جلوه‌های برجسته‌سازی در نامة 45 نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج‌فارس، بوشهر.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج‌فارس، بوشهر.

چکیده

«برجسته‌سازی» به‌عنوان یکی از اصطلاحات مهم مکتب ادبی فرمالیستی، به معنای عدول از زبان عادی و خودکار‌ است. بنیان‌گذاران و پیروان این جنبش بر این اعتقادند که زبان معمولی و معیار، زیبایی‌ها و طراوت خود را از دست داده است؛ بنابراین برای ایجاد جذابیّت باید از زبان معیار و کلیشه‌ای فاصله گرفت و سخن را از حالت یکنواختی خارج و آن را برجسته نمود. آنان سخنی را برجسته می‌دانند که دارای انحراف از هنجارهای معمولی زبان باشد و این هنجارشکنی را نیز در دو حوزة قاعده‌افزایی و قاعده‌کاهی می‌بینند که از طریق بهره‌گیری هنرمندانه و هدفمندانه از آرایه‌های لفظی و معنوی حاصل می‌شود. نامة نصیحت‌گرانة 45 نهج‌البلاغه به‌دلیل بهره‌مندی از آرایه‌های مختلف ادبی، به‌طور کامل در چهارچوب نظریّة برجسته‌سازی قابل واکاوی ‌است.
    در این پژوهش بر آنیم با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی انواع شگردهای برجسته‌سازی در نامة مذکور بپردازیم. هدف این پژوهش کشف شیوه‌های مختلف قاعده‌افزایی و قاعده‌کاهی و نیز درک ارتباط بین شگردهای ادبی با مفاهیم مدّ نظر امام(ع) است. واکاوی این متن نشان می‌دهد حضرت(ع) در حوزة قاعده‌افزایی با به‌کارگیری عوامل موسیقی‌سازی همچون گونه‌های مختلف تکرار و نیز استفادة به‌جا از جناس و سجع، سخنِ خویش را برجسته ساخته ‌است. در حوزة قاعده‌کاهی نیز با بهره‌گیری از محور جانشینی، بیشتر از قاعده‌کاهی معنایی مانند تشبیه، استعاره و کنایه استفاده کرده است. هدف حضرت(ع) از این آرایه‌های ادبی نیز جلب توجّه و تمرکز مخاطب بر کلام و هدایت وی برای درک معنای مدّ نظر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Manifestation of Forgrounding in Imam Ali's 45th Letter of Nahjul Balagha

نویسندگان [English]

  • ali khezri 1
  • abbas mohadesinezhad 2
چکیده [English]

Forgrounding is one of the important Formalistic terms which means a diversion from the normal and automatic languagage. Formalists believe that the normal lnguage has missed its freshness. Therefore the writer should deviate from normal language to make it attractive and less tedious. They define the forgrounded languageas as a language which turns away from.any normality and regularity.This breaching of language is seen in two realms, consisting of "deviation" and "extra regularity". Formalists conceive extra regularity as any addition to the rules of normal language which is the main point for harmony and rythym. They also define deviation as breaking the rules and regulations of language which leads to composing poetry. Imam Ali's 45th advisory letter contains multiple literary terms that can be surveyed based on forgrounding theory.
 This thesis using descriptive – analytic method surveys forgrounding techniques in Imam Ali's letter and shows different kinds of forgrounding and extra regularity and focuses on the relation between these literary terms and Imam Ali's concepts. The thesis shows that Imam Ali has forgrounded his ideas using rhythmical pattern like repetition, pun and internal rhyme. He also has used extra regularity in his letter by succesion, similie, metaphor and kenning and aimed to attract the readers to understand his ideas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Formalism
  • forgrounding
  • extra regularity
  • deviation
  • 45th letter of Imam Ali
نهج‌البلاغه. (1384): ترجمة محمد دشتی. چ 2. تهران: اسوه.
-  الآملی، حسن. (1424). منهاج‌البراعة فی شرح نهج‌البلاغه. ج 20. ط 1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-  أبوالعدوس، یوسف. (1427). مدخل إلی البلاغه العربیّه. ط 1. عمان: دارالمسیره.
-  احمدی، بابک. (1389). ساختار متن و تأویل آن. چ 12. تهران: نشر مرکز.
-  به‌رقم، نعمت‌اله. (1393). «ویژگی‌های موسیقایی سجع در نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه. شماره 6، 113-93.
-  التفتازانی، سعدالدین. (1436). شرح المختصر. ط 8. قم: اسماعیلیان.
-  حسین، عبدالقادر. (1403). فنّ‌البدیع. ط 1. القاهره: دارالشروق.
-  حسینی، سیدعلی. (1388). ترجمه و توضیح تهذیب‌البلاغه. چ 3. قم: دارالعلم.
-  خرقانی، حسن. (1392). زیباشناسی قرآن از نگاه بدیع. چ 1. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
-  الزرکلی، خیرالدین. (2002). الأعلام. ج 4. ط 15. بیروت: دارالعلم للملایین.
-  شمیسا، سیروس. (1393). نقد ادبی چ 2. تهران: میترا.
-  ----------. (1390). نگاهی تازه به بدیع. چ 4. تهران: میترا.
-  صفوی، کورش. (1394). از زبان‌شناسی به ادبیات. ج 1 و 2. چ 5. تهران: سوره مهر.
-  طاهری، علی. (1394). ««آشنایی‌زدایی و برجسته‌سازی در خطبه‌های نهج‌البلاغه با بهره‌گیری از صنعت التفات». فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه. شماره12، 23-1.
-  عبدالغنی، أیمن أمین. (لاتا).الکافی فی البلاغه. قاهره: دارالتوفیقیه للتراث.
-  عتیق، عبدالعزیز. (لاتا).علم البدیع. بیروت: دارالکتب العربیّه.
-  الفیروزآبادی، مجدالدین محمدبن یعقوب. (1426). القاموس المحیط. ط 8. بیروت: مؤسسه الرساله.
-  قاسمی‌پور، قدرت. (1391). صورت‌گرایی و ساختارگرایی در ادبیات. چ 1. اهواز: دانشگاه شهید چمران.
-  الخطیب‌القزوینی، جلال‌الدین. (لاتا). الإیضاح. بیروت: دارالکتب العلمیّه.
-  قویمی، مهوش (1383). آوا و القا. چ 1. تهران: هرمس.
-  مقیاسی، حسن و فراهانی، سمیرا. (1394). «برجسته‌سازی در خطبة فدکیه حضرت زهرا (س)». دوفصلنامه علمی - پژوهشی حدیث‌پژوهی. شماره 13، 56-33.
-  مکارم‌شیرازی، ناصر. (1390). پیام امیرالمؤمنین. ج 1 و 10. چ 6. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
-  الموسوی، السید عباس علی. (1418). شرح نهج‌البلاغه. ج 4. بیروت: دارالرسول‌الأکرم.
-  نوروزی، جهانبخش. (1372). شناخت زیبایی: زیورهای سخن و گونه‌های شعر پارسی. چ 1. تهران: اهورا.
-  الهاشمی، السید احمد. (1999). جواهرالبلاغه. ط 1. بیروت: المکتبه العصریه.