دانشگاه بوعلی سینا
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5241
5
17
2017
05
22
بررسی سبک شناختی خطبة همام
1
19
FA
حجت
رسولی
استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی
h-rasouli@sbu.ac.ir
ولی
امیدی پور
دانشجویکارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی
valiomidipoor@gmail.com
10.22084/nahj.2017.1831
خطبة هَمّام یکی از خطبههای بلند اخلاقی و تربیتی نهجالبلاغه است که در آن صفات متقین به تفصیل بیان شده است. تحلیل این خطبه از دیدگاه سبکشناسی به منظور واکاوی اسلوب بلیغ و فصیح امام علی (ع) اهمیت دارد. این مقاله با رویکرد تحلیل ادبی، متن خطبه را با توجه به نظریة سبکشناسی ساختارگرا، در سه سطح؛ زبانی (آوایی، واژگانی، نحوی)، ادبی و فکری بررسی کرده، به شیوۀ توصیفی-تحلیلی به تبیین عناصر سبکی خطبه پرداختهاست. هدف اصلی این پژوهش، کشف عناصر سبکشناسی متن خطبة همام است که نقش بارزی در زیبایی آن ایفا میکند. تبیین پیوند میان این عناصر سبکی و افکار امام(ع) از اهداف دیگر این پژوهش بهشمار میرود. نتایج پژوهش نشاندهندۀ ارتباط تنگاتنگ سطوح سهگانه با یکدیگر است. همچنین سطح زبانی و ادبی در تقویت زمینههای فکری خطبه نقش داشته، در جهت اقناع مخاطب و القای اندیشههای امام(ع)، با سطح فکری پیوندی ناگسستنی دارد. اسلوب کلام با اهداف، هماهنگی دارد و با گزینش مجموعهای از گوشنوازترین فواصل آهنگین، در کنار سایر عناصر موسیقیساز همچنین استفاده از فنون بلاغی و ساختارهای نحوی توانسته مفاهیم اخلاقی، عبادی و عرفانی را به خوبی به مخاطب برساند.
نهجالبلاغه,خطبة همّام,سبکشناسی
https://nab.basu.ac.ir/article_1831.html
https://nab.basu.ac.ir/article_1831_1a93d5927a64cc55ce92e97f1c8cb2d6.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5241
5
17
2017
05
22
رهیافتی نو بر ترجمههای نهجالبلاغه در پرتو تحلیل مؤلفههای معنایی واژگان
21
40
FA
رسول
فتحی مظفری
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلیسینا
fathirasoul65@gmail.com
سید مهدی
مسبوق
0000-0003-0739-982X
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلیسینا
smm.basu@yahooo.com
مرتضی
قائمی
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلیسینا
mortezaghaemi2@gmail.com
10.22084/nahj.2017.11210.1650
از جمله شیوههای جدید دستیابی به معانی واژگان که از زمان پیدایش آن در دانش معنیشناسی دیری نمیگذرد، فرآیند تجزیه و تحلیل مؤلفههای معنایی واژگان است. در این روش، برای پی بردن به ماهیّت دقیق و همچنین تفاوتهای معنایی بین واژگان به نسبت هممعنا، اجزا و آحاد تشکیلدهندۀ معنای یک واژه مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد و با تبیین تفاوتهای موجود بین آحاد معنایی مختلف، علاوه بر دستیابی به معنای دقیق، ظرافتها و تفاوتهای معنایی بین واژگان مترادف نیز کشف خواهد شد. مطالعات کنونی ترجمه، درصدد آن است تا با کاربست نظریههای جدید معنیشناسی در حوزۀ ترجمه، راهگشای مترجمان و ترجمهپژوهان برای تحقق تعادل ترجمهای باشد. در این جستار کوشیدهایم تا ضمن معرفی این روش به عنوان رویکردی نوپا در حوزۀ معنیشناسی، با روشی توصیفی- تحلیلی به نحوۀ بر ابریابی واژگان بر مبنای تحلیل مؤلفهای اشاره نماییم. بدین منظور با انتخاب پنج ترجمۀ فارسی از خطبههای نهجالبلاغه شامل ترجمههای آقایان جعفری، دشتی، شهیدی، فقیهی و فیضالاسلام به واکاوی عملکرد مترجمان در شیوۀ ترجمۀ شماری از واژگان نشاندار نهجالبلاغه و شیوۀ انتقال مؤلفههای معنایی چنین واژگانی پرداختهایم. بـرآیند این جسـتار حاکی از آن است که توجه ناکافی به آحاد تشکیلدهندۀ معنای یک واژه، علاوه بر اینکه در انتقال سبک و ایدئولوژی نویسنده تأثیر سوئی برجای میگذارد، زمینهساز برابریابی غیردقیق واژگان نیز خواهد شد.
تحلیل مؤلفهای معنا,آحاد معنایی,ترجمههای نهجالبلاغه
https://nab.basu.ac.ir/article_1832.html
https://nab.basu.ac.ir/article_1832_91a529a58b568203824f7b9291e732bf.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5241
5
17
2017
05
22
تحلیل و نقد شبهۀ وجود اصطلاحات فلسفی - حکمی در نهجالبلاغه
41
56
FA
علی
حاجی خانی
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس
ali.hajikhani@modares.ac.ir
سعید
جلیلیان
دانشآموخته کارشناسی ارشد رشتهی علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس
sjalilian55@gmail.com
10.22084/nahj.2017.1833
«نهجالبلاغه» مجموعهای است از سخنان گهربار امیرالمؤمنین علی(ع) که توسط مرحوم شریف رضی در سال 400 هجری گردآوری و تدوین شد و از بدو پیدایش تاکنون به دلیل مضامین ذیقیمت و مفاهیم گرانسنگ خود، توجه بسیاری از دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان را به خود جلب کرده و ستایش آنان را برانگیخته است؛ اما در این میان عدهای از مؤلفان تراجم و محققان سنی مذهب در اصالت انتساب بخشهایی از این کتاب به امام علی(ع) تشکیکاتی را مطرح نمودهاند که از جملۀ آنها شبهۀ وجود <em>مضامین و</em> اصطلحات فلسفی- حکمی نظیر الأین، الکیفیه و الأزلیهدر این میراث علویاست. مقاله حاضر در صدد است با بررسی جامع این شبهه، آن را با ادلۀ مختلف عقلی، نقلی و تاریخی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بوته نقد کشیده و بیپایه بودن آن را اثبات نماید. در این راستا، با توجه به اینکه شبهۀ مطرحشده مبتنی بر سه فرضِ ادعای اضافه کردن این اصطلاحات توسط سید رضی، متداول نبودن این اصطلاحات در زمان امام علی(ع) و تشکیک در زمان ورود این اصطلاحات به جامعۀ اسلامی است، جستار حاضر مسائلی از قبیل: تفاوت روش استدلال امام(ع) با فلاسفه متقدم و معاصر شریف رضی، وجود پارهای از مسائل علمی و فلسفی که با زمان سید رضی مطابقت نمیکند، نقش امام علی(ع) در پایهگذاری فلسفه اسلامی و اصطلاحات آن، رواج مباحث عقلی - فلسفی در عراق قبل از اسلام و وجود این اصطلاحات قبل از امام(ع) را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و در نهایت به این نتیجه دستیافته است که وجود اصطلاحات و مباحث فلسفی- حکمی در نهجالبلاغه هرگز نافی انتساب این کتاب ارزشمند به امیرالمؤمنین(ع) نخواهد بود.
امام علی(ع),اصطلاحات فلسفی – حکمی,شبهه,نهجالبلاغه
https://nab.basu.ac.ir/article_1833.html
https://nab.basu.ac.ir/article_1833_231f284d44ad31bacd01b1f8cb2a1483.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5241
5
17
2017
05
22
تصریح، تبیین و شرح کوتاه درون متنی در ترجمۀ فیضالاسلام از نهجالبلاغه
57
73
FA
صادق
سیاحی
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
dr.s.sayyahi@gmail.com
محمود
آبدانان مهدیزاده
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
معصومه
تراوش
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
mastaravosh@gmail.com
10.22084/nahj.2017.1834
ترجمه و تفهیم نهجالبلاغه به عنوان مهمترین متن دینی بعد از قرآن از اهمیت بالایی برخوردار است و مترجمان زیادی تاکنون به ترجمۀ آن پرداختهاند که هر کدام شیوۀ خاص خود را داشتهاند. بررسی و کشف ویژگیهای خاص هر ترجمه میتواند افق و روزنهای جدید را برای ترجمههای مترجمان بعدی بگشاید. از میان مترجمان طراز اول نهجالبلاغه، میتوان به فیضالاسلام اشاره کرد. ایشان افزودههایی در ترجمه خود به جهت فهم بیشتر مخاطب اعمال کرده است و عنوان ترجمه و شرح بر اثر خود گذاشته است. پژوهش حاضر درصدد است در کار ایشان کاوش و تأمل کند و بکوشد که میزان صحت و درستی ادعای مترجم در مورد این افزودهها را آشکار سازد. با بررسی و ارزیابی ترجمۀ وی، مشخص گردید که ویژگیهای شرح، آن طور که باید و شاید بر اثر ایشان صدق نمیکند و میتوان افزودههای فیضالاسلام را در سه اصل تصریح، تبیین و شرح کوتاه درونمتنی تقسیمبندی کرد.
