بازجست نظام هستی‌شناسانه‌ی علوی در متون صوفیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد- ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

چکیده

نهج‌البلاغه و متون روایی شیعه از مهم­ترین منابع و آبشخورهای متون عرفانی و صوفیانه به‌شمار می­آید. در موضوع هستی­شناسی و مؤلفه­های آفرینش بدیع از «لا من شیء» در دیدگاه امامان شیعه(ع)، آفرینش ابداعی عالم هستی از ناچیز توسط خداوند، ایجاد نظام­مند آسمان و زمین، هدفمندی اجزای آفریدگان و انقیاد همه هستی از اوامر الهی، از جمله مباحثی است که هم در متون روایی شیعه و هم متون منظوم و منثور صوفیانه به چشم می­خورد. هدف این تحقیق به روش توصیفی و تحلیل محتوا، مطالعه‌ و بازجست دیدگاه و نظام هستی­شناسی مکتب شیعه مبتنی بر روایات مندرج در نهج‌البلاغه و پاره­ای از مصادر شیعی و مقایسه و ارزیابی هستی­شناسی متون صوفیانه با منابع مذکور است.
مطابقت و ریشه­یابی چگونگی ارتباط آینه­وار و رابطه‌ی سایه­وار هستی با هستی­بخش از دیدگاه علوی با متون ادبی- عرفانی از نتایج این نوشتار است. بررسی و بازشناسی تعابیر مشابه در نهج‌البلاغه و متون روایی، این نتیجه نیز به دست می­دهد که عارفان مسلمان و اندیشه­های آنان، از آبشخور نهج‌البلاغه و متون روایی متأثر شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The research of Ontology system of cAlavi on the text of Sufism

نویسندگان [English]

  • ali fathollahi 1
  • ali nazari 2
چکیده [English]

