ORIGINAL_ARTICLE
بررسی عهدنامه امیرمؤمنان(ع) به مالک اشتر از منظر کارکردهای فقه سیاسی
فقه سیاسی در مواجهه با چالشهای عصر حاضر نیازمند تبیین دقیق مبانی خویش است تا بتواند کارآمدی خود را در عرصههای اجتماعی به اثبات رساند. از جملۀ رویکردهای مورد توجه در این خصوص، رهیافت مقاصد محور به فقه است. دستیابی به رویکرد مقاصد محور نیازمند شناسایی مقاصد شریعت و اهداف دین از منابع فقهی و تبیین کارکرد آن در فرایند استنباط است، امری که نوشتار حاضر با روش توصیفی و تحلیلی، با مطالعه موردی اهداف شریعت درعهدنامۀ امیرمؤمنان(ع) بررسی کرده است. در این راستا نامه 53 نهجالبلاغه از منظر کارکرد فقه سیاسی در دو جنبه مورد توجه قرار گرفته است. اول؛ بحث شناخت مقاصد شریعت در فقه سیاسی که در این نامه با توجه به محتوا و فضای صدور آن میتوان مقاصدی مانند عبودیت، عدالت، اعتدال و نفی استکبار ورزی، حفظ امنیت و رفق و مدارا را ردیابی کرد. توجه به ابعاد این مقاصد میتواند ویژگیهای یک حاکم دینی و تفاوت نظام سیاسی الهی را از سایر نظامهای سکولار روشن سازد. دومین کارکرد این نامه نیز در مسائل فقه سیاسی با بررسی اصل اولیه در برخورد مسلمانان با غیرمسلمانان که از مباحث بنیادین جهاد در اسلام است موردتوجه است و حاصل آن با توجه به سخنان امیرمؤمنان(ع) و تحلیل نصوص ذیل مقاصد شریعت، برگزیدن اصالت صلح در عرصه روابط بینالملل فقه سیاسی است.
https://nab.basu.ac.ir/article_3963_8537dcd9aa891bb1e1442322e033010b.pdf
2021-05-22
1
17
10.22084/nahj.2021.14796.1931
نهجالبلاغه
عهدنامه مالک اشتر
فقه سیاسی
مقاصد شریعت
جهاد و صلح
بشری
عبدخدایی
bshabd70@gmail.com
1
دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
AUTHOR
محمدتقی
فخلعی
fakhlaei@um.ac.ir
2
استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
LEAD_AUTHOR
ابنفارس، احمد بن فارس. (1404 ق). معجم مقاییس اللغة. مصحح: عبدالسلام محمد هارون، چاپ اول. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
1
- ابنمنظور، محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب. مصحح: احمد فارس صاحب الجوائب. چاپ سوم. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
2
- احمدی، سید جواد. (1392). «اصطلاحشناسی عدالت و پیوند آن با مفاهیم همسو در آموزههای نهجالبلاغه». مجله معرفت اخلاقی. سال چهارم، شماره 13، 54-37.
3
- جمعی از نویسندگان. (1426 ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت(ع). چاپ اول. قم: مؤسسه دائرهالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهلبیت(ع).
4
- جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1410 ق). الصحاح. محقق: عطار، احمد عبد الغفور. چاپ اول. بیروت: دار العلم للملایین.
5
- حاجی حیدر، حمید. (1388). «بررسی جامع مفهوم عدالت از دیدگاه اسلام». مجله معرفت سیاسی، شماره 2، 36-7.
6
- خامنهای، علی. (1379 ش). نقش نهجالبلاغه در دنیای معاصر، کاوشی در نهجالبلاغه. چاپ اول. قم: عالمه.
7
- درخشه، جلال. (1386). «عدالت از دیدگاه امام علی (ع)». مجله دانش سیاسی، شماره 5، 38-5.
8
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن. چاپ اول. لبنان: دار العلم- الدار الشامیة.
9
- زیوری، معصومه و دیگران (1399)، «تحلیل محتوای قیاسی رابطه دینداری و عدالت اجتماعی در نهج البلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره 32، زمستان 1392، صص 60-41.
10
- سبحانی یامچی، محمد، (1399) ، «بازشناخت موانع اساسی اجرای عدالت در حکومت علوی از منظر نهج البلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره 31، پاییز 99، صص58-41.
11
- ضیاییفر، سعید. (بهار 1390). «رویکرد حکومتی در فقه». مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، شماره 53، 32-7.
12
- طباطبایی، سید محمدحسین. (1417 ق). المیزان فى تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم.
13
- طبرسی، فضل بن حسن. (1372 ش). مجمعالبیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم . تهران: انتشارات ناصر خسرو.
14
- طریحى، فخرالدین. (1416 ق). مجمع البحرین. محقق: حسینى، سید احمد. چاپ سوم. تهران: کتابفروشى مرتضوى.
15
- عبدالرحمان، محمود. معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، بیجا، بیتا. (برگرفته از نرمافزار جامع فقه اهلبیت.)
16
- عمیدزنجانی، عباسعلی. (1421 ق). فقه سیاسی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
17
- علیدوست، ابوالقاسم. (1390). فقه و مصلحت، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
18
- فخلعی، محمدتقی. (1394 ش). رهیافت فقهی در حقوق بینالملل. مشهد: انتشارات پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
19
- فیومى، احمد بن محمد. (بیتا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. چاپ اول. قم: منشورات دار الرضی.
20
- قرشى، سید علیاکبر. (1412 ق). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
21
- کلینی، محمد بن یعقوب. (1407 ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
22
- کیخا، نجمه. (1383). «مفهوم و سازوکارهای تحقق عدالت اجتماعی». مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، شماره 26، 186-163.
23
- مرتضی الزبیدی، محمد بن محمد. (1414 ق). تاج العروس من جواهر القاموس. مصحح: شیرى، على. چاپ اول، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
24
- مکارم شیرازی، ناصر. (1390 ش). پیام امام امیرالمؤمنین(ع). قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب(ع).
25
- -------------. (1374 ش). تفسیر نمونه. چاپ اول. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
26
- میراحمدی، منصور؛ شیری، اکرم. (1388). «عدالت سیاسی در گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی». مجله علوم سیاسی دانشگاه باقر العلوم(ع)، شماره 48، 90-63.
27
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی معناشناسی واژۀ چند معنای أمر با تأکید بر رابطۀ همنشینی و تعیین مصادیق آن براساس بافت در نهجالبلاغه
دستیابی به معانی و شناخت واژگان در گرو پژوهش در علوم خاصی چون معناشناسی است؛ چراکه معناشناسی از علومی است که به شناخت دقیق واژگان و کشف معانی نهفتۀآنها در متون مختلف میپردازد. از شیوههای معناشناسی، بحث چند معنایی واژگان است که از آن به علم وجوه و نظایر تعبیر کردهاند، به این معنا که یک واژه بهگونهای در بافت نهجالبلاغه جای گرفته است که با وجود شباهت در لفظ و حرکات در هر بافت زبانی، معنایی غیر از معنای نخست دارد، در واقع اینکه یک لفظ بیش از یک معنا داشته باشد را چند معنایی میگویند. این پژوهش در صدد است تا از طریق روش تحلیلی- توصیفی و تقسیم واژگان همنشین در سه گروه اسمی، فعلی و وصفی و با استخراج معانی متعدد واژۀ «امر» در نهجالبلاغه وجوه متعدد معنایی آن را مورد بررسی قرار دهد و از این طریق پی به چندمعنایی بودن این واژه ببرد. در این تحلیل معناشناختی مشخص شد واژۀ «امر» در بافتهای موضوعی متفاوت و در اثر همنشینی با برخی واژگان، معانی متعددی چون فرمان خداوند، جنگ، حکمیت، خلافت و... را پذیرفته است. به عبارتی درک معنای مختلف این واژه منوط به بافتی است که در آن لحاظ شده است هر چند غالبِ معانی استعمالی برای این واژه در نهجالبلاغه از طریق بافت موقعیتی قابلدرک است.
https://nab.basu.ac.ir/article_3957_d1671981e7a3aa7271d1cb02d20fd0ca.pdf
2021-05-22
19
39
10.22084/nahj.2021.22249.2512
معناشناسی
چند معنایی
همنشینی
بافت
امر
نهجالبلاغه
علیرضا
طبیبی
a-tabibi@araku.ac.ir
1
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران
LEAD_AUTHOR
کبری
حیدری
az.kobraheidary.82.a@gmail.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران
AUTHOR
- انصاریان، حسین. (1379). ترجمه: نهج البلاغه، تهران: پیام آزادی.
1
- ابن منظور،محمدبن مکرم. (1414).لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دارصادر.
2
- ابنأبیالحدید، عزالدین ابوحامد. (1372).جلوه تاریخدر شرح نهجالبلاغهی ابنأبیالحدید، ج 5،چ دوم، مترجم: محمود مهدوی دامغانی تهران: نشر نی.
3
- -------------------. (1379)جلوه تاریخ در شرح نهجالبلاغهی ابنأبیالحدید، ج 4، چ دوم، مترجم: محمود مهدوی دامغانی تهران: نشر نی.
4
- اختیار، منصور. (1348) معناشناسی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
5
- العوّا، سلوی محمد. (1381).بررسی زبانشناختی وجوه و نظایر در قرآن کریم، ترجمه: حسین سیدی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
6
- الصالح، حسین حامد. (1390).تأویل واژگانی قرآن کریم، ترجمه: ابوالفضل سجادی و محمود میرزایی الحسینی، اراک: دانشگاه اراک.
7
- انصاریان، علی. (1366).شرح نهجالبلاغه المقتطف من بحارالانوار، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
8
- بحرانی، ابن میثم. (1375).ترجمه شرح ابن میثم، ج1و2، مترجم: قربانعلی محمدی مقدم، علیاصغر نواییزاده، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس.
9
- ------------. (1370).ترجمه شرح ابن میثم، ج 3، مترجم: سید محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس.
10
- ------------. (1375).ترجمه شرح ابن میثم، ج 5، م مترجم: محمدرضا عطایی،مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس.
11
- پالمر، فرانک. (1366).نگاهی تازه به معنیشناسی، مترجم: کورش صفوی، تهران: نشر مرکز.
12
- حسینی دشتی، مصطفی. (1385).معارف و معاریف، موسسه فرهنگی آرایه.
13
- حسینی شیرازی، سید محمد. (بیتا). توضیح نهجالبلاغه. تهران: دار تراث شیعه.
14
- خویی، ابراهیم بن حسین. (بیتا).دره النجفیه، بینا، بیجا.
15
- راوندی، قطبالدین سعید بن هبة الله. (1364).منهاجالبراعه فی شرح نهجالبلاغه، ج 1، قم: کتابخانه عمومی آیتالله مرعشی نجفی.
16
- سید جوادی، احمد. (1368).دایره المعارف تشیع، مترجم: کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سازمان دایره المعارف تشیع.
17
- سید رضی. (1370).نهجالبلاغه فارسی، مصحح: عزیزالله جوینی، چاپ دوم،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
18
- شاملی، نصرالله، حاجی قاسمی، فرزانه.(1396).«شبکه شعاعی معنای دیدن در خطبههای نهج البلاغه بر پایة معناشناسی شناختی قالبی» فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره19.
19
- صفوی، کورش. (1390). درآمدی بر معنیشناسی، چ 4، تهران: انتشارات سورهی مه.
20
- طالقانی، محمود. (1374).پرتوی از نهجالبلاغه، مصحح: سید محمدمهدی جعفری، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
21
- عدالتنژاد، سعید. (1382).روش سمانتیکی در مطالعات اسلامی، تهران:موسسه تحقیقات و علوم انسانی.
22
- فراهیدى،خلیل بن احمد.(1409). کتابالعین،قم،انتشاراتهجرت.
23
- قرشی، سید علیاکبر. (1412).قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیّۀ.
24
- قرهخانی، ناصر. (1397).«بررسی معناشناسی واژة ذلت با رویکرد همآیی همنشینی و جانشینی». فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره24.
25
- مختار عمر، احمد. (1385).معناشناسی، ترجمه: سید حسین سیدی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
26
- مدرس وحید، احمد. (1360).شرح نهجالبلاغه، ج 11، قم: ناشر خودش.
27
- ------------. (1362). شرح نهجالبلاغه، ج 12، قم: ناشر خودش.
28
- مزبان، علی حسن. (1394).درآمدی بر معناشناسی در زبان عربی، مترجم: فرشید ترکاشوند، تهران: سمت، چاپ اول.
29
- مصطفوی، حسن. (1393).التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
30
- مغنیه، محمدجواد. (1358).فی ظلال نهجالبلاغه، چاپ سوم، مترجم: محمدجواد معموریمحقق: سامی غریری.بیروت: دارالعلم والملایین.
31
- موسوی، سید عباس. (1376).شرح نهجالبلاغه، دارالرسول الکرم، بیروت، دار المحجه البیضاء.
32
- مکارم شیرازی، ناصر. (1375).پیام امام، ج1و2، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
33
- مهیار،رضا.(1375) فرهنگابجدى، عربى-فارسى،تهران: چاپ دوم.
34
- نواب لاهیجی، میرزا محمد باقر (بیتا) شرح نهجالبلاغه، تهران: اخوان کتابچی.
35
- هاشمی خویی، میرزا حبیبالله. (1358).منهاج البراعه فی شرح نهجالبلاغه، چاپ چهارم، مصحح سیدابراهیم میانجی. تهران: مکتبه الاسلامیه.
36
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیرپذیری ابن نباته فارقی از خطبه جهاد امام علی (ع) با محوریت تضمین (با تکیه بر شرح ابنابیالحدید)
نهجالبلاغه به اذعان غالب نهجالبلاغه پژوهان، کتابی فرادانش بشری است که فهم تفصیلی آن لازمة تسلط به دانشهای ارزشمندی چون علوم بلاغی است. کلام امام همام توأم با فصاحت و بلاغت دیدگان همۀ سخنوران و بلاغتپژوهان را خیره و متحیّر نموده است. هدف این مقاله نمایش و پایش چنین عرصههایی از سخنوری و خیالپروری امیرمؤمنان(ع) در یکی از خطبههای غرّای ایشان معروف به خطبه جهاد و مقایسه آن با خطبههای جهادی ابننباته فارقی، با تکیه بر شرح ابنابیالحدید است و پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه ابننباته در خطبههای خود از کلام امام همام بهره جسته و موفق بوده است. این مقاله با روش تطبیقی- تحلیلی بر آن است تا با مقایسه و مقابله خطبه جهادی 27 امام علیهالسلام با خطبههای پنجگانه جهادی ابننباته این مسأله را تبیین کند که نهجالبلاغه علاوهبر فصاحت و بلاغت دارای معانی ژرف و مفاهیم والایی است که با فطرت انسان گرهخورده و از سرچشمه وحی مایه گرفته است و در خطبههای آن از تشبیهات و استعارات و نکتههای دقیق بلاغی استفاده شده است؛ درحالیکه در خطبههای جهادی ابننباته تکلّف و صنایع بدیعی بیشازحد متن خطبهها را بیروح و تصنعی ساخته است، هر خطیب سخنوری در رکاب همانندی و مقابله با جوهر تابناک نهجالبلاغه جز اظهار عجز و ناتوانی خود قدمی برنداشته است؛ چراکه در آسمان بلاغت هیچ اختری را یارای مشاکله با آفتاب بلاغت نیست. کلام امام در عین فصاحت و بلاغت، موجز و رسا است، درحالیکه ابننباته در خطبههای خود با بهرهگیری از اطناب و اطالة کلام نتوانسته پای در رکاب نهجالبلاغه بگذارد.
https://nab.basu.ac.ir/article_3958_e49203e82864c7a880fc8c78e9da61ec.pdf
2021-05-22
41
56
10.22084/nahj.2020.20326.2375
نهجالبلاغه
امام علی(ع)
ابننباته فارقی
ابنابیالحدید
خطبة 27 جهاد
تضمین
مهرداد
آقائی
almehr55@yahoo.com
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
LEAD_AUTHOR
محمدرضا
شادمنامن
hosseins3706@gmail.com
2
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران
AUTHOR
شیما
تقی پورکندسر
komeil.2222@yahoo.com
3
دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران
AUTHOR
- قرآن کریم.
1
- ابنأبیالحدید المعتزلی، عبدالحمید. (2007). شرح نهجالبلاغة، محقق: محمد ابراهیم، بیروت: دارالکتاب العربی.
2
- ابنأثیر، نصرالله بنمحمد. (1962). المثلالسائر فیأدب الکاتب والشاعر،القاهرة: دارنهضة مصر.
3
- ابن خلکان، احمد بن محمد. (1364). وفیات الأعیان و أنباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، قم: انتشارات شریف رضی.
4
- ابنالرسول، سید محمدرضا و سلطانینژاد، فهیمه. (2012). «أثر کلام الإمام علی علیه السلام فی الأدب الصغیر والأدب الکبیر» مجلة أهل البیت علیهمالسلام، شماره 12، صص 240-251.
5
- ابنشاکر الکتبی، محمد. (1980). عیون التواریخ، بغداد: دار الرشید.
6
- ابننباتة، عبدالرحیم بنمحمد. (2014). دیوان خطب ابننباتة، دمشق: مطبوعات رابطة خطباء الشام.
7
- ابننباتة، عبدالرحیم بنمحمد. (2012). دیوان خطب ابننباتة، الکویت: إصدارات الوعی الإسلامی.
8
- أختر، مهجبین. (2014). «مکانة کلام علی بن أبی طالب علیه السلام فی الأدب العربی»، مجلة الداعی دار العلوم دیوبند، شماره ٢، صص 1-8.
9
- الهامی، داوود. (1379). دنیای نهجالبلاغه، قم: انتشارات مکتبالإسلام.
10
- آقائی، مهرداد؛ شادمنامن، محمدرضا و نورانی، ظریفه. (1397). «تبیان بیان در کلامِ امام همام از نگاه شارحِ تامّ»، پژوهشنامه نهجالبلاغه،دوره 6، شماره 24، 21-34.
11
- بهرامپور، ابوالفضل. (1396). ترجمه و شرح روان نهجالبلاغه، قم: آوای قرآن.
12
- الجارم، علی و مصطفی، امین. (1389). البلاغة الواضحة، طهران: مؤسسة الصادق للطباعة و النشر.
13
- جعفری، سیّد محمدمهدی. (1372). پرتوی از نهجالبلاغه (با استفاده از ترجمه آیة الله سید محمود طالقانی)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14
- حاجیخانی، علی. (2016). «شبهة استعمال السجع و تنمیق الکلام فی نهجالبلاغة و الردّ علیها»، مجلة دراسات فی العلوم الإنسانیة، شماره 22، صص113-128.
15
- حسینی اجداد نیاکی، سیّد اسماعیل. (1393). «بررسی و تحلیل زیبایی شناختی خطبۀ جهاد»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، سال 3، شمارۀ 2، صص 19-36.
16
- الخطیب، السید عبد الزهراء الحسینی. (1985). مصادر نهج البلاغة وأسانیده، بیروت: دار الأضواء.
17
- راثی، محسن. (1383). تأثیر نهجالبلاغه و کلام امیر المومنین علی(ع) در شعر فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
18
- دشتی، محمد. (1390). ترجمه نهجالبلاغه، تهران: انتشارات طلیعه سبز.
19
- سالم، شیرین و حاجیزاده، مهین. (1391). «زیباییشناسی گونههای جناس در نهجالبلاغه»، پژوهشنامه علوی، شماره 1 (پیاپی 5)، دوره 3، 67-90.
20
- شهیدی، سید جعفر. (1389). ترجمه نهجالبلاغه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
21
- صنعتگر، خلیل. (1378). «دو تن از نخبگان خطابه»، فصلنامه پیام حوزه، شماره 23، 218-225.
22
- عجیمی، احمد فاضل. (2016). ملخص من شرح نهجالبلاغه لابنابیالحدید، کربلاء المقدسة: مؤسسة علوم نهجالبلاغة فی العتبة الحسینیة المقدسة.
23
- عرفان، حسن. (1385). ترجمه و شرح جواهرالبلاغه، قم: نشر بلاغت.
24
- مطهری، مرتضی. (1392). سیری در نهجالبلاغه، قم: دار التبلیغ الإسلامی.
25
ORIGINAL_ARTICLE
جستاری بر حسن و قبح عقلی از دیدگاه نهجالبلاغه
حسن و قبح از جمله موضوعات مهم دانش کلام اسلامی است که نتایج مختلفی در حوزهها و شاخههایی چون اخلاق و عقاید دارد. اشاعره حسن و قبح را شرعی و محصول احکام میدانند و معتزله و شیعه آن را از احکام عقل و مقدّم بر شرع دانستهاند. طبق دیدگاه دسته دوم، حسن و قبح احکام، تابع مصالح و مفاسد آنهاست. حکم حَسَن تابع مصلحت و حکم قبیح دارای مفسده است. البته به جهت محدودیتهای عقل آدمی، یافتن مصالح و مفاسدِ پشتیبان و یا حسن و قبح احکام، صرفا برای برخی احکام محقق میشود نه بهصورت قاعده کلی. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی-توصیفی مبتنی بر روشی کتابخانهای در پی تحقیق پیرامون نگرش نهجالبلاغه به مسئله حُسن و قبح و پاسخ به این سؤال است که آیا میتوان از آن بر نظریه حسن و قبح اقامه دلیل نمود؟ در پاسخ به پرسش محوری پژوهش ممکن است برخی ادعا کنند که این کتاب دغدغه مسأله حسن و قبح را نداشته و اشارهای به این اصل ندارد. حال آنکه از برخی تعابیر آن میتوان بر اثبات و تأیید مدعای این اصل مهم کلامی بهره گرفت. از این رو، به کمک نگرش نهجالبلاغه به مسئله فطرت، نقش و جایگاه عقل و همچنین گوشههایی از بیانات امام (ع) میتوان پاسخ پرسش پژوهش را یافت؛ با توجه به این نکته که عقلی بودن حسن و قبح، وجدانی است. اقامه دلایل و شواهد نقلی بر آن بیشتر جنبه تنبیهی و برطرفکنندگی غبار غفلت از آن دارد.
https://nab.basu.ac.ir/article_3863_eced45297d7c794b4534d201e66ce09a.pdf
2021-05-22
57
70
10.22084/nahj.2021.16991.2092
حسن و قبح عقلی
نهجالبلاغه
حسن و قبح شرعی
عقل
فطرت
محمد
عباس زاده جهرمی
m_abas12@yahoo.com
1
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه جهرم، جهرم، ایران.
LEAD_AUTHOR
معصومه
مصلی نژاد
ma.mosalla@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری رشته ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
AUTHOR
- قرآن کریم.
1
- آمدی، عبدالواحد بن محمد تمیمی. (1366). غررالحکم و درر الکلم. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
2
- ابنابیالحدید، عزالدین ابوحامد. (1377). شرح نهجالبلاغه. چاپ اول. تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
3
- ابن منظور، محمد بن مکرم. (1374 ق).لسان العرب. بیروت: دار صادر.
4
- ابن میثم بحرانی، میثم بن علی. (1362). شرح نهجالبلاغه (ابن میثم). چاپ دوم. بیجا: دفتر نشر الکتاب.
5
- ---------------------. (1366). اختیار مصباح السالکین. چاپ اول. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
6
- ---------------------. (1348). شرح مائه کلمه. تصحیح میر جلالالدین حسینی ارموی محدث، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
7
- ایجی، میر سید شریف. (1325 ق). شرح المواقف. تصحیح بدرالدین نعسانی. قم: الشریف الرضی.
8
- جوادی آملی، عبدالله. (1383). توحید در قرآن. چاپ اول. قم: مرکز نشر اسراء.
9
- -------------. (1387). دینشناسی. محقق محمدرضا مصطفیپور. چاپ پنجم. قم: مرکز نشر اسراء،
10
- -------------. (1388). تسنیم، ج 16. محقق عبدالکریم عابدینی. چاپ دوم. قم: مرکز نشر اسراء.
11
- -------------. (1389 الف). فلسفه حقوق بشر. چاپ ششم. قم: مرکز نشر اسراء.
12
- -------------. (1389 ب). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. محقق احمد واعظی. چاپ چهارم. قم: مرکز نشر اسراء.
13
- -------------. (1389 ج). حکمت نظری و عملی در نهجالبلاغه. محقق حسین شفیعی. چاپ هفتم. قم: مرکز نشر اسراء.
14
- حائری، شیخ جعفر. (1368). نهجالبلاغه الثانی. چاپ اول. بیجا: مؤسسه دار الهجره.
15
- خوانساری، جمالالدین محمد. (1366). شرح غررالحکم و درر الکلم. تصحیح میر جلالالدین حسینی ارموی محدث، چاپ چهارم. تهران: دانشگاه تهران.
16
- خوئی، ابراهیم بن حسین. (بیتا). الدره النجفیه. بیجا: بینا.
17
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1412 ق). المفردات فی غریب القرآن. چاپ اول. بیروت: دار العلم- الدار الشامیة.
18
- ربانی گلپایگانی، علی. (1418 ق). القواعد الکلامیه. چاپ اول. قم: مؤسسه الامام الصادق (ع).
19
- --------------. (1372). «دلایل نقلی حسن و قبح عقلی». مجله تخصصی کلام اسلامی، شماره 7، 66-76.
20
- سید بن طاووس حسینی حلی، سید علی. (1400 ق). الطرائف. قم: چاپخانه خیام.
21
- شوشتری، محمدتقی. (1376). بهجالصباغه فی شرح نهجالبلاغه. چاپ اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
22
- طباطبائی، سید محمدحسین. (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
23
- فاطمی تبار، سید احمد و منزوی، عباس. (1387). «حسن و قبح اخلاقی». مجله ایرانی تاریخ و اخلاقی پزشکی. دوره 1، شماره 2، 29-35.
24
- غزالی، ابوحامد. (1409 ق). الاقتصاد فی الاعتقاد. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیه.
25
- کاشف الغطاء، هادی. (بیتا). مستدرک نهجالبلاغه. بیروت: مکتبه الاندلس.
26
- لاهیجی، فیاض. (1372). سرمایه ایمان در اصول اعتقادات. تصحیح صادق لاریجانی. چاپ سوم. تهران: انتشارات الزهراء.
27
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (1404 ق). بحارالانوار. بیروت: موسسه الوفاء.
28
- مجلسی، محمدتقی. (بیتا). روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه. محقق سید حسین موسوى کرمانى و على پناه اشتهاردى و سید فضلالله طباطبائى. چاپ دوم. قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانپور.
29
- مدرس وحید، احمد. (1360). شرح نهجالبلاغه. ج 11. چاپ اول. قم: بینا.
30
- مطهری، مرتضی. (1387). مجموعه آثار. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات صدرا.
31
- -----------. (1391). مجموعه یادداشتهای استاد شهید مطهری. تهران: انتشارات صدرا.
32
- المظفر، محمدرضا. (1377). اصول الفقه. چاپ چهارم. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
33
- موسوی، سید عباس علی. (1376). شرح نهجالبلاغه موسوی. چاپ اول. بیروت: دار الرسول الاکرم-دار المحجه البیضا،
34
- همدانی اسدآبادی، قاضی عبدالجبار و مانکدیم، قوام الدین. (1422 ق). شرح الاصول الخمسه. چاپ اول. بیروت: دار الحیاء التراث العربی.
35
ORIGINAL_ARTICLE
کاربست نظریۀ کنش گفتاری جان سرل در خوانش خطبۀ غرّاء
خطبۀ غرّاء با عنایت به ارزش ادبی و اخلاقی ویژهاش، تحلیلهای گوناگونی را میطلبد. با عنایت به آنکه کاربست مباحث زبانشناسی در مطالعه متون دینی، امکان واکاوی زوایای گوناگون مسئله پژوهشی را فراهم مینماید، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس نظریۀ کنشگفتاری جان سرل، واکاوی خطبۀ غرّاء را مدنظر قرار داد تا بتوان با عنایت به این رویکرد، خوانش ساختارمندی از خطبۀ غرّاء که از شاکلۀ زبانی قدرتمندی در ارائه مضامین مهم برخوردار است ارائه داد. بررسی مزبور روشن ساخت که از میان کنشهای گفتاری پنجگانه، کنش گفتاری اظهاری، ترغیبی و عاطفی در خطبۀ غرّاء نمود دارد. البته روح کلی فعل مضمون در سخن، با توجه به بافت درون زبانی در استفاده از پارهگفتارهای سجعگونه و موزون و نیز توصیف و استعارهها و از آنسو بافت موقعیت خطبه که زمینه ایراد این خطبه را سبب شده است، کنش گفتاری ترغیبی و عاطفی است که در لایۀ غیرمستقیم کنش گفتاری، مخاطب را از دنیاگرایی و غفلت از مرگ تحذیر داده و به تقوای الهی و توشهبرداری برای آخرت ترغیب مینماید. آنچه ضریب تأثیر کنشهای گفتاری را دو چندان میکند، کیفیت استفاده از این کنشهای گفتاری است که خطی نبوده و دارای فراز و فرود است. پیش از رسیدن به نقاط اوج که میبایست کنش ترغیبی و عاطفی غیرمستقیم صورت گیرد، کنش اظهاری زمینهسازی مناسب را فراهم میکند.
https://nab.basu.ac.ir/article_3959_6e782c5f8ddd0ef598d6c0f6a904fb70.pdf
2021-05-22
71
95
10.22084/nahj.2021.22769.2552
کنش گفتاری
جان سرل
نهج البلاغه
خطبۀ غرّاء
فاطمه
دست رنج
f-dastranj@araku.ac.ir
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک، اراک، ایران
LEAD_AUTHOR
کیوان
احسانی
k-ehsan@araku.ac.ir
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک، اراک، ایران
AUTHOR
منصوره
عرب
arab.hm@yahoo.com
3
دانشآموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک، اراک، ایران
AUTHOR
- قرآن کریم.
1
- نهجالبلاغه؛ شریف الرضی محمد بن حسن. (1414ق). مصحح صبحی صالح. قم: هجرت، چاپ اول.
2
- آقاگلزاده، فردوس. (1375). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
3
- پایا، علی. (1383). فلسفه تحلیلی، مسائل و چشماندازها. تهران: طرح نو.
4
- چپمن، شیوان. (1384). از فلسفه به زبانشناسی. ترجمه حسین صافی. تهران: گام نو.
5
- حسینی، محمدضیاء، حسنپور، خسرو. (1391). سخن کاوی: گفتمانشناسی (انتقادی) تجزیهوتحلیل کلام. تهران: رهنما.
6
-دهقان ضاد، رسول؛ موسوی مهربانی، ایمان.(1395). «تحلیل ساختاری اسلوب تهکّم در خطبههای نهجالبلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، سال چهارم، شماره16، 15-31.
7
- سرل، جان راجرز. (1385). افعال گفتاری؛ جستاری در فلسفه زبان. ترجمه محمدعلی عبداللهی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
8
- صفوی، کورش. (1387). درآمدی بر معناشناسی. تهران: سوره مهر (پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی).
9
- طباطبایی، محمدکاظم. (1397). نقد متن و بررسی شبهات پیرامون نهجالبلاغه. قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
10
- فرخی، میثم؛ شهبازی، امین.(1396). «تکنیکهای عملیات روانی امام علی(ع) در رویارویی با دشمنان مطالعه موردی خطبههای نهجالبلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، سال پنجم، شماره 20، 33-51
11
- کوک، گای. (1388). زبانشناسی کاربردی. ترجمه مصطفی حسرتی، فریبا غضنفری و عامر قیطوری. کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی کرمانشاه.
12
- مغنیه، محمدجواد. (1904م). فی ظلال نهجالبلاغه. مصحح: سامی غریزی. بیروت: دارالکتاب العلمیه.
13
- مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهجالبلاغه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
14
- مکاریک، ایرنا ریما. (1384). دانشنامه نظریههای ادبی معاصر. ترجمه مهران مهاجر. محمد نبوی، تهران: آگه.
15
- یول، جورج. (1387). کاربردشناسی زبان. ترجمه محمد عموزاده و منوچهر توانگر. تهران: سمت.
16
- Austin, J. L. (1970). How to Do Things with Words?, The William James Lectures Delivered at Harvard University: Harvard University Press.
17
- Botha, J.E (1991). »Speech act theory and new testament exegesis«, HTS Teologiese Studies / Theological Studies, Vol 47, No 2, PP 294-303.
18
- Brinton, L. J. (2000). The Structure of Modern English: A Linguistic Introduction, Amsterdam: John Benjamins publishing Company.
19
- Crystal, D (1985). A Dictionary of Linguistics & Phonetics, Basil Blackwell Ltd, New York.
20
-Searle, J. R. (1969). Speech Acts: an Essay in the philosophy of Language, Cambridge: Cambridge University Press.
21
- Searle, J. R. (1975). A taxonomy of illocutionary acts. Language and knowledge, Minneapolis: University of Minneapolis press.
22
- Verschueren, J. (2003). Understanding pragmatics. Arnold: London.
23
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعه حقوق مالی زن در آیینه حقوق موضوعه ایران و آموزههای قرآنی و علوی
زن بهعنوان یکی از عناصر دوگانۀ تشکیلدهنده حیات اجتماعی، در ابعاد گوناگون پیوسته موردتوجه ادیان و نظامهای حقوقی مختلف بوده است. یکی از موضوعات مهم در مورد زنان، «حقوق مالی» آنها بوده است. نگاهی به آموزههای قرآنی و علوی گویای آن است که به این قبیل حقوق زنان توجه شده است. نوشتار حاضر با درک چنین اهمیتی و با استفاده از روش تحقیق: توصیفی-تحلیلی، به این سؤال پاسخ داده است: حقوق مالی زن در حقوق ایران و آموزههای قرآنی و علوی چیست؟ در پاسخ به این سؤال، چنین نتیجهگیری شده است؛ نخست؛ هم در قوانین ایران و هم در نظام حقوق مالی اسلام، از اساس، زن همانند مرد از نظام مالی مستقل و در نتیجه از حقوق مالی مستقل برخوردار است. دوم؛ علیرغم نابرابری در حقوق مالی زن و مرد در دیدگاه قرآنی و علوی، در اشکال دیگری، این نابرابریها تعدیل شده است و البته چنین تعدیلی به معنای حرکت در مسیر «برابری در حقوق مالی» نیست. سوم؛ از آنجاییکه اهداف غایی در آموزههای قرآنی و علوی، فراتر از حقوق فردمحورِ زن است؛ درنتیجه حقوق مالی زن را باید در آن فضا و در راستای موضوعاتی همچون عبودیت و تحکیم خانواده تفسیر کرد. چهارم؛ حقوق مالی زن در قوانین موضوعه ایران تفاوت اساسی با آموزههای قرآنی و علوی ندارد.
https://nab.basu.ac.ir/article_3699_dc0f0f3a44b68f4821e04f2c35fb2d86.pdf
2021-05-22
97
116
10.22084/nahj.2020.22312.2516
نهجالبلاغه
حقوق مالی زن
آموزههای قرآنی
آموزههای علوی
حقوق موضوعه ایران
مریم
فخاریان
fakharian17@yahoo.com
1
مربی گروه حقوق دانشگاه پیام نور، همدان، ایران
AUTHOR
آیت
مولایی
ayet.publiclaw@gmail.com
2
استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
LEAD_AUTHOR
- قرآن کریم.
1
- نهجالبلاغه.
2
- اسماعیلی، مهدیه، خسروی، کبری، نظری، علی. (1399). «گونه شناسی نگرش به زن در پژوهشهای علمی در پرتو کلام امام علی(ع)»، فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه، سال 8، سماره 22، 97-81.
3
ـ امامی، سید حسن. (1376). حقوق مدنی. ج 1 و 2 و 4 و 5. چ دوازدهم. تهران: انتشارات اسلامیه.
4
- امیرمحمدی، محمدرضا. (1388). نظام مالی خانواده. چ اول. تهران: میزان.
5
- انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی. (1384). دانشنامۀ حقوق خصوصی، ج 3. چ اول. تهران: محراب فکر.
6
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1381). مبسوط ترمینولوژی حقوق. ج 2 و 4. چ دوم. تهران: گنج دانش.
7
- حبیبی تبار، جواد. (1380). گامبهگام با حقوق خانواده. چ اول. قم: خرم.
8
- حرعاملی، محمد بن حسن. (1414) وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 14، 15، قم: موسسه آلالبیت
9
- دشتی، محمد. (1388). ترجمه نهجالبلاغه. چ پنجم. تهران: انتشارات پیام عدالت
10
- دیانی، عبدالرسول. (1387). حقوق خانواده. چ اول. تهران: میزان.
11
- صالح، نجوا. (1384). زن در نهجالبلاغه. ترجمه وروود سلامی. چ اول. نشر زمزمه زندگی.
12
- صارمی گروی، سکینه و مجیدی، حسن. (1391). «جایگاه و حقوق زن در نهجالبلاغه»، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال چهارم، شماره سیزدهم، 42-31.
13
- صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله. (1392). مختصر حقوق خانواده. چ دوازدهم. تهران: دانشگاه تهران.
14
- عابدی محمد و صفوی شاملو حسین. (1393). «تحلیل فقهی حقوقی اوصاف و وضعیت شرط تنصیف اموال زوج»، فصلنامه فقه و حقوق اسلامی، سال 6، شماره 10، 168-145.
15
- علائی رحمانی، فاطمه. (1369). زن از دیدگاه نهجالبلاغه. چ اول. قم: انتشارات اقبال.
16
- علامه خویی، عبدالله. (1387). منهاج البراعه فی شرح نهجالبلاغه، جلد 21، چاپ اول، قم: انتشارات تبیان.
17
- فضلالله، محمدحسین. (1413). مفاهیم اسلامیه. چ سوم. قم: دارالاضواء.
18
- فیض، علیرضا. (1383). مبادی فقه و اصول. چ شانزدهم. تهران: دانشگاه تهران
19
- فیضالاسلام، علینقی. (1379). ترجمه و شرح نهجالبلاغه. موسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الاسلام: تهران
20
- کاتوزیان، ناصر. (1384). حقوق خانواده، ج 1 و 2. چ هشتم. تهران: میزان.
21
- ----------. (1380). قواعد عمومی قراردادها. ج 1، چ پنجم. تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
22
- کبیری، حمیده و غلامپور، محمدرضا. (1395). «مبانی فقهی و حقوقی اجرتالمثل اعمال زوجه»، فصلنامه علمی پژوهشی فقه و تاریخ تمدن، سال 12، شماره 48، 134-109.
23
- مجلسی، محمدباقر. (1404ق). بحارالانوار الجامعه لدر اخبار الائمه، بیروت: موسسه الوفاء.
24
- محقق داماد، سید مصطفی. (1381). بررسی فقهی حقوق خانواده. چ سیزدهم. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
25
- محقق حلی، ابوالقاسم. (1403). شرائعالاسالم فی مسائل الحلال و الحرام، بیروت: دارالاضواء.
26
- محمدی، عباس. (تابستان 1383). «رژیم مالی خانواده در ایران و فرانسه». کتاب زنان، شماره 24، 197-216.
27
- مطهری. مرتضی. (1383). نظام حقوق زن در اسلام. چ بیست و یکم. تهران: انتشارات صدرا.
28
- هدایتنیا گنجی، فرجالله. (1383 پاییز). «ارزیابی قوانین خانواده». کتاب زنان. شماره 25، 65-116.
29
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی و نقد اشارههای علمی در حاشیه ترجمه دشتی و تطبیق آن با نهجالبلاغه
امام علی(ع) در گسترۀ مباحث مطرحشده در نهجالبلاغه و در جهت تبیین نظم و غایتمندی جهان خلقت، انسان را متوجّه حقایقی از آفرینش ساختهاند که بسیاری از آنها را میتوان با کشفیّات علمی معاصر همسو دانست. محمّد دشتی در حاشیة ترجمة خود، برخی از این مباحث را با علوم رایج در عصر حاضر مطابقت داده و کلام امام(ع) را اشارهای به این علوم معرفی کرده است. در پژوهش حاضر سعی شده است که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با مقایسة محتوای این علوم با سخنان امام(ع)، گفتههای دشتی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. برآیند پژوهش نشان داد که بیشتر علوم ذکرشده در حاشیۀ ترجمة دشتی، از جمله مبحث امواج الکترومغناطیس، صوتشناسی و حشرهشناسی، به دلیل وجود نکات دقیق یا مباحث کلّی و گستردة علمی در نهجالبلاغه، صحیح است و میتوان سخنان امام(ع) را اشارهای به این علوم دانست، حال آنکه در مواردقابلتوجهی، ازجمله فلزشناسی، سنگشناسی و حیوانشناسی، توجیه علمی مشخّصی وجود ندارد و در کلام امام(ع) اشارهای به علوم یادشده دیده نمیشود. همچنین در شمار اندکی از آنها، دقّت لازم در بیان عنوان علم، صورت نگرفته است. بدین معنا که برخی، بهعنوان یک رشتة علمی مستقل مطرح نیست یا عنوان علم ارائه شده از سوی دشتی با تعاریفی که در کتابهای تخصصی آمده همخوانی ندارد.
https://nab.basu.ac.ir/article_3806_d33ad8f2fe572d5eeabe2a20de2653cf.pdf
2021-05-22
117
134
10.22084/nahj.2021.21777.2485
اشارههای علمی
ترجمۀ دشتی
نهجالبلاغه
سمیرا
کرمی راد
samira.karamirad12@gmail.com
1
دانشجوی کارشناسی ارشد نهجالبلاغه، دانشگاه لرستان، خرمآباد، ایران
AUTHOR
مریم
جلیلیان
jalilian.ma@lu.ac.ir
2
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه لرستان، خرمآباد، ایران
LEAD_AUTHOR
عابدین
درویشی پور
darvishpor.a@lu.ac.ir
3
استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه لرستان، خرمآباد، ایران
AUTHOR
- قرآن کریم. (1395). ترجمة کاظم ارفع. چاپ اوّل. تهران: پیام عدالت.
1
- ابنمنظور، جمالالدین محمد بن مکرم. (1300 ه.ق). لسان العرب. چاپ اول. بیروت: دار صادر.
2
- الأزهری، أبومنصور محمد بن أحمد. (بیتا). تهذیب اللغة. جلد: ۱۱. تحقیق: عبدالسلام محمد هارون. مصر: الدار المصریة للتألیف والترجمة.
3
- ابنابیالحدید، عبدالحمید بن هبةالله. (۱۳۸۱). شرح نهجالبلاغه. قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی.
4
- ابن میثم بحرانی، کمالالدین میثم بن علی. (1375). شرح نهجالبلاغه. ترجمة قربانعلی محمّدی مقدّم و همکاران. چاپ اوّل. مشهد: پژوهشهای آستان قدس رضوی.
5
- ادهمی میرحسینی، علی؛ اعتماد، محمّد اسمعیل، جمشید منصوری، محمد بلوچ و بهروز بهروزیراد. (1387). دانشنامة پرندگان (کلیّات و اقلیمشناسی). چاپ دوّم. تهران: بنیاد دانشنامة بزرگ فارسی.
6
- ایزدپناه، پارمیس. (14/2/1390)، «دنیا از چشم حیوانات» http://www.aftabir.com.
7
- بالکانسکی، مینکو و سبن، کلو. (1367). موج و پدیدههای ارتعاشی. ترجمة ضیاء طاهری و هوشنگ پاکزاد. چاپ دوّم. تهران: فاطمی.
8
- بلات، فرانک. (1392). فیزیک پایه. ترجمة محمّد خرّمی. ویراستار: بهرام معلّمی و بهمن سلطانی. چاپ پانزدهم. تهران: انتشارات فاطمی.
9
- بندانی، علیرضا. (1389). فیزیولوژی حشرات. چاپ اوّل. تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
10
- حقپناه، عبدالرّضا. (21/9/1391)، «فرکانس و محدودة شنوایی بعضی حیوانات» http://oloom92.blogfa.com/post/88.
11
- حلمسرشت، پریوش و دلپیشه، اسمعیل. (1382). فرهنگ اصطلاحات علوم زیستشناسی. چاپ اوّل. تهران: چهر.
12
- خوئی، حبییب الله بن محمدهاشم. (۱۳۸۶ق). منهاج البراعة. جلد هشتم. چاپ دوم. قم: انتشارات دارالعلم.
13
- دشتی، محمد. (۱۳85). ترجمه نهجالبلاغه. چاپ چهارم. تهران: انتشارات اندیشه هادی.
14
- ربیعه، محمّدمهدی. (۱۳۹۸). «بررسی و تحلیل دیدگاه امام علی(ع) دربارۀ ساختمان بدن مورچه و ملخ». پژوهشنامۀ علوی. سال دهم، شماره اوّل، ۷۵-۵۹.
15
- ریگدن، جان. (1381). دانشنامةفیزیک. ترجمة کیوان آقابابایی سامانی و همکاران. سرویراستار: محمّدابراهیم ابوکاظمی. زنجان: مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه و تهران: بنیاد دانشنامة بزرگ فارسی.
16
- شجاعی، محمود. (1381). حشرهشناسی. چاپ پنجم. تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
17
- صفاییخرّم، مهدی. (1384). کلیّات ردهبندی حشرات. چاپ اوّل. تهران: آرمانرشد.
18
- الفراهیدی، أبوعبدالرحمن الخلیل. (1410ق). کتاب العین. جلد: ششم و هشتم. تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی. گردآورنده: محسن آل عصفور. قم: مؤسسۀ دار الهجرة.
19
- فرهنگ، پرویز. (1363). فرهنگ متالوژی (هفتزبانه). چاپ اوّل. بینا.
20
- فیضالاسلام اصفهانی، علینقی. (1365ق). ترجمه و شرح نهجالبلاغه (فیضالاسلام). تهران: چاپخانة سپهر.
21
- قیصری، عباسعلی؛ آذربایجانی، علیرضا و فاطمه احمدی. (1378). فرهنگ جامع علوم طیور. چاپ اوّل. اصفهان: انتشارات ارکان دانش.
22
- کینزلر، لارنس و فرای، آستین. (1382). مبانی آکوستیک. ترجمة ضیاءالدّین اسمعیلبیگی و مهدی برکشلی. چاپ چهارم. تهران: چاپخانة سپهر.
23
- معماریان، حسین و صداقت، محمود. (1381). زمینشناسی فیزیکی. چاپ سوّم. تهران: دانشگاه پیامنور.
24
- مکارمشیرازی، ناصر؛ آشتیانی، محمّدرضا، محمدجواد ارسطا، سعید داوودی، احمد قدسی و سید عبدالمهدی توکل. (1390). پیام امیرالمؤمنین شرح نهجالبلاغه. چاپ اوّل. تهران: انتشارات امام علیبنابیالطّالب.
25
- ملاابراهیمی، عزت و آبیاری قمصری، محیا. (۱۳۹۶). «رهیافتی صورت گرایانه بر خطبه آفرینش طاووس در نهج البلاغه». فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه. سال پنجم، شماره ۱۹، ۵۹-۴۱.
26
- واکر، جرل؛ هالیدی، دیوید و رابرت رزنیک. (1389). مبانی فیزیک. ترجمة محمّدابراهیم ابوکاظمی و همکاران. تهران: نوپردازان.
27
- وزیری، بزرگمهر. (1380). فرهنگ زیستشناسی. چاپ سوّم. تهران: امیرکبیر.
28
- هالیدی، دیوید و رزنیک، رابرت. (1361). مبانی نور و فیزیک نوین. ترجمة احمد کیاستپور و جمشید احبسیان. تهران: مرکز تولید و انتشارات مجتمع دانشگاهی ادبیات و علوم انسانی.
29