2024-03-28T19:48:14Z
https://nab.basu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=232
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1395
4
13
اصول و روشهای تفسیر قرآن در نهجالبلاغه
حامد
شریعتی نیاسر
مجید
معارف
در قرآن کریم مفاهیم بسیار زیادی وجود دارد که نیازمند تفسیر است و امام علی (ع) که قرآن ناطق است در سخنان خویش و از جمله نهجالبلاغه که گزیدهای از این سخنان است، به تفسیر و تبیین آیات الهی پرداخته است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته میشود بررسی اصول و روشهای تفسیر قرآن در نهجالبلاغه است. با توجه به نتایج این پژوهش که بهصورت توصیفی تحلیلی و با مطالعه نمونههایی از نهجالبلاغه انجام گرفت مشخص شد که امام علی (ع) در مواردی از نهجالبلاغه به شکلهای مختلف اعم از مستقیم و صریح و یا غیرمستقیم و ضمنی و بر اساس اصولی چون لزوم تدبر در قرآن همراه با مراجعه به مفسران حقیقی آن و نیز اصل اختلافناپذیری و جامعیت قرآن و بهکارگیری روشهایی چون تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر بر اساس احادیث نبوی، توجه به شرایط فرهنگی اجتماعی عصر نزول،تبیین معنای واژگان بهکار رفته در آیه، توجه به تاریخ گذشتگان و اقوام و ملل پیشین و نیز تکیه بر فهم شخصی خود به تفسیر آیات الهی پرداخته است.
قرآن
نهجالبلاغه
روش تفسیر
اصول تفسیر
2016
06
18
1
24
https://nab.basu.ac.ir/article_1468_c884596da80e8561355f2a6b88c9e102.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1395
4
13
بررسی تطبیقی صفات الهی در نهجالبلاغه و تحمیدیههای ادب فارسی
تورج
زینی وند
سارا
حسنی
فریبا
اکبرزاده
در کنار وجوه گوناگون مضمونی و اسلوبی نهجالبلاغه، تحمیدیههای آن از آثار ارزشمند و تأثیرگذار ادبیات دینی و تعلیمی به شمار میآید. امام علی(ع) در این آغازیهها مفاهیم فکری برجستهای را بیان نموده است که همواره مطمح نظر ادیبان، خطیبان و اندیشمندان بوده است. چنین رویکردی، مورد اهتمام شاعران کهن ادب فارسی، به ویژه شاعران معنویگرا، نیز قرار گرفته و اینان نیز جلوههای معروف و ماندگاری را برای این ادبیات به ارمغان آوردهاند. ازاینرو، این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با گزینش 15 مضمون برجستهی این تحمیدیهها در نهجالبلاغه و شعر کهن فارسی-که به گواه یافتههای این جستار شباهت زیادی میان آنها وجود دارد- به بررسی و تحلیل تطبیقی آنها پرداخته است. افزون بر این، یافتههای این جستار، بیانگر این است که در میان صفات گوناگون الهی، مفهوم توحید و سپس برشمردن دیگر اسماء و صفات پروردگار، شاخصترین مضمون مشترک در تحمیدیههای نهجالبلاغه و شعر فارسی است. دیگر مضمونها نیز در یک چرخۀ معنایی، بر گرداگرد این محور اساسی (توحید) در حرکت و پیوند هستند.
نهجالبلاغه
شعر کهن فارسی
تحمیدیه
صفات الهی
2016
06
19
25
45
https://nab.basu.ac.ir/article_1469_8c4164fa0ea6d94a8cd3d63e26714a63.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1395
4
13
حفظ شکل و انتقال معنا در ترجمهی نهجالبلاغه بررسی مقابلهای ترجمهی فیضالاسلام و شهیدی
علی
سلیمی
روژین
نادری
ترجمههای نهجالبلاغه، آثار و برکات فکری و فرهنگی بسیاری در پی داشته است که در جایگاه خود آثاری کاملاً دینی به شمار میروند. ترویج آرمانگرایی، اعتمادسازی در فرهنگ، بسط آموزههای دینی، استوارسازی سدهای تدافعی در برابر هجمههای مادیگرایان و اسلامستیزان، جاری ساختن خون جوشندهی حماسه و حضور علی (ع) در رگهای جامعه و افزودن یک مائدهی آسمانی دیگر به منابع فکری دردمندان دینپژوه، از اهمّ امتیازات، برگردانهای نهجالبلاغه است. در این میان، ترجمهی «سیّد علینقی اصفهانی» ملقّب به فیضالاسلام و «سیّد جعفر شهیدی» از این کتابِ گهربار، در عرصهی آثار دینی و از لحاظ کمیّت و کیفیّت مکتوبات دینی، سیری نو برای طرح مفاهیم دینی و معارف از راه بارگردان آنها، بهشمار میرود. مقالهی حاضر، با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی مقابلهای این دو ترجمه بر مبنای ویژگیهای متنی و اصول نظری ترجمهی متون دینی پرداخته است و در نهایت به این مهم رسیده که سبک ترجمهی هر یک از آنها با دیگری متفاوت است و از حیث انتقال معنا و حفظ شکل نقطهی مقابل یکدیگر هستند و آنکه اولویّت دادن به حفظ شکل یا انتقال معنا به عنوان دو ویژگی برجسته، حاصل شیوهی متفاوت دو ترجمه است. شهیدی به مبدأگرایی و رعایت اسلوب و ابعاد فصاحت و بلاغت نهجالبلاغه توجّه شایان ذکری داشته است و فیضالاسلام به انتقال معانی واژگان و نیز برگردان لایههای گوناگون معنایی توجّهی خاصّی مبذول داشته و ترجمهای خواننده محور ارائه نموده است.
ترجمه
نهج البلاغه
فیضالاسلام
شهیدی
2016
06
19
47
62
https://nab.basu.ac.ir/article_1470_8b394f903e62195655ce02adf002a20a.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1395
4
13
سبکشناسی روشهای نظری امامعلی (ع) در افزایش معرفت دینی مردم
محمد حسن
یعقوبیان
هاجر
ربانی
در جریان افزایش معرفت دینی مردم، میتوان از روشها و شیوههای نظری و عملی متفاوتی استفاده نمود. جهت دستیابی سبک معیار در این امر، این پژوهش در نظر دارد تا روشهای حضرت علی (ع) را در نهجالبلاغه بررسی نماید. از اینرو، مسأله این پژوهش بررسی روشهای نظری امام علی (ع) در افزایش معرفت دینی است. روش بررسی این مسأله، توصیفی –تحلیلی است و با رویکرد ناظر به متن شکل گرفته است. یافتههای پژوهش در سبکشناسی شیوههای نظری حضرت نیز، حاکی از آن است که این شیوهها، اعم از شیوههای نظری مرسوم در علم منطق و شیوههای غیرمرسوم در آن است. حضرت در شیوههای منطقی از انواع استدلال استقرائی، تمثیلی و قیاسی استفاده نموده و در روشهای جزئیتر، از انواع براهین، جدل و خطابه و شعر، در نسبت با مخاطبان خاص و عام، مدد جستهاند و در روشهای غیرمرسوم، از ایجاد نگرش صحیح، بیان کاربردی آموزههای دینی و معرفی الگوهای مناسب استفاده نموده و به آموزش مفاهیم دینی پرداختهاند. بدینسان، تنوع تکنیک، تابعی از تنوع مخاطب و زمینههای مختلف مکانی و زمانی است. به دیگر سخن، با بررسی شیوههای نظری امام، مشخص میگردد که مؤلفههایی نظیر تنوع تکنیک، مخاطبشناسی، التزام به حقیقت و توجه به زمینه پیام؛ سبک و متدولوژی نظری آن حضرت را در افزایش معرفت دینی مردم شکل میدهند.
امام علی (ع)
معرفت دینی
روشهای نظری
سبکشناسی
2016
05
21
63
79
https://nab.basu.ac.ir/article_1471_843ba9f278a0938286c42daeddfcb40e.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1395
4
13
شبهه دنیاگریزی و یاد مرگ در نهجالبلاغه و نقد آن با تکیه بر فضای صدور
علی
حاجی خانی
کاوس
روحی
علیرضا
صفاریان همدانی
یکی از شبهات محتوایی که بر کتاب شریف نهجالبلاغه وارد شده، شبهه دنیاگریزی و یاد مرگ بهصورت افراطی است. به عقیده عدهای، برخی از مطالبی که در نهجالبلاغه درباره مذمت دنیا، شیوه زندگی زاهدانه، ترک تعلق به دنیا و توجه به آخرت و همچنین مطالبی که درباره یادآوری مرگ به عنوان دروازه ورود به سرای جاوید در این کتاب آمده، سابقهای در صدر اسلام نداشته و تحت تأثیر رهبانیت مسیحی و یا جریان تصوف قرار دارند. این جستار درصدد است با بهرهگیری از روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی شرایط اجتماعی و مقتضیات زمان صدور خطبهها و نامههای مورد تشکیک و همچنین با توجه به جغرافیای کلام در هر مورد ضمن اثبات بیاساس بودن شبهه، این حقیقت را روشن نماید که نه تنها چنین نگاهی، افراطگرایانه نیست، بلکه القای آن از سوی امام جامعه مسلمین امری ضروری و بهجا شمرده میشود؛ زیرا گرایشهایی به دنیاطلبی و مادیگرایی در میان خواص و عوام جامعه آن روزگار دیده میشد.
امام علی (ع)
نهج البلاغه
شبهات
دنیاگریزی
مرگ
فضای صدور
2016
06
19
81
97
https://nab.basu.ac.ir/article_1472_0fadc5375b4c5937ee3bc8cc4353613e.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1395
4
13
مؤلفههای هوش معنوی در نهجالبلاغه
سیروس
قنبری
ایمان
کریمی
دنیای نوین در ایجاد پیشرفتهای علمی و تأمین رفاه نسبی آدمی موفق بوده و آنچه نتوانسته انجام دهد، پیشبرد اخلاق بشر است. با توجه به خلأهای باطنی و اخلاقی در جوامع امروزی و نیز دلمشغولی همیشگی بشریت به معنای زندگی، طرح معنویت یکی از مهمترین موضوعاتی است که امروزه برای ایجاد پیوند میان ارزشهای دنیای سنتی و دنیای نوین در حوزههای مختلف مورد توجه قرار گرفته است. سازمانها بهعنوان وجه غالب جوامع امروز، یکی از گستردهترین حوزههای شکلگیری و توسعه سرمایه معنوی هستند. برای آنکه سرمایه معنوی در محیط کار نظام جمهوری اسلامی ایران عملیاتی و قابل بهرهبرداری شود، باید هوش معنوی کارکنان با توجه به آموزههای دین مبین اسلام بررسی شود؛ از اینرو، در این مقـاله با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و با روش توصیفی و تحلیلی ، ضمن تشریح مفهوم «هوش معنوی» و «سرمایه معنوی»، شاخصها و مؤلفههای هوش معنوی شامل: «خودآگاهی، خودانگیختگی، ارزشمحوری و چشماندازمحوری، کلنگری، دگرخواهی، استقبال از تفاوتها، استقلال رأی، تواضع و فروتنی، تمایل به طرح چراهای بنیادی، توانایی تغییر چارچوبهای ذهنی، استفاده مثبت از مشکلات و چالشها و احساس رسالت» با تفحص در نهجالبلاغه و تأمل در کلام مولای متقیان حضـرت علی (ع)، استخراج و تحلیل گردید. در نهایت، به بـرخی راهبــردها برای بهرهبرداری مؤثر از هوش معنوی از منظر اسلام و نهجالبلاغه پرداختهشده است.