This study is mainly concerned with mystical Cosmology of Shicite traditions and study of The Influence of Cosmology of Shicite on the thought of Moslems mystics. This article concernes itself with the study of Cosmology of Nahj-al-balaghe view point of his dealing with mystical Cosmology of Moslems mystics and of the relationship between man and the universe.
    Although we attempted to take benefit of the great and learned men's world in Islamic mysticism, Qualification of creating the world of existence description of blameworthy and humiliating comparison in the material world, the amount of man's production in the objective world and the safeguarding of the other world which comes from this composite world, for creating a balance between the world and religion based upon true of Nahj-al-balaghe will thoroughly be taken into consideratio.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anthology
  • Mysticism
  • nahj-al-balaghe
  • Invention creation and Creation of absence
-     قرآن کریم.
-     آملی، حیدر (1368)، جامع‌الاسرار و منبع‌الانوار، تصحیح هنری کربن و عثمان اسماعیل یحیی، توس.
-     ابراهیمی­دینانی، غلامحسین (1389)، دفتر عقل و آیت عشق ج 1، انتشارات طرح نو.
-     ابن­بابویه­القمی، ابوجعفرمحمد (بی‌تا)، التوحید، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت.
-     ابن­بابویه­القمی، ابوجعفرمحمد (1363)، عیون اخبارالرضا (ع)، تصحیح مهدی‌الحسنی لاجوردی، طوس، قم.
-     ابن‌العربی، محیی‌الدین (بی‌تا)، الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
-     ابن‌العربی، محیی‌الدین فصوص‌الحکم (1370)، تصحیح ابوالعلاء عفیفی، انتشارات الزهرا.
-     اسماعیل­پور، ابوالقاسم (1387)، اسطوره، بیان نمادین، انتشارات سروش.
-     البحرانی، کمال‌ الدین میثم (1412)، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح یوسف علی منصور، بیروت: دار احیاء التراث‌العربی.
-     بشیرپور، حبیب و حاج ابراهیمی، طاهره (1391)، هستی­شناسی مولانا، دو فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه ادیان، سال ششم، شماره یازدهم، بهار و تابستان.
-     بیهقی نیشابوری، قطب‌الدین ابوالحسن محمد (1375)، دیوان امام علی (ع)، تصحیح ابوالقاسم امامی، بی‌تا.
-     ثقفی کوفی، ابراهیم بن محمد (بی تا)، الغارات، أو الإستنفار و الغارات، تحقیق عبد الزهراء حسینی، قم: انتشارات دارالکتاب الاسلامی.
-     جعفری­تبریزی، محمدتقی (1373) تحلیل و نقد تفسیر مثنوی، انتشارات اسلامی.
-     چیتیک، ویلیام (1384)، عوالم خیال (ابی‌عربی و مسئله اختلاف ادیان)، ترجمه قاسم کاکایی، انتشارات هرمس، چاپ اول.
-     خراسانی، شرف­الدین (1370) ابن‌عربی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج 4، انتشارات دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول.
-     خوارزمی، تاج‌الدین (1368)، شرح فصوص‌الحکم، باهتمام، نجیب مایل هروی، انتشارات مولی.
-     دوستخواه، جلیل (1370)، اوستا کهن­ترین سرودهای ایرانیان، انتشارات مروارید، چاپ اول.
-     سعدی شیرازی، مصلح الدین (1371) کلیات، تصحیح محمد علی فروغی، انتشارات ققنوس، چاپ چهارم.
-     سلیمانی، فاطمه (1383)، بررسی مقایسه‌ای چگونگی پیدایش عالم در آراء افلوطین و ملاصدرا، مشکوه‌النورسال هشتم، شماره 26- 27.
-     سنایی غزنوی، مجدودبن‌آدم (1362) دیوان، به اهتمام مدرس رضوی، کتابخانه سنایی، چاپ سوم.
-     شبستری، شیخ محمود (1368) گلشن راز، تصحیح صمد موحد، انتشارات کتابخانه طهوری، چاپ اول.
-     صدرالدین شیرازی، محمدبن­ابراهیم (1360)، شواهدالربوبیه، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-     عبدالحکیم، خلیفه (1364)، عرفان مولوی، ترجمه­ی احمد محمدی و احمد میرعلایی، انتشارات علمی و فرهنگی.
-     عراقی، فخرالدین ابراهیم (بی­تا)، کلیّات، تصحیح سعید نفیسی، انتشارات کتابخانه سنائی.
-     عراقی، فخرالدین ابراهیم (1366)، منطق‌الطیر (مقامات‌الطیور)، تصحیح صادق گوهرین، علمی و فرهنگی.
-     الغزالی، ابوحامد محمد (بی‌تا)، احیاء علوم‌الدین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-     فردوسی، ابوالقاسم (1374) شاهنامه، به تصحیح ژول مل، با مقدمه‌ محمدامین ریاحی، انتشارات سخن.
-     قبادیانی، ناصرخسرو (1375) دیوان اشعار، به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-     القمی، محمدبن­ابراهیم (1367) تفسیر قمی، تحقیق سیدطیب موسوى جزایرى، قم: انتشارات دارالکتاب، چاپ چهارم.
-     کاشانی، عزالدین محمود (1372)، مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه، تصحیح جلال‌الدین همایی، نشر هما.
-     کتاب مقدس (بی­تا)، ترجمه تفسیری، انتشارات انجمن کتاب مقدس.
-     الکلینی­الرازی، ابوجعفر محمدبن­یعقوب (1388)، الاصول الکافی، تصحیح علی­اکبر الغفاری، دارالکتب الاسلامیه.
-     المجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالانوار الجامعه لدرراخبار الأئمه الاطهار، بیروت: مؤسسه الوفا، چاپ هشتم.
-     مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد (1363)، کلیات شمس (دیوان کبیر)، تصحیح بدیع‌‌الزمان فروزانفر، امیرکبیر.
-     مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد (1362)، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسن، امیرکبیر.
-     نسفی، عزیزالدین (1371)، الإنسان الکامل، تصحیح موژیران موله، قم: انتشارات کتابخانه طهوری، نهج‌البلاغه (1395) تصحیح صبحی‌الصالح، باشراف انتشارات الهجره.
-     واعظی، حسین (1385)، مرغ باغ ملکوت (نفس از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا)، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، چاپ اول.
-     ولفسن، هَری اُسترین (1368)، فلسفه‌ی علم کلام، ترجمه احمد آرام، انتشارات الهدی، چاپ اول.
-     یثربی، یحیی (1389) عرفان عملی، قم: انتشارات نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها.