TY - JOUR ID - 2606 TI - بررسی معنی‌شناسی واژه ذلّت در نهج‌البلاغه با رویکرد با هم‌آیی هم‌نشینی و جانشینی JO - فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه JA - NAHJ LA - fa SN - 2345-5233 AU - قره خانی, ناصر AD - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا Y1 - 2019 PY - 2019 VL - 6 IS - 24 SP - 1 EP - 19 KW - نهج‌البلاغه KW - مفهوم اولیه KW - هم‌نشینی و جانشینی KW - ذلت KW - نفس DO - 10.22084/nahj.2018.17428.2135 N2 - واژه ذلت از پرکاربردترین واژه­ها، در قالب­های مختلف اشتقاقی در نهج­البلاغه است. امام علی(ع) با بهره‌مندی از معارف بلند الهی و برای تعالی جایگاه انسان و ارزش­های انسانی، صورت­های گوناگون این واژه را در گفتار و نوشتار به‌کار گرفته تا تصاویری تأثیرگذار در ذهن مخاطب ایجاد کند و او را به‌سوی عزت و کرامت رهنمون سازد. از منظر علم معنی­شناسی بررسی مفهوم اولیۀ واژه و سیر تحول آن از دورۀ جاهلـی تا متـن نهج­البلاغه امری ضروری است و تلاش می­شود تا بـراسـاس روابـط هم­نشینی و جانشینی به دو پرسش پاسخ داده شود: یکی آن‌که کدام واژه­ها بیشترین همنشینی را با واژۀ ذلت دارد؟ و از سوی دیگر با رویکرد جانشینی چه واژه­ها و احیاناً جملاتی تداعی‌کنندۀ مفهوم ذلت هستند؟ برآیند این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته نشان می­دهد واژگانی از قبیل عزت، نفس، طمع، اسارت، مستکینة، عار و فرار بیشترین همنشینی را با ذلت داشته و کلماتی از قبیل قماءة، دناءة، ضعة و خسف و حتی برخی جمـله­ها، بر محور جانشینی معنای ذلت را به ذهن می­رساند؛ افزون بر این تداعی آوایی برخی واژه­ها مثل أضلّ و أزلّ در تبادر معنای ذلّت در اندیشة مخاطب قابل توجه است. UR - https://nab.basu.ac.ir/article_2606.html L1 - https://nab.basu.ac.ir/article_2606_8a684f61baf8ff23803ff75d677f8b25.pdf ER -