن کریم.
- آیتی، عبدالمحمد. (1420). ترجمة نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات مؤسسه نهج البلاغه.
- ابن­ابی­الحدید. (1386). شرح نهج‌البلاغه، محمد أبوالفضل ابراهیم، دوم، دار إحیاء التراث العربی.
- ابن‌بابویه، محمد­بن­على. (1376). أمالى. ششم، تهران: کتابچى.
- ابن سیده، على بن اسماعیل. (1421). المحکم و المحیط الأعظم. اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ابن میثم بحرانی، میثم بن علی. (1375). شرح نهج‌البلاغه، اول، مترجم: قربانعلی محمدی مقدم، اصغر نوایی یحیی زاده، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
- ﺁﺭﯾﺎﻥﭘﻮﺭ، ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ. (1385). ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﯽ. ﭼﺎﭖ یازدهم، ﺗﻬﺮﺍﻥ: ﺟﻬﺎﻥﺭﺍﯾﺎﻧﻪ.
- استوار، مجید. (1391). «نقش نمادهای شیعه در پیروزی انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 42، شماره 4، 23-42.
- آشتیانی، محمدرضا و جعفر امامی، محمد. (بی‌تا). ترجمه گویا و شرح فشرده‌ای بر نهج‌البلاغه. اول قم: انتشارات مطبوعات هدف.
- ثعالبى، عبدالملک بن محمد. (1414). فقه اللغة. اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- جرداق، جورج. (1373). بخشى ‏از زیبایى‏هاى ‏نهج‏البلاغه. اول مترجم: محمدرضا انصاری، تهران: کانون انتشارات محمدی.
- جعفریان، رسول. (1385). تاریخ سیاسی اسلام (تاریخ خلفا). چهارم، تهران: انتشارات دلیل ما.
- جمعی از نویسندگان (1376). انقلاب اسلامی و انقلاب‌های جهان. قم: معاونت آموزش سازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1376). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. اول، ‏بیروت:‏ دار العلم للملایین.
- خوئی، میرزا حبیب‌الله. (1385). منهاج‏البراعة فی‏ شرح ‏نهج‏البلاغة. چهارم، تهران، مکتب الاسلامیه.
- دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغتنامه. چاپ دوم، تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا.
- داعی­نژاد، سید محمدعلی. (1379). «امام علی(ع) و اصول برخورد با دشمنان».فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 18، 387-399.
- دانشور حسینی، فهیمه. (1379). شناسایی ناکثین و موضع‌گیری امام علی (ع) در برخورد با آنان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده اصول دین.
- رازی، فخرالدین. (بی­تا). المحصول فی علم اصول الفقه. جابر فیاض العلوانی، موسسه الرساله.
- راغب اصفهانى، حسین­بن­محمد. (1374). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. دوم‏، تهران‏: مرتضوی.‏
- طوسى، محمد­بن­حسن. (1414). الأمالی (للطوسی).اول، قم دار الثقافة.
- عرب صالحی، محمد. (1390). «خواص امت و جنگ جمل». سخن تاریخ، سال پنجم، شماره 13، 153-186.
- عزالدین ابوحامد ابن ابی الحدید. (1337). شرح نهج‌البلاغه. اول، قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.
- عسکری، مرتضی. (1383). احادیث ام المومنین عائشه. هفتم، تهران: کلیه اصول‌الدین.
- علیخانی، علی‌اکبر. (1380). «جایگاه مخالفان در نگرش سیاسی امام علی (ع)». مجله روش‌شناسی علوم انسانی، شماره 26، 46-63.
- لحام، سعیدمحمد و همکاران. (1424). القاموس سیاسی و مصطلحات المؤترات الدولیه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ﻣﺤﺴﻨﯿﺎﻥ ﺭﺍﺩ، ﻣﻬﺪﯼ. (1385). ﺍﺭﺗﺒﺎﻁﺷﻨﺎﺳﯽ. ﭼﺎﭖ ﻫﻔﺘﻢ، ﺗﻬﺮﺍﻥ: ﺳﺮﻭﺵ.
- محمد بن نعمان، محمد. (1413). ﺍﻟﺠﻤﻞ. ﻗﻢ: کنگره ﺷﯿﺦ ﻣﻔﯿﺪ.
- مطرزى، ناصر بن عبدالسید. (1979). المغرب فى ترتیب المعرب. اول، حلب: مکتبه اسامه بن زید.
- مطهری، مرتضی. (1393). آینده انقلاب اسلامی. با اضافات و اصلاحات، تهران، انتشارات صدرا
- مقدمی، محمود. (1378). اوضاع احزاب سیاسی در دوران امامت علی (ع). ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﺍﺳﻼﻡ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 11، 47-59.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام‏ امام‏ شرح ‏تازه ‏و جامعى ‏بر نهج‏البلاغه. اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- میری، وجیهه؛ وکیلی، هادی و ناظمیان فرد، علی. (1394). «ماهیت رفتار سران جمل در ماجرای سقوط بصره».مجله پژوهش‌های علوی، سال ششم، شماره دوم، 157-178.
- مهدوی دامغانی، محمود. (1375). جلوه ‏تاریخ‏ در شرح ‏نهج‏البلاغه ‏ابن‏ابى‏الحدید. دوم، تهران: نشر نی.
- هانتینگتون، ساموئل. (۱۳70). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمه: محسن ثلاثی، اول، تهران: علم.
-   Luttwak, Edward (1979). Coup d'État: A Practical Handbook. Harvard University Press.
-             http://www.parsine.com/fa/news/296300/ از کودتای مصر تا کودتای ترکیه آیا ما واقعاً هر کودتایی را محکوم کرده­ایم.
-   https://www.britannica.com/topic/coup-detat