2024-03-29T04:01:32Z
https://nab.basu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=354
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1397
6
22
بازجست ساحتهای وجودی انسان از منظر نهجالبلاغه
نقی
غیاثی
این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و با هدف بررسی ساحتهای وجودی انسان از منظر نهجالبلاغه نگارش یافته است. هر چند در نهجالبلاغه مطلب صریحی دربارۀ چند و چون ساحتهای وجود انسان نمییابیم، ولی مطالعۀ نهجالبلاغه نشان میدهد که علی(ع) انسان را میشناخته و از ساحتهای وجودی او آگاهی کامل داشته و در راه تربیت انسان به این ابعاد وی توجه ویژه میکرده است. براساس یافتههای این پژوهش، در منطق علی(ع) مانند قرآن کریم، انسان موجود دو ساحتی است. ساحت مادی که «عاملمولکولی» تشکیلدهندة این ساحت است و زمینهساز طبایع مختلف در انسان بهشمار میرود. ساحت فرامادی؛ این ساحت که در اثر دمیدن روح خدایی بر بعد مادی و مولکولی پدید میآید، حقیقت و تمثّل انسانی انسان را شکل میدهد و ساحت ذهنی، اندیشهای و شناختاری در انسان پدید میآید. همچنین میتوان از منظر نهجالبلاغه از دو ساحت مهم فرامادی، دیگر که بهنحوی با روح ارتباط دارند و بیانگر حقیقت وی هستند، نام برد: یکی «فطرت» است که مایۀ پیونددهندۀ انسان با خدا و قشر و لایۀ زیرین جان آدمی و سرشت او بهشمار میرود. دوم «قلب» حقیقتی متعالی و مرکزی در وجود انسان که هم کارکرد شناختی و اندیشیدن دارد و هم کارکرد احساسی و عاطفی، میتواند منشأ همۀ صفات عالی و ویژگیهای انسانی باشد چنانکه میتواند منشأ سقوط انسان و رذایل وی باشد.
انسان
ساحتهای وجودی
روح
فطرت
قلب
2018
08
23
1
18
https://nab.basu.ac.ir/article_2377_f7b8ba80c373eacfc387d159fc50ba44.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1397
6
22
بررسی تحول روانی انسان از منظر معارف اسلامی با تأکید بر نهجالبلاغه
حسن
رضایی هفتادر
صفر
نصیریان
باقر
ریاحی مهر
تحول روانی، یکی از مسائل مهم روانشناسی است. امروزه علمی بهنام روانشناسی ژنتیک بهعنوان یکی از شاخههای روانشناسی تجربی، به مبحث تحول روانی میپردازد؛ اما در معارف اسلامی بهویژه نهجالبلاغه، به این موضوع به طور جدی تأکید شده است. البته از آنجا که معارف اسلامی، برخلاف دانشهای تجربی، نگاه مادی به روان انسان ندارد، نظام تحولی آن نیز بهسان نظامهای تحولی مبتنی بر علوم آزمایشگاهی نیست. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به ماهیت روان انسان و تحول روانی، از منظر معارف اسلامی بهویژه نهجالبلاغه پرداخته است. از منظر این معارف، روان انسان متشکل از دو ساحت جوهری و روحانی است. بدینترتیب، تحول روانی هم در این دو ساحت مطرح میشود. تحول در ساحت جوهری، به سه حالت قابل تصوّر است: تحول در اصل ساحت جوهری، تحول در ویژگیهای ذاتی آن و تحول در ویژگیهای فطری آن. براساس معارف اسلامی، بهویژه نهجالبلاغه، تحول روانی در حالت اول و دوم ممکن نیست، اما در برخی از اقسام حالت سوم امکانپذیر است. بر همین اساس، تحول در ساحت روحانی نیز امکانپذیر است و به چهار نوع تحول تقسیم میشود: انضمامی، تکاملی، انفکاکی و تناقصی.
