جلوه هایی از ایجاز حذف در خطبه های نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

چکیده

نهج البلاغه طراز فصاحت و پیرایه ی بلاغت، آبشخور آشنایی زدایی های ادبی و سرچشمه معانی والای انسانی است.امیرالمومنین به منظور رعایت بلاغت در سخن خویش، از شگردهای مختلف بلاغی ازجمله ایجاز حذف خواه در حرف وخواه در کلمه و جمله، بهره برده است. ایجازحذف که ابن جنی آن را شجاعت عرب نامیده، در کلام امام (ع) بسبب تفخیم وتهویل مقام ،افاده شمول معنایی، دفع توهم خلاف مقصود از مخاطب، ایجاد یک نوع طنین خاص در کلام،تشویق و تنبه واغراض دیگر صورت می پذیرد. حذف هایی که در نهج البلاغه رخ داده نه تنها کوچکترین خللی در بیان مفهوم و معنا ایجاد نمی کند، بلکه با ایجاد قالبی مناسب، معنا را به بهترین شکل و با ظرافتی خاص به مخاطب می رساند، به گونه ای که اگر محذوف ذکر می شد، زیبایی معنای مورد نظر از میان می رفت. این جستار به روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده است و نگارندگان در صددند تا بابررسی برخی مواضع حذف در کلام امام علی(ع) و ذکراغراض بلاغی آن،هنر امام علی(ع) را در بکار گیری این صنعت به عنوان گوشه ای از شاخصار تنومند صنعت های هنری بکارگرفته شده در کتاب ارزشمند نهج البلاغه، روشن سازند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Brevity of Ellipsis Flashes in Sermons of Nahj oal-Balagha

نویسندگان [English]

  • gholam abbas rezaee 1
  • hossein elyasi 2
چکیده [English]

Nahj ol-Balagha is the climax of eloquence and the ornament of rhetoric, the trough for literal deconstructions and the fountain of humane prominent graces. To observe the rhetoric in his speech, Imam Ali has benefited the various rhetorical devicesincluding brevity of ellipsis whether on the letters, words and sentences. Brevity of ellipsis which has been called the braveness of Arab by Ibn o Jenny, is achieved in the words of Imam (AS) through honoring and intimidation of status, conveying semantic inclusion, the disillusionment of misdeed intention from the addresser, the creation of a special tone in speech, eulogy and admonition or other purposes. The arisen ellipsis in Nahj al-Balagha not only does not cause any disorder in the statement of concept or meaning, but also conveys the meaning to the addresser with the best manner, daintily by creation of a special form, as if the omitted were mentioned the elegance of slightly meaning was gone too. This article is written in descriptive – analytical method and the authors are lookingto evaluate some positions of ellipsis in the words of Imam Ali (AS) and the eloquence purposes of it to clarify the accomplishment of Imam Ali (AS) on the application of the device as an angle of the sturdy foliage of artistic devices employed in valuable Nahj ol-Balagha book.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • brevity
  • ellipsis؛ rhetoric
  • Nahj ol-Balagha
  • Sermons
-     قرآن کریم
-     ابن­أبی­الحدید، عزالدین (1963)، شرح نهج­البلاغه، بیروت:مکتبة­الحیا، چاپ 1.
-     ابن­الأثیر، ضیاءالدین (1994 هـ)، المثل السائر، مصر: دارالنهضة.
-     ابن­جنی، عثمان (بی­تا)، الخصائص، بیروت: دارالهدی.
-     ابن­منظور، جمال­الدین محمدابن­مکرم (بی­تا)، لسان العرب، بیروت: دارالصادر.
-     أبوشادی، عبدالسلام (1991 هـ.ق)، الحذف البلاغی فی القرآن، القاهرة: مکتبة الساعی.
-     باقرحسینی جعفر (1427 هـ.ق)، اسالیب المعانی فی القرآن، قم: بوستان کتاب.
-     بحتری، ولیدبن­عبدالله (1300 هـ.ق)، دیوان، بیروت: دار صادر
-     التفتازانی، سعدالدین (1411هـ.ق)، مختصرالمعانی، قم: دارالفکر.
-     الجاحظ، أبی­عثمان­عمربن بحر (1990 هـ.ق)، البیان و التبین، بیروت: دارالجیل.
-     الجرجانی، عبدالقاهر (1987)، دلائل الإعجاز، بیروت:دارالمعرفة.
-     الجرجانی، عبدالقاهر (1384)، دلائل الاعجاز (ترجمه سیدمحمد رادمنش)،  تهران: شاهنامه­پژوهی.
-     خفاجی، أبی­محمدعبدالله (1953)، سرالفصاحة، تحقیق عبدالمتعال صعیدی، مکتبة محمدعلی صبیح.
-     داد، سیما (1387)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
-     الرمانی (1948 هـ.ق)، ثلاث رسائل فی مجاز القرآن، مصر: دارالمعارف.
-     زرکشی (1408 هـ.ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالتراث.
-     سیدقطب، محمد (1359)، آفرینش هنری در قرآن،ترجمه محمدمهدی فولادوند،تهران: بنیاد قرآن.
-     سیوطی، عبدالرحمن (1408)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: المکتبة العصویة.
-     شهبازی،محمود (1392)، کارکرد‌های زیباشناختی ایجاز حذف در قرآن کریم، کاوشی در پژوهش‌های زیباشناختی قرآن کریم، شماره 3.
-     شیروانی، علی (1383)، ترجمه نهج­البلاغه، قم: دارالعلم.
-     طوسی،محمدبن­حسین (بی­تا)، التبیان فی تفسیر قرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-     عباس­زاده، حمید (1390)، کارکردهای زیباشناختی حذف حرف جر در قران کریم، آموزه‌های قرآنی، شماره 13.
-     عبده، شیخ محمد (بی­تا)، شرح نهج­البلاغه، بیروت: دارالمعرفة.
-     عسگری، أبوهلال (بی­تا)، الصناعتین، تحقیق دکتر مفید، بیروت: دارالمعرفة.
-     عطیه، مختار (1416)، الایجاز فی کلام العرب و نص الاعجاز، اسکندریة، دارالمعرفة.
-     قدامة بن جعفر، ابوالفرج (بی­تا)، نقد الشعر، بیروت، دارالکتب العربیة.