نهجالبلاغه
معنویت
هوش معنوی
سرمایه معنوی
2016
06
19
99
119
https://nab.basu.ac.ir/article_1473_f7a84018ddadacbcb26663c8cd6166b9.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1395
4
13
نقد و بررسی تفسیر شارحان نهجالبلاغه از عبارت "هَیْهَاتَ عِلْمٌ مَخْزُونٌ" خطبه 149
سید حسین
سید موسوی
علم امام نسبت به وقایعی که در آینده اتفاق میافتد، مورد بررسی و دیدگاههای مختلف قرار گرفته است. اگر گفته شود امام اطلاعی ندارد، چگونه ممکن است چنین فردی پیشوایی امت را پذیرفته و طبق ادعای شیعه همه مسلمانان بر اساس حدیث ثقلین باید از ایشان پیروی کنند؛ و اگر گفته شود امام اطلاع از آینده و حوادث آن را دارد، پس چرا نمیتواند از مرگ خویش و شهادتش جلوگیری نماید؟ درحالیکه در خطبههای مختلف از حوادث آینده خبر داده است و بهصراحت اعلام مینماید، قبل از اینکه مرا از دست دهید از من بپرسید، در خطبه 149 که پس از ضربت خوردن، از آن حضرت نقلشده است چنین دانشی را نفی میکند، از اینرو در میان شارحان نهجالبلاغه دو دیدگاه مختلف در نفی و اثبات علم آن حضرت به کیفیت شهادت خویش مطرحشده است. در این مقاله تلاش شده با روش استنادی تحلیلی ضمن پذیرش علم علی (ع) به همه امور از جمله جزئیات شهادت، توجیهات مختلف درباره عبارت "کَمْ أَطْرَدْتُ الْأَیَّامَ أَبْحَثُهَا عَنْ مَکْنُونِ هَذَا الْأَمْرِ فَأَبَى اللَّهُ إِلَّا إِخْفَاءَهُ هَیْهَاتَ عِلْمٌ مَخْزُونٌ" را مطرح و ضمن نقد هر یک از آنها به این نتیجه برسیم که بایستی پاسخ دیگری را جستجو کرد. امام چون الگوی مسلمانان است باید همچون ایشان عمل کند و چون عموم مسلمانان نسبت به آینده علم ندارند و از حوادثی که اتفاق میافتد باخبر نیستند، او نیز بایستی رفتار عادی داشته باشد؛ اما نکتهی مهم اینجا است که آنچه امام انجام میدهد با علم او نیز مطابقت پیدا میکند. بر این اساس باید این تعبیر آن حضرت را برای عموم مردم دانست که هر چه تلاش کنند تا از زمان مرگ و مکان آن اطلاع یابند، بیفایده باشد.
علم به حوادث آینده
علی (ع)
زمان شهادت
انکار علم به شهادت
2016
06
19
121
138
https://nab.basu.ac.ir/article_1474_865c79ced6d9a697882c0fef2b132418.pdf
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
نشریه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5233
1395
4
13
نقد و بررسی دفاعیات ابنابیالحدید از واژهگزینی امام(ع) در نهجالبلاغه
علی اکبر
فراتی
نقد لغوی یکی از مهمترین انواع نقد و تحلیل متن است. شبههافکنی پیرامون فصاحت و صحت لفظی و معنایی واژگان نهجالبلاغه و دقت امام(ع) در واژهگزینی از مواردی است که در نقدهای موجود کمتر به آن توجه شده است. ابنابیالحدید معتزلی (م 656) در شرح خود به واژگان اهمیت داده و شاید از معدود شارحانی است که در شرح خود به دفاع لغوی از متن برآمده است. اشکالات مطرحشده در شرح ابنابیالحدید نسبت به الفاظ نهجالبلاغه عمدتاً در سه حوزه صحت لفظ، ارتباط لفظ مورد استعمال امام(ع) با معنای مقصود، و ارتباط معنایی بین دو یا چند واژه است. این مقاله به نقد و بررسی دفاعیات ادبی و زبانی ابنابیالحدید در سطوح مختلف آوایی، لغوی و نحوی پرداخته است و میکوشد جایگاه لغوی نهجالبلاغه و دقت واژهگزینی امیر مؤمنان(ع) را از زبان شارح معتزلی و با سامانی موضوعی ـ که بتواند الگوی کارهای مشابه گردد ـ تبیین کند.
نهجالبلاغه
ابنابیالحدید
واژهگزینی
روش لغوی
سطح زبانی
سطح ادبی
2016
06
19
139
160
https://nab.basu.ac.ir/article_1475_e881a82763db9111640c9f9eb3ec83b5.pdf