ماهیت تحول روانی
تحول روانی
انواع تحول
تحول جوهری
تحول روحانی
نهجالبلاغه
2018
08
23
19
37
https://nab.basu.ac.ir/article_2378_bd1e930b064e5373a5e3dad276b727d0.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1397
6
22
تحلیل انسجام و پیوستگی خطبههای امام علی(ع) با موضوع حکمیت بر اساس تحلیل محتوای کیفی
نازی
قنبری پریخانی
علی باقر
طاهری نیا
ماجرای «حکمیت» در سرزمین صفین از حوادث بىسابقه تاریخ اسلام بهشمار مىرود. امیرالمؤمنین(ع) که در آستانۀ پیروزی قرار داشت، به سبب نیرنگ عمروعاص و فریب خوردن تعداد قابلتوجهى از سربازان ایشان، از ادامۀ نبرد و دست یافتن به پیروزى بازماند و عواقب وخیم جریان حکمیت تا مدتها گریبانگیر مسلمانان شد. در این پژوهش خطبههای امام علی(ع) قبل و حین نبرد صفین، به روش تحلیل محتوای کیفی، مورد بررسی قرار گرفته است. ایشان در زمینۀ دشمنشناسی از میان ویژگیهای منفی دشمن بیشتر بر روی سابقۀ کفر معاویه و اطرافیانش، دشمنی آنان با خداوند، قرآن و سنت پیامبر(ص)، بیتوجهی به فرامین الهی، دعوتشان به بتپرستی و مواردی از این قبیل تأکید دارد که در تنافی کامل با تمسک آنان به قرآن و نیات خیرخواهانهشان در پیشنهاد صلح و حکمیت قرآن قرار دارد. امام(ع) در زمینۀ معرفی خصائل خود تأکید بیشتری بر سابقۀ ایمان، همراهی با پیامبر(ص) و هدایتگری خود دارد که بیانگر لزوم اطاعت و فرمانبرداری از ایشان و اعتماد به گفتههایشان تحت هر شرایطی حتی در مقابل قرآنهای بالای نیزه است. تحلیل مضامین این مجموعه از خطبهها مشخص کرد که آن حضرت قبل از وقوع حادثۀ خطرآفرین حکمیت، در راستای آمادهسازی سپاه جهت خنثینمودن نقشۀ دشمن، روشنگریهای لازم را بیان فرموده است. امام(ع) با تکرار مضامین مذکور، استفاده از اسلوب تأکید و بهکارگیری صنعت طباق، کلام خود را در سطح بالاتری از تأثیرگذاری قرار داده است.
امام علی(ع)
جنگ صفین
حکمیت
نهجالبلاغه
خطبه
تحلیل محتوای کیفی
2018
08
23
39
56
https://nab.basu.ac.ir/article_2379_a7ec49679f8b393a99f70303719d83a4.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1397
6
22
تحلیل تطبیقی اهداف اخلاقی حکومت در نهج البلاغه و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
محمد مهدی
حاجیلوئی محب
برپایی حکومتها در طول تاریخ، با اهداف متفاوتی صورت میپذیرفته که دستیابی به قدرت و تسلّط بر منابع انسانی و اقتصادی، بخش قابلتوجّهی از این اهداف بوده است. حکومت اسلامی به دلیل ریشههای مکتب توحیدی آن، جلوهای دیگر از انواع حکومتها را با اهدافی متفاوت ارائه میدهد که بخشی از آنها، اهداف اخلاقی است. حکومت علوی و انقلاب اسلامی ایران، نمونههایی از این دست بوده که برنامههایی را برای پویایی اخلاق در حوزة فردی و اجتماعی به اجراء درآوردهاند. به نظر میرسد، اهداف اخلاقی این دو حکومت، در نهجالبلاغه و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تبیین شده و همراستا میباشند. هدف آن است که ضمن اثبات لزوم پیشبینی اهداف اخلاقی برای حکومت، این موارد استخراج و تحلیل شده، تا میزان اشتراک این دو متن در زمینة اهداف اخلاقی مشخص گردد. مقالة حاضر، ضمن مطالعة هر دو منبع، به این نتیجه دست یافته است که هر دو، پویایی اخلاق فردی و اجتماعی را در رأس اهداف حکومت دانسته و ضمن همپوشانی با هم، پنج محور را مورد بحث قرار دادهاند، شامل: رشد و سعادت انسان، گسترش فضایل اخلاقی، هدایت فردی و اجتماعی، برپایی و تقویت دین و مقابله با انحراف و گمراهی.
نهجالبلاغه
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
اهداف
اخلاق
حکومت
2018
08
23
57
79
https://nab.basu.ac.ir/article_2380_3f7ccae91e3a5ae6e82ff1be92c437c1.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1397
6
22
شناسایی و رتبهبندی تأمینکنندگان اقلام مبتنی بر ارزشهای اسلامی از منظر قرآن و نهجالبلاغه
مرتضی
جبله
حسینعلی
حسن پور
مسعود
مصدق خواه
امروزه، محیط سازمانها آبستن تغییرات، فرصتها و چالشهای زیادی است که توانایی و قابلیت رویارویی و بهرهبرداری آنان را میتوان از سازمانها انتظار داشت. از طرفی نگاه استراتژیک به تغییرات و فرصتهای حاصل از تغییرات و از طرف دیگر، بهبود تواناییها و زیرساختهای سازمان میتواند سازوکار مناسبی برای موفقیت پایدار و بلندمدت سازمان باشد. توجه به معیارهای ارزشی- اسلامی در شناسایی و انتخاب تأمینکنندگان که همواره مورد تأکید و تأیید قرآن و نهجالبلاغه است از ضرورتهای پژوهش حاضر است. در این پژوهش برای ایجاد یک سازمان ارزشی، شناسایی و رتبهبندی تأمینکنندگان اقلام مبتنی بر ارزشهای اسلامی از منظر قرآن و نهجالبلاغه، پژوهشهای گذشته و کتب مقدس قرآن و نهجالبلاغه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و معیارهای کلیدی امانتداری، خدمتگزاری، صداقت، محوریت منافع و مصالح عامه و عدالتمحوری انتخاب شدند. در ادامه با طراحی پرسشنامه، انجام تحقیق میدانی و با استفاده از یک مدل تصمیمگیری چندمعیاره، اوزان مناسب تأمینکنندگان اقلام بر اساس معیارهای ارزشی احصا و بر اساس آن و برای هر محصول، تأمینکننده برتر انتخاب شد. برای اثبات روایی و پایایی تحقیق از فرمول لاشه و آلفای کرونباخ استفادهشده است.