ترجمۀ نهجالبلاغه,فیضالاسلام,تصریح,انگارۀ تبیین,شرح کوتاه درونمتنی
https://nab.basu.ac.ir/article_1834.html
https://nab.basu.ac.ir/article_1834_3985edc761c47a4eaacbddbaaf1536ce.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5241
5
17
2017
05
22
مؤلفههای عقلانیت سیاسی مردم بر اساس نظام حق و تکلیف در نهجالبلاغه
75
93
FA
محمود
کریمی
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع)
mahmoudkarimi@yahoo.com
علیرضا
دل افکار
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث و نهجالبلاغه دانشگاه پیامنور تهران
delafkar@pnu.ac.ir
رضا
جعفری
3319292749
دانشجوی دکتری رشته الهیات – گرایش علوم و معارف نهجالبلاغه – دانشگاه پیامنور تهران (واحد تهران جنوب)
jafari138953@yahoo.com
10.22084/nahj.2017.1835
عقلانیت، حاکمیت عقل و منطق انسانی در سازماندهی روابط اجتماعی است و عقلانیت سیاسیِ مبتنی بر حق و تکلیف، باور مبتنی بر خِرد مردم به تعامل سازنده و مفید با زمامدار و جامعه سیاسی در چارچوب ادای حقوق و ایفای تکالیف است. از آنجا که عقلانیت سیاسی در شکلی نظاممند، زمانی محقّق میگردد که مبتنی بر آگاهی کـافی باشد، این مطالعه کوشیده است مؤلّـفههای حقوق زمامـدار بر مردم را بر اسـاس نظام حـق و تکلیفِ نهجالبلاغه، معرفی نماید. این هدف، با رویکرد کیفی مبتنی بر منـطق استقرا و متکی بر اسـتراتژی داده بنیاد بهگونهای اکتشافی دنبال شده است. ضرورت بحث آن است که هر اندازه مردمان یک کشور، حقوق زمامدار و تکالیف خود در قبال وی و نظام سیاسی حاکم را بهتر بشناسند، تعاملی خردمندانهتر با او و جامعۀ سیاسی برقرار میکنند. نتایج تحقیق نشاندهندۀ آن است که بصیرت، ثبات، جهاد در راه خدا، مسئولیت اجتماعی، اطاعت و حمایت از زمامدار، بارزترین مؤلّفههای عقلانیت سیاسی مردم است که نهجالبلاغه به دست میدهد.
نهجالبلاغه,عقلانیت سیاسی,حق,تکلیف
https://nab.basu.ac.ir/article_1835.html
https://nab.basu.ac.ir/article_1835_b42a9039bd9103f68ceabae9c31ec798.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5241
5
17
2017
05
22
واکاوی مفهوم سرمایۀ روانشناختی در پرتو نهجالبلاغه (تطابق، تمایز و رهنمودها)
95
115
FA
عادل
زاهد بابلان
دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه محقق اردبیلی
zahed@uma.ac.ir
سیدمحمد
سیدکلان
دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه محقق اردبیلی
m.siedkalan@gmail.com
حسن
احمدی
دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه محقق اردبیلی
ahmadi.hasan9@gmail.com
10.22084/nahj.2017.1836
به لحاظ اهمیت سرمایۀ روانشناختی در زندگی فردی و سازمانی انسانها، با بهرهگیری از گنجینۀ گهربار نهجالبلاغه و کلام حضرت علی(ع)، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی نظریۀ سرمایۀ روانشناختی و ابعاد آن (خودکارآمدی، امید، خوشبینی، تابآوری)، پرداخته شد که حاصل آن، استنباط از نهجالبلاغه به لحاظ تطابق و تفاوت مفهومی مؤلفهها بوده است که درنهایت به ارائۀ رهنمودهای نظری در خصوص این نظریه منجر شده است. یافتهها بر این مبنا نهاده شد که مؤلفههای سرمایۀ روانشناختی علاوه بر برخی تطابقها، به لحاظ مفهومی در بیشتر موارد تمایز اساسی دارد؛ بهطوریکه بیشتر تمایزات به لحاظ فلسفۀ زیستی و فکری مسلمانان با کشورهای غیرمسلمانها بوده است که بر مبنای کلام امیرمؤمنان علی(ع) این نظریه پس از واکاوی با اضافه شدن مؤلفۀ معنویت به نظریۀ فوق، تحت مدلی به رهنمودهای عملی منجر شد که در پژوهشهای قبلی بدان پرداخته نشده بود.
امام علی(ع),سرمایۀ روانشناختی,خودکارآمدی,امید,خوشبینی,تابآوری
https://nab.basu.ac.ir/article_1836.html
https://nab.basu.ac.ir/article_1836_e145cfa842edc3b69ebebaa1321df621.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه
2345-5233
2345-5241
5
17
2017
05
22
واکاوی مسائل مرگ و زندگی در نهجالبلاغه بر اساس نظریۀ تقابلهای دوگانه در ساختارگرایی
117
134
FA
مهدی رضا
کمالی بانیانی
دانشآموخته دکتری تخصصی، رشته زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک.
mehdireza_kmali@yahoo.com
حسین
آریان
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان،ایران.
arian.amir20@gmail.com
مهرداد
اکبری گندمانی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک
m-akbari@araku.ac.ir
10.22084/nahj.2017.1837
تقابلهای دوگانه اساساً در هر متنی قابل رؤیت میباشد و هماره بین سلسلهمراتب مرکز یک متن و حاشیة آن، این تقابل برقرار است. بهعبارتی در برخی از متون، یک عنصر با بار مثبت یا منفی در مرکز قرار میگیرد (مثلاً خوبی و راستی) و تقابلهای متناسبِ آن (مثلاً بدی و دروغ) در حاشیه. حال این بررسی میتواند در دو سطح روساختی و ژرفساختی (مشتمل بر نگاه هستیشناسی و پدیدارشناسی) صورت گیرد. مسئلة مرگ نیز از جمله مباحثی است که تقابلی آشکار با حیات داشته و در نهجالبلاغه نیز جلوههای گوناگونی را به خود اختصاص داده است. در این مقاله پس از مختصری در باب ساختارگرایی، تقابلهای دوگانه و مسأله مرگ، به تحلیل و تبیین دیدگاههای فوقالذکر در باب مسئلة مرگ در نهجالبلاغه پرداخته شد. با واکاوی صورت گرفته بر بیانات امام علی(ع) و با سنجیدن آنان با شاخهها و شاخصههای تقابلهای دوگانه در ساختارگرایی، مشاهده شد که هر چند مسئلة مرگ با حیات در سطح روساختی، تقابل و تضادی چشمگیر دارد، اما در ژرفساخت، از دید پدیدارشناسی به نوعی، بارِ ارزشی مثبت یافته(درحالیکه مرگ اساساً دارای بار منفی است) و از دید هستیشناسی نیز تمایزی مابین مرگ و زندگی دیده نمیشود. روشِ تحقیق به صورت کتابخانهای بوده و پس از مطالعة کافی در باب نظریة تقابلهای دوگانه و شناخت ویژگیهای آن، به تجزیه و تحلیل دیدگاههای امامِ علی(ع) در بابِ مرگ و زندگی بر اساس نظریة مورد نظر پرداخته شده است.
تقابلهای دوگانه,نگاه پدیدارشناسی,نگاه هستیشناسی,نهجالبلاغه
https://nab.basu.ac.ir/article_1837.html
https://nab.basu.ac.ir/article_1837_1472ad368cf99e1619c19437237b8991.pdf