معیارهای ارزشی- اسلامی
سازمان ارزشی
تأمینکنندگان اقلام عمومی
تصمیمگیری چندمعیاره
2018
08
23
81
99
https://nab.basu.ac.ir/article_2381_f29247e086bc96d19312fa5e6c7dc625.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1397
6
22
فلسفة اخلاق مبتنی بر میانهروی در سخنان امیرمؤمنان(ع)
سید علیرضا
صفوی
سعید
بهشتی
سید کاظم
اکرمی
معصومه
صمدی
قرآن و روایات معصومین علیهمالسلام بر این نکته تأکید مینمایند که بعثت پیامبر(ص)، در راستای نهادینه کردن مکارم اخلاقی میباشد. بررسی سخنان امام علی(ع) و مطالعۀ زندگی ایشان، نشان میدهد که توجه به فضایل اخلاقی و دوری جستن از افراط و تفریط و بهعبارتدیگر پایبندی به اخلاق مبتنی بر میانهروی، بارزترین ویژگی آن حضرت بوده است. بدین منظور فرمایشهای داهیانۀ امیرمؤمنان(ع) در زمینۀ اعتدال مورد بررسی قرارگرفته و فلسفۀ اخلاق مبتنی بر میانهروی استخراج گردیده است. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل اسنادی به روش توصیفی – تحلیلی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد آفرینش متعادل جهان، قوانین موزون و متین خداوند متعال، اعتدال در آفرینش انسان، دوست داشتن اعتدال از جانب خداوند، ناپایداری دنیا و جاودانگی آخرت، سیره و سنت معتدلانۀ پیامبر(ص) و معصومین علیهمالسلام و تغییرپذیری اخلاق از جمله بنیادها و فلسفۀ اخلاق مبتنی بر میانهروی است. مورد توجه قرار دادن بیانات امام علی علیهالسلام در فلسفۀ اخلاق مبتنی بر میانهروی، میتواند ضمن غنای علمی این رشته، بر نهادینهشدن اخلاق در جامعه کمک نموده و بر آسیبها و چالشهای جّدی که در مسیر زندگی انسانها در اثر افراط و تفریط به وجود آمده است، فائق آید.
عقلورزی
فلسفۀ اخلاق مبتنی بر میانهروی
اعتدال و امام علی(ع)
2018
08
23
101
118
https://nab.basu.ac.ir/article_2382_a7f846391d87aa25267c0c148e7b0ade.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1397
6
22
نقش آخرتگرایی در رابطة انسان و محیطزیست از دیدگاه نهجالبلاغه
فاطمه
مرادی کهنکی
حسین
چراغی وش
علی
نظری
نهجالبلاغه بعد از قرآن کریم، بهترین منبع برای واکاوی مباحث اسلامی در همة زمینهها است. رابطة انسان و محیطزیست یکی از این مباحث است. در اسلام بیش از هر دین و مکتبی به رفتار صحیح با محیطزیست سفارش شده است. با توجه به اینکه انسان در روز قیامت نسبت به تمام اعمال خویش مورد سؤال واقع میشود که چرا با وجود انذارها، نهیها، راهنماییها و تبیین رفتارهای صحیح و شناسایی رفتارهای ناپسند، حیوانات را آزار داده و نسبت به طبیعت کوتاهی کرده است، اهمیت آخرتگراییِ انسان در رابطه با محیطزیست روشن میگردد. آنچه در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و به کارگیری ابزار کتابخانهای پیرامون آن سخن گفته شده، مجموعهای از رفتارهایی است که مشخص کنندة حقوق متقابل انسان و محیطزیست میباشد و میتوان از آن به راهبردهایی از نهجالبلاغه در حیطة رفتار تعبیر کرد که در قالب فضایل و رذایل رفتاری صورت دقیقی از روابط انسان با محیطزیست را بر اساس نهجالبلاغه ترسیم میکند. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که احساس مسؤولیت نسبت به حیوانات، اهمیت دادن به تغذیة آنان و مراعات حالشان هنگام کار، خستگی، بیماری و پیری، پرهیز از اذیت و آزار و ترساندن آنان از مهمترین موضوعات در رابطه با حیوانات است. همچنین حفظ درختان و اهتمام به کشاورزی، انتخاب آب مناسب و تنظیم آبیاری درختان، توجه به عوامل زیست محیطی در انتخاب محیط زندگی، نگاه به گلها و سبزهزار، استفاده از پوشش مناسب فصلی نیز از مهمترین موضوعات در رابطه با طبیعت است.
آخرتگرایی
امام علی(ع)
حیوانات
رفتار
طبیعت
نهجالبلاغه
2018
08
23
119
138
https://nab.basu.ac.ir/article_2383_5f69284604561948ca335266c86793dd.